نقش «بندر بن سلطان» رییس دستگاه اطلاعاتی و امنیتی عربستان، طی 2 ماه گذشته در صحنه سیاسی كمرنگ شده است.
اگرچه برخی رسانه ها علت نبود بندر بن سلطان را بیماری او و ادامه درمان در آمریكا عنوان كرده اند، اما به نظر می رسد شكست در ماموریت ها و پرونده های مهم منطقه ای، برجسته ترین عامل كمرنگ شدن سهم وی در مراكز تصمیم گیری بود.
غیبت درازمدت بندر از صحنه حوادث سیاسی و اصلاح قوانین مربوط به پیگرد متهمان پرونده های تروریستی (دهشت افكنی)، سهم «محمد بن نایف» وزیر كشور عربستان را برای تصمیم گیری درباره امنیت خارجی این كشور، افزایش داده است.
شاهزاده محمد بن نایف هم اكنون در آمریكا به سر می برد و قرار است پس از بازگشت به عربستان به طور رسمی ریاست وی بر دستگاه اطلاعات و امنیت كشور اعلام شود.
با توجه به اینكه نام بندر بن سلطان با بسیاری از پرونده های مهم منطقه به وی‍ژه تنش های سوریه، عراق و لبنان گره خورده است، بركناری وی از پست مهم ریاست دستگاه امنیتی عربستان حرف و حدیث های فراوانی را مطرح كرده است. حتی برخی منابع تایید نشده از احتمال مسمومیت او به دست روسیه به انتقام نقش عربستان در آموزش و تجهیز عوامل انتحاری چچنی و قفقازی می گویند.
*** شكست ماموریت بندر در منطقه
به اعتقاد ناظران، ناكامی بندر بن سلطان در پیش بردن طرح های ضد سوری نه فقط روابط عربستان با آمریكا را تیره كرد بلكه تا اندازه ای به انزوای عربستان نیز منجر شد؛ تا جایی كه كنار گذاشتن وی در دستور كار دولتمردان عربستان قرار گرفت.
در این پیوند، روزنامه «الوطن» سوریه بیست و پنجم بهمن نوشت: ناظران بر این باورند كه كنار گذاشتن بندر بن سلطان از صحنه، به دلیل برخورد راهبردهای وی با سیاست های منطقه ای آمریكا و انتقادهای آشكار وی از دولت «باراك اوباما» بود كه خشم واشنگتن را برانگیخت.
از سوی دیگر، همزمان با ایستادگی مسكو برابر خواست ریاض برای براندازی حكومت مركزی سوریه و محكوم كردن پشتیبانی های مالی و تسلیحاتی عربستان از گروه های تندرو سوری، موجی از انفجارهای تازه و حملات انتحاری در روسیه آغاز شد. مسكو انگشت اتهام را به سوی ریاض گرفت و وقتی بندر به كاخ كرملین رفت، نتوانست آتش اختلاف ها را بخواباند.
به باور ناظران، شكست ماموریت بندر بن سلطان در منطقه و نگرانی مقام های عربستان از انزوای این كشور به دلیل سیاست های وی و دغدغه درباره آینده رابطه ریاض با واشنگتن و مسكو در كنار بیماری و ضعف جسمانی او موجب شد پادشاه عربستان كنار گذاشتن رییس دستگاه اطلاعاتی و امنیتی را در دستور كار قرار دهد.
برخی تحلیلگران معتقدند مسوول اداره پرونده سیاست خارجی عربستان سعودی در تحقق اهدافی كه برای خود از بیش از یكسال پیش تعیین كرده بود، شكست خورده و امروز سیاست های این كشور در منطقه به بن بست رسیده است.
*** تغییر موضع عربستان نسبت به سوریه
امروزه شكست بندر بن سلطان در پیش بردن طرح های عربستان گمانه هایی را درباره آینده وی مطرح كرده است اما آن زمان كه مسوولیت پرونده های مهم بر عهده او قرار می گرفت از وی به عنوان خلبانی یاد می شد كه درس سیاست را خوب پس داده است. به باور ناظران، كنار گذاشتن این سیاستمدار كهنه كار نشان می دهد عربستان هم به پیروی از برخی همپیمانان ضد سوری خود مانند تركیه و قطر، بخشی از مواضع خود را درباره سوریه تغییر داده است.
به گزارش بیست و پنجم بهمن روزنامه الوطن، نخستین نشانه دگرگونی مواضع عربستان درباره سوریه به زمانی برمی گردد كه این كشور به ائتلاف ملی مخالفان فشار آورد در گفت و گوهای ژنو 2 شركت كند. این در حالی است كه بندر بن سلطان تلاش می كرد این دور نشست برگزار نشود.
هفدهم بهمن روزنامه «القدس العربی» چاپ لندن، از قول شیخ «ماهر حمود» روحانی برجسته اهل تسنن لبنان، نوشت: موضوع كنار گذاشتن بندر بن سلطان نشان دهنده دگرگونی مواضع مقام های سعودی نسبت به تحولات سوریه و لبنان است.
وی افزود: دگرگونی مواضع كشورهای قطر، تركیه و عربستان بیانگر این است كه دیگر به گروه های تروریستی برای سرنگونی نظام سوریه اعتمادی نیست.
** نگرانی رهبران عربستان از گسترش تندروی (افراط گرایی)
به نظر می رسد پیروزی های راهبردی ارتش سوریه در عرصه میدانی باعث شده است پشتیبانان مالی و تسلیحاتی دهشت افكنان (تروریست ها) فعال در این كشور از آینده تلاش های خود ناامید شوند. ارتش سوریه با تنگ تر كردن حلقه محاصره بر تروریست ها، آنان را به فرار یا جنگ با دیگر گروه های تندرو برای گرفتن مواضع بیشتر وادار كرده است. هم اكنون كشورهایی كه تروریست ها را به سوریه می فرستادند، نگرانند بازگشت دهشت افكنان، امنیت داخلی آنها را به چالش كشاند.
در این پیوند، بیست و دوم بهمن تارنمای «البوابه» مصر نوشت: دیپلمات ها و شخصیت های نزدیك به عربستان گفته اند دولت این كشور پس از مدت های طولانی كه از مخالفان بشار اسد پشتیبانی می كرد، به دلیل ترس از گسترش افراط گرایی در داخل كشور سیاست خود را تغییر می دهد.
به گزارش این تارنما، ریاض نگران است تندروی مخالفان سوریه، در پایان پای عناصر القاعده را به عربستان بكشاند.
بیست و پنجم بهمن هم روزنامه الوطن نوشت: دیپلمات های نزدیك به ریاض گفته اند مسوولان عربستان به دلیل مقاومت دولت سوریه در رویارویی با گروه های تروریستی، از عملكرد این گروه ها و موفقیت آن ها ناامید شده اند و دگرگونی سیاست خود در قبال سوریه را آغاز كرده اند تا از گسترش افراط گرایی میان شهروندان خود در داخل كشور جلوگیری كنند.
برخی رهبران عربستان همچنان درباره پشتیبانی و كمك نظامی به مخالفان سوریه برای از پای درآوردن نظام آن كشور مصمم هستند اما آنان این روزها بیشتر درباره اوضاع امنیتی داخلی نگرانی دارند و شاید به این دلیل، تا اندازه ای از تلاش های ضد سوری خود چشم پوشیده اند.
برای نمونه، روز چهاردهم بهمن «عبدالله» پادشاه عربستان، فرمان داد هر شهروند عربستانی كه برای جنگ به خارج از كشور سفر می كند سه تا بیست سال مجازات می شود. این فرمان نشان می دهد آل سعود نگران است تروریسم و تندروی دامن این كشور را هم بگیرد.
در این پیوند، بیست و دوم بهمن روزنامه «الاوسط» چاپ كانادا از قول «عبدالرحمن حدلق» رییس واحد امنیت در وزارت كشور عربستان، نوشت: آنچه در سوریه رخ می دهد برای عربستان هم مشكلاتی را به بار خواهد آورد. وی شمار اتباع عربستانی را كه در سوریه درگیر نبرد هستند، بین یك هزار تا 2 هزار نفر برآورد كرد.
اگرچه فرمانی از سوی پادشاه عربستان برای مبارزه با تروریسم صادر شده اما برخی محافل سیاسی بر این باورند كه عربستان می خواهد با این فرمان اتهام پشتیبانی از این گروه ها را از خود بزداید و وجهه اش را كه به همین دلیل آسیب دیده است، بهبود بخشد و از مسوولیت اقدام های تروریستی شانه خالی كند.
بیست و هفتم بهمن روزنامه «المنار» فلسطین نوشت: فرمان پادشاه در حالی صادر شده كه ارتش سوریه در میدان نبرد پیروزی های بزرگی را به دست آورده است و فشار زیادی بر تروریست ها برای بازگشت به زادگاهشان وارد می آید. شكست دهشت افكنان برای عربستان كه در توهم پیروزی در سوریه بود، ناكامی بزرگی به شمار می رود.
** فرجام سخن
به باور برخی تحلیلگران، دگرگونی مواضع كشورهایی كه همواره از دهشت افكنان در سوریه پشتیبانی می كردند بیانگر این است كه آنها به طور ضمنی به شكست راهبردهای خود علیه دمشق اعتراف كرده اند.
به نظر این تحلیلگران ، توطئه دشمنان نظام سوریه به بن بست رسیده و ارتش این كشور از نظر راهبردی پیروز شده است و غرب هم به این مساله اعتراف می كند. هم اكنون دیگر، پرسش ها درباره پیروزی در نبرد سوریه نیست و بیشتر، به آینده تروریست هایی مربوط می شود كه به كشورهای خود برخواهند گشت و امنیت را در آنجا به چالش خواهند كشید.
برخی ناظران بر این باورند كه مقام های عربستان از راهبرد جابجایی مهره ها در تیم دیپلماسی و امنیتی خود بهره می برند تا به كشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای این پیام را بفرستند كه فضا برای همكاری و تفاهم مهیاست و شاید در روزهای آتی چرخش هایی هر چند اندك در سیاست خارجی ریاض رخ دهد.
از: اصغر یوسفی - گروه تحقیق و تفسیر خبر
تحقیق**9278**1961**1358
تهران- ایرنا- دگرگونی های تازه دستگاه دیپلماسی عربستان، از احتمال بروز چرخش هایی در راهبردهای خارجی و منطقه ای این كشور نشان دارد.