روسیه- ناتو؛ دچار اختلاف

**بازخوانی رویداد

-------------------

داستان دامنه دار روابط روسیه و سازمان پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) و رقابت های نهان و آشكار آن ادامه دارد و هنوز 2 طرف معادله ای را شكل می دهند كه مجهول و مبهم باقی مانده است. روسیه و ناتو در حالی در همسایگی مرزهای یكدیگر قرار دارند كه با 2ماهیت متفاوت تلاش دارند تا رفتاری مشابه یعنی مبتنی بر رقابت را از خود بروز دهند. در این قالب و در حالی كه ناتو در چارچوب اصول 'اجماع' و 'ائتلاف' امنیتی تلاش می كند، كنش ها و اقدامات نظامی مسكو را بی اثر سازد این روسیه است كه بعنوان یك دولت- ملت و در چارچوب اصول 'بقا' و 'توازن' تلاش می كند بر قدرت ائتلافی ناتو فائق آید.

اما آنچه در این میان به نظر اهمیت فراوانی دارد، نوع و میزان كنش ها و واكنش های دو طرف و نیز اقداماتی است كه روسیه و ناتو در قبال یكدیگر انجام می دهند.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 ناتو با بهره گیری از فرصت به دست آمده تلاش كرد با گسترش به شرق، جمهوری های جدا شده از اتحاد جماهیر شوروی را به نظام امنیتی خود وارد سازد و روند گسترش، آغازگر جهشی در نظام امنیتی ناتو و آمریكا در منطقه اروپا بود.

در سال های گذشته نیز موضوع استقرار سپر دفاع موشكی در قالب ناتو و اجرای رزمایش های متعدد نظامی در مرزهای روسیه همواره از تهدیدهای جدید ناتو برای مسكو محسوب می شده است و از دیگر سو، واكنش روسیه مبتنی بر استقرار موشك های تهاجمی موسوم به 'اسكندر' در منطقه 'كالینینگراد' یعنی نزدیكی مرزهای ناتو نگرانی های گسترده ای را برای این سازمان ایجاد كرده است.

اما تازه ترین واكنش روسیه افزون بر مواضع تند 'سرگئی لاوروف' وزیر امورخارجه این كشور، مبتنی بر داشتن روحیه ضد روسی كشورهای عضو ناتو، با آزمایش سه موشك بالستیك جدید و نیز فرستادن سه ماهواره نظامی به فضا دنبال گردید.

لاوروف روز چهارشنبه چهارم دی در گفتگو با شبكه تلویزیونی راشا تودی اعلام كرد 'كشورهای عضو ناتو روحیه ضد روسی از خود نشان داده اند و ترس دوران جنگ سرد همچنان در وجود آنها حاكم است، چنین سیاستی ناكارآمد و كوتاه فكرانه است.'

وی افزود 'مسكو در پی همكاری با كشورهای همسایه و همچنین گسترش روابط با تمام آنها است، اما زمانی كه این كشورها در قالب كشورهای ناتو گردهم می آیند، موجی از روحیه ضد روسی در وجود آنها دیده می شود.'

همچنین در حالی كه مسكو، آزمایش موشك های قاره پیمای خود را از روز سه شنبه سوم دی ماه آغاز كرده بود، روز جمعه نیز نوع جدیدی از موشك های بالستیك قاره پیمای 'توپول' به نام 'ار.اس-12.ام' را آزمایش كرد.

در اطلاعیه روز جمعه وزارت دفاع روسیه آمده است: هدف از آزمایش موشك قاره پیمای توپول، آزمایش مهمات جدید موشك های قاره پیمای بالستیكی بود. بخش آزمایشی موشك توپول به هدف فرضی در محدوده نظامی 'ساری شاگان' در قزاقستان برخورد كرد.

موشك های قاره پیمای توپول بخش عمده نیروی موشكی راهبردی روسیه را تشكیل می دهند و دارای 10 هزار كیلومتر برد هستند.

** مسكو و كاهش مشاركت راهبردی با ناتو

------------------------------------------

مسكو ابتدا از سال 1991(1370) همكاری و مشاركت با ناتو را آغاز كرد كه این همكاری در سال 1994(1373) با پیوستن روسیه به برنامه مشاركت برای صلح‏ ناتو گسترش یافت.

این كشور در اجرای صلح در بوسنی به‏ همكاری با ناتو پرداخت و این اولین همكاری در یك‏ عملیات نظامی بین المللی محسوب می‏شد.

در سال‏ 1997میلادی (1376) دو طرف در قالب امضای موافقتنامه ایجاد روابط همكاری امنیتی، این همكاری ها را نهادینه و بطور رسمی سازماندهی كردند. به این ترتیب، روسیه در سال 1997 طبق‏ موافقتنامه‏ 'سند بنیادین پاریس‏'، بعنوان بیست و یكمین شریك ناتو وارد طرح مشاركت برای صلح‏ گردید.

اما این همكاری ها به دلیل آغاز حملات ناتو به‏ كوزوو، چندان دوام نیافت و مسكو عملكرد ناتو در بالكان را به دلیل بی‏توجهی به جهت‏گیری‏های‏ روسیه و نبود مشورت با سران كرملین، بشدت‏ محكوم و سرانجام در سال 1999 (1378) روابط خود را با این سازمان قطع كرد.

با روی كار آمدن 'ولادیمیر پوتین' بعنوان رییس جمهور روسیه و وقوع حادثه تروریستی یازده سپتامبر 2001 زمینه‏های همكاری با ناتو باعث نزدیك شدن‏ این كشور و این سازمان گردید. در این مسیر روسیه‏ در سال 2002 میلادی(1381)، به احیای روابط خود با ناتو پرداخت و در خرداد1381، دو طرف با ایجاد شورای مشترك ناتو- روسیه تلاش كردند همكاری های خود را افزایش دهند. اما در سال 2008 (1387)، این روند همكاری به دلیل عملیات نظامی روسیه در گرجستان و رفتار دولت بوش (پسر) نسبت به روسیه دچار وقفه شد و سطح روابط روسیه و ناتو كاهش یافت.

در دوران دوم ریاست جمهوری ولادیمیر پوتین (2012) نیز نگاه روس ها به سازمان ناتو تغییر چندانی نكرد و حتی با استقرار طرح سپر دفاع موشكی در قالب ناتو این روابط در سطوح مختلف كاهش یافت. به نحوی كه مسكو همزمان با آغاز ساخت پایگاه طرح سپر دفاع موشكی در رومانی و آغاز رزمایش های مختلف ناتو، اقدام های متقابل انجام داد كه طیف مختلفی از اقدام های سیاسی نظیر موضع گیری های تند مقام های این كشور تا اقدام های نظامی را در بر می گیرد.

در چنین وضعیتی به نظر می رسد كه در زمان حاضر روابط مسكو- ناتو بشدت كاهش یافته و این روابط از سوی روسیه به صورت كاهش روابط و حتی گفت وگوهای راهبردی تداوم داشته است.

** جمع بندی

------------

روسیه و ناتو كه به سبب عوامل ژِِئوپلتیكی در یك قاره و منطقه جغرافیایی (آتلانتیك جدید) فعالیت می‌كنند، تحركات نظامی هریك به همان نسبت می تواند تاثیر مستقیمی بر امینت دیگری داشته باشد و به ویژه از منظر روس ها، ایجاد اجماع نظامی در میان كشورهای حوزه اروپای شرقی – بالتیك و اقدام های نظامی می تواند فضای راهبردی و امنیتی این كشور را با خدشه روبرو كند.

در نهایت، روابط روسیه و ناتو را شاید بتوان از جمله روابط پرچالشی دانست كه در دوره هایی همكاری را نیز تجربه كرده است، اما این روابط به دلیل نزدیكی جغرافیایی و روند افزایشی رقابت دوجانبه، با چالش های گسترده ای روبه رو است.

از سهراب انعامی

تحقیق**2040**1358