كاربرد اجتماعی این مثل حكیمانه را باید در تاریخ معاصر ایران بررسی كرد، هر چند كارشناسان معتقدند كه این گزاره از مناطق مركزی ایران به دیگر مناطق كشور از جمله استانهای گرمسیری نیز سرایت كرده است.
بازشناسی جامعه محوری این ضرب المثل نشان می دهد حتی برخی از افراد گاهی آن را به عنوان گزاره رجزخوانی و حوالت كردن به دیگر روز به كار برده اند.
با این حال، همین گزاره و ضرب المثل ایرانی ریشه در آینده نگری و خرد گرایی افراد داشته است تا بتوان بواسطه رفتارهای پدافندی در برابر سرمای طاقت فرسای روزهای پاییز انداخته ای را حفظ كرد.
مولانا جلال الدین درباره این پایان نگری و مصلحت اندیشی نیز ابیاتی نغز دارد 'كه هر كه اول بنگرد پایان كار / اندر آخر او نگردد شرمسار' و او بر این عقیده است كه 'مرد آخر بین مبارك بنده‌ای است'.
این شمردن جوجه ها در آخر پاییز را مادرانی كه خانه آنها دارای بافت و معماری سنتی بود انجام می دادند و تا عصر آخرین روز پاییزی جوجه ها را یكی یكی می شمردند و نتیجه 6 ماه زحمت خود را می دیدند.
یك محقق و پژوهشگر حوزه تاریخ می گوید: در گذشته مرغ در فصل بهار یا تابستان در همان خانه های قدیمی جوجه آوری داشت و این جوجه ها بركت خانه محسوب می شد.
بابك زمانی پور در گفت وگو با ایرنا افزود: بخشی از اقتصاد خانوار در گذشته از طریق دامپروری تامین می شد و داشتن مرغ نیز بخشی از تامین مایحتاج غذایی آنان محسوب می شد.
به گفته وی از این رو حفظ تكثیر طیور برای خانواده ها از اهمیت بالایی برخوردار بود و تلاش برای زنده ماندن جوجه ها همیشه از سوی بانوان خانه دنبال می شد.
وی گفت: در منطقه مركزی ایران ماه آذر یا قوس دارای سرماهای سختی بوده است و این سرمای خشك گاهی باعث تلف شدن طیور و حتی دام خانوارها می شد.
به گفته وی از این رو زنان خانه سعی می كردند تحت هر شرایطی از جوجه ها نگهداری كنند تا جوجه ها زنده بمانند و این زنده ماندن جوجه ها برای زنان و دختران خانه یك ارزش و امتیار محسوب می شد.
زمانی پور می گوید: زنده ماندن جوجه ها و شمارش آنها در آخرین روز پاییز نشان می داد كه زنان و دختران به اقتصاد خانوار توجه ویژه ای داشته باشند.
به گفته وی از نظر فرهنگی نیز جوجه ها نماد آمال و آرزوهای انسان ها تلقی می شد و جوجه هركسی به آخر پاییز رسیده بود، می گفتند كه آرزوهایش رسیده است.
وی گفت: پس از شمارش جوجه از سوی مادر خانواده، مراسم شب چله شروع می شد و این شب نمادی از وحدت و همدلی بین خانواده ها محسوب می شد كه شعرخوانی، برپایی كرسی، استفاده از شب چره ها دستپخت زنان، آش كشك كدو، تفال زنده ها، شاهنامه خوانی ها، بهره گیری از كشمش های انگور آویز، خوردن سه محصول قرمز رنگ انار، هندوانه و سنجد در این شب باب بوده است.
به گزارش ایرنا، اما این روزها برخی از ضرب المثل ها دیگر كاركرد اجتماعی خود را از دست داده و تنها به یك گزاره متن پر كنی تبدیل شده است.
این ضرب المثل نشان می دهد كه در گذشته آینده نگری و برنامه ریزی برای آینده یك اصل اجتماعی قلمداد می شد كه اكنون كمتر مورد توجه قرار می گیرد و برخی خانواده ها تمام اندوخته و سرمایه خود را در زمان حال مصرف می كنند.
گزارش: محمود رئیسی**انتشاردهنده: جهانبخش صفری دهكردی
2097/6021
شهركرد - ایرنا - در بین ایرانیان ضرب المثل یا پند نامه ای با عنوان 'جوجه ها را آخر پاییز می شمارند' وجود داشته كه حاكی از آینده نگری و خردگرایی آنان است.