هرچند آمار مبتلایان به گواتر در كشور به گفته مسوولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی كمتر از پنج درصد است اما آنان درباره احتمال بازگشت این بیماری به دلیل استفاده نكردن از منابع غذایی یددار، هشدار داده اند.
ید، ماده اصلی برای ساختن هورمون های تیروئید است؛ هورمون هایی كه نقش موثری در سوخت و ساز بدن و رشد ساختار عصبی ایفا می كنند و نبود آن مشكلاتی از جمله عقب ماندگی ذهنی یا حتی پوكی استخوان ایجاد می كند.
'ید' یك عنصر شیمیایی موجود در طبیعت است كه بدن ما قادر به تولید آن نیست بنابراین باید آن را از منابع غذایی تامین كنیم.
اما با توجه به اینكه در خاك اغلب نقاط دنیا از جمله كشور ما، ید كافی وجود ندارد منابع غذایی این مناطق نیز نمی توانند ید مورد نیاز بدن را تامین كنند و به همین دلیل در این مناطق استفاده از نمك های ید دار به عنوان مهم ترین عامل تامین ید افراد محسوب می شود.
اگر به هر دلیلی بدن ید مورد نیاز خود را تامین نكند دچار بیماری های مختلف تیروئیدی از جمله گواتر می شود.
گواتر به بزرگ تر شدن غده تیروئید بیشتر از حد طبیعی آن اطلاق می شود؛ غده تیروئید از دو لب -بخش- تشكیل شده كه هر لب تیروئید در حالت طبیعی به اندازه بند انتهایی انگشت شصت هر فرد است؛ لب های تیروئید در دو طرف نای قرار دارد و معمولا قابل مشاهده و لمس نیستند.
در صورت بزرگ شدن غده تیروئید، توده ای قابل مشاهده و لمس، در ناحیه جلوی گردن ایجاد می شود كه به این حالت، بیماری گواتر می گویند.
اگر تولید هورمون از غده تیرووئید بزرگ شده به اندازه طبیعی باشد، به بیماری ایجاد شده 'گواتر ساده' گفته می شود.
در 'گواترهای سمی' میزان تولید هورمون توسط غده تیروئید یا به عبارت دیگر عملكرد غده تیروئید بیش از حد طبیعی است.
اگر غده تیروئید بزرگ شده برای تولید هورمون كافی، توانایی لازم را نداشته باشد، 'گواتر كم كار' حاصل می شود.
**علل ایجاد گواتر
وقتی غده تیروئید نتواند به اندازه كافی هورمون تولید كند با بزرگ شدن خود سعی در جبران تولید كم می كند و به دنبال آن گواتر ایجاد می شود.
شایع ترین علت این فرایند كمبود ید است بنابراین اگر بدن شما به اندازه كافی ید نداشته باشد، نمی توانید به اندازه كافی هورمون تیروئید تولید كنید.
در چنین حالتی غده تیروئید با بزرگ شدن خود سعی در برداشت بیشتر ید از جریان خون می كند و تولید هورمون خود را به اندازه طبیعی می رساند.
در حقیقت به قیمت بزرگ شدن اندازه غده تیروئید (گواتر)، مقدار هورمون های تیروئید فرد به اندازه طبیعی می رسد.
اما اگر دریافت ید شدیدا كاهش یابد منبع ید بدن نیز دیگر قادر به جبران تولید هورمون تیروئید نیست و در این صورت تولید هورمون تیروئید در فرد مبتلا كم شده و به بیماری كم كاری تیروئید مبتلا می شود.
بیماری های التهابی غده تیروئید نیز می توانند موجب تورم این غده و ایجاد گواتر شوند كه برخی از انواع آن نیز نسبتا شایع است؛ مانند 'بیماری هاشیموتو' كه یك نوع بیماری خود ایمنی محسوب می شود.
در این بیماری سیستم ایمنی فرد، غده تیروئید را بیگانه تصور كرده علیه آن واكنش نشان می دهد و موجب بروز التهاب در غده و در نتیجه بزرگی آن (یعنی گواتر) می شود. این بیماری كه ممكن است به صورت گواتر ساده یا با كم كاری تیروئید همراه باشد در زنان شایع تر است.
علت دیگر بزرگی غده تیروئید یا گواتر، تومورهای تیروئید است كه خوشبختانه اغلب آنها خوش خیم هستند اما در صد كمی از آنها نیز ممكن است بدخیم باشند.
رشد سریع گواتر در عرض چند هفته، بروز درد ناگهانی در گواتر، اختلال در بلع، سابقه فامیلی سرطان تیروئید، سابقه دریافت پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن در دوران كودكی می تواند نشانی بر احتمال بدخیم شدن تومور تیروئید باشد.
متخصص تغذیه و رژیم درمانی و مدیرگروه تغذیه واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی درباره علل ایجاد گواتر به خبرنگار ایرنا می گوید: نخستین عامل ایجادكننده گواتر، دریافت ناكافی ید است.
'ضیاء الدین مظهری' می افزاید: كمبود ید در بدن موجب تولید هورمون تحریك كننده تیروئید موسوم به 'تی. اس. اچ' می شود كه عملكرد تیروئید را تحریك می كند در نتیجه با گذشت زمان، این غده برجسته می شود.
وی خاطرنشان می كند اگر گواتر در مراحل ابتدایی تحت درمان قرار گیرد كاملا آثار ظاهری و اثرات آن از بین می رود اما اگر پیشرفت كند و فرصت طلایی از بین برود ، آثار به وجود آمده از آن جبران ناپذیر است.
این متخصص رژیم درمانی می افزاید: گواتر هم موجب پركاری و هم موجب كم كاری غده تیروئید می شود و عوارض مختلفی دارد كه بدشكل كردن چهره یكی از آنها است.
مظهری می گوید: گواتر حتی موجب فشار آمدن به نای هنگام عصبانی شدن می شود و ممكن است روی صدای بیمار تاثیر منفی داشته باشد.
وی تاكید می كند بی توجهی به گواتر حتی ممكن است آن را تبدیل به سرطان كند.
'زهرا عبداللهی' رییس اداره بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی نیز درباره این بیماری به خبرنگار ایرنا می گوید: گواتر از زمان غنی سازی نمك ها با ید در كشور بطور چشمگیری كاهش یافته است.
به گفته وی، میزان شیوع گواتر هنگام آغاز برنامه غنی سازی نمك ها با ید در سال 68، حدود 68 درصد بوده است اما هم اكنون پس از 22 سال به كمتر از 7/4 درصد رسیده است.
رییس اداره بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، تاكید می كند بیماری گواتر به دلیل اجرای برنامه های غنی سازی نمك با ید، كنترل شده است.
عبداللهی خاطرنشان می كند هرچند میزان شیوع گواتر كم است اما باید مراقب باشیم تا این بیماری دوباره برنگردد.
وی تاكید می كند همه مردم باید از نمك های ید دار استفاده كنند درغیر این صورت احتمال بازگشت گواتر وجود دارد.
از سوم تا دهم خرداد ماه جاری به نام هفته جهانی تیروئید نامگذاری شده است.
اجتمام**9185 ** 1569**
تهران - گواتر يكي از بيماري هاي شايع غده تيروئيد -غده اي پروانه اي شكل در جلوي گردن- به شمار مي رود كه اصلي ترين عامل ايجاد آن نيز كمبود دريافت يد در بدن است. به گفته كارشناسان، احتمال بازگشت ابن بيماري به دليل مصرف نكردن غذاهاي يددار در كشور وجود دارد.