اوكراین به همراه آمریكا، روسیه و اتحادیه اروپا در حالی بیست و هشتم فروردین ماه پای نخستین دور از گفت و گوهای چهارجانبه در ژنو خواهد نشست كه از چند ماه گذشته به كانون توجه جهانی و عرصه ای برای قدرت نمایی روسیه در برابر اروپا و آمریكا تبدیل شده است.
ماجرا از وقفه های پیاپی اتحادیه اروپا برای واگذاری 15 میلیارد دلار وام به اوكراین آغاز شد كه «ویكتور یانوكوویچ» رییس جمهوری وقت اوكراین، در سال 2010 میلادی (1389 خورشیدی) درخواست آن را برای چیرگی بر بحران مالی كشور ارایه كرده بود.
با این همه، پیش بینی فقط 610 میلیون یورو كمك مالی در توافقنامه همكاری تجاری اوكراین با اتحادیه اروپا آن هم پس از گذشت چهار سال، برای یانوكوویچ گران آمد به گونه ای كه شرایط اتحادیه اروپا برای ارایه وام به «كی یف» را «تحقیرآمیز» خواند و از امضای این قرارداد سر باز زد.
همزمان، پیشنهاد كمك 15 میلیارد دلاری «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه، لبخند را به لبان یانوكوویچ و البته مخالفان معترض را از آذرماه پارسال به خیابان ها و میدان استقلال كی یف آورد.
حضور بسیاری از مقام های آمریكایی و اروپایی در پشتیبانی از مخالفان آتش خشم آنان را شعله ورتر و ناآرامی ها را عمیق تر كرد تا جایی كه سرانجام یانوكوویچ سوم اسفندماه اوكراین را ترك كرد و كشور در دست مخالفان افتاد.
با این همه، جدایی شبه جزیره كریمه به عنوان تنها بخش خودمختار اوكراین در پی برگزاری همه پرسی بیست و پنجم اسفندماه 1392 موضع دولت موقت غربگرای اوكراین را تضعیف كرد.
اكنون نیز پیروی مردم برخی شهرهای شرقی از همین خواسته تنش ها میان مسكو و كی یف (با پشتیبانی واشنگتن و كشورهای اروپایی) را تداوم بخشیده است.
در این میان، ناآرامی های اوكراین گرچه شهروندان روس تبار را رو در روی دیگر اوكراینی ها قرار داد و تلی از ویرانی و آتشی زیر خاكستر را بر جای گذارد اما برای چندین طرف مانند آمریكا و رژیم صهیونیستی سودهایی را به همراه داشته است.
** آمریكا در رویارویی با روسیه برای سودجویی در شرق اروپا
گرچه روسیه با جدا كردن كریمه از بدنه اوكراین، قدرت تاثیرگذاری برای افزایش حوزه نفوذ خود را در پوشش تازه ترین نلاش ها برای دگرگونی های مرزی در قاره اروپا نشان داد و خواست خود برای تحقق رویای اوراسیای وسیع و مقتدر را به رخ كشید اما نمی توان سود آمریكا از ناآرامی های اوكراین را نادیده گرفت.
واشنگتن از كیلومترها دورتر از منطقه به طور جدی اوضاع اوكراین را پیگیری می كرد و حتی مقام های رسمی و نظامی خود را به عرصه فرستاد.
گرچه در آغاز برخی اقدام های مقام های آمریكایی مانند افشای گفت و گوی «ویكتوریا نولاند» سخنگوی وزرات امورخارجه آمریكا با سفیر این كشور در كی یف و سخنان توهین آمیز او درباره اتحادیه اروپا واكنش منفی مقام های قاره سبز را به همراه داشت اما واشنگتن با سیاست «رهبری از پشت پرده» كم كم خود را با هدف بازآفرینی انقلاب نارنجی در سال 2004 میلادی (1384 خورشیدی) جلو كشید.
كاخ سفید همچنین در میانه جنگ لفظی و استفاده از ابزار تحریمی علیه مسكو، كنار رهبران اروپا قرار گرفت تا شاید كینه آنان از موضوع شنود تلفنی و جاسوسی را از بین ببرد و در سفر اوایل فروردین ماه به بروكسل موضوع ایجاد بزرگ ترین منطقه آزاد جهان میان آمریكا و قاره سبز با سودآوری سالانه 119 میلیارد دلار را نهایی كند؛ هدفی كه تا اندازه ای به آن رسید.
خواسته بزرگ تر آمریكا به موضوع استقرار سامانه پدافند موشكی سازمان پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) در شرق اروپا و همجوار با مرزهای روسیه بازمی گردد كه سال ها عاملی تنش زا میان مسكو- واشنگتن بود.
اما به نظر می رسد اوضاع تازه اوكراین، جولان رزمناوهای آمریكایی در دریای سیاه و افزایش نیروهای نظامی را به همراه داشته و بازار فروش سلاح به كی یف را داغ كرده است.
بیستم فروردین ماه هم خبرگزاری فرانسه به نقل از معاون وزیر دفاع آمریكا نوشت: «گرچه واشنگتن به دنبال رویارویی با روسیه در اروپا نیست ولی ممكن است نسبت به میزان حضور خود در اروپا و برگزاری رزمایش های متعدد و نیز درباره شمار نیروهای مستقر خود در این منطقه به ناچار تجدید نظر كند».
هم اكنون 40 هزار نیروی نظامی آمریكا در آلمان، 11 هزار نفر در ایتالیا و 9 هزار و 500 تن در انگلیس مستقرند. بنابراین بیجا نیست همانگونه كه شبكه خبری «المنار» لبنان بیست و دوم فروردین ماه درباره گفته های رییس جمهوری آمریكا در سفر به عربستان سعودی نوشت، اوكراین را اولویت كنونی برنامه های واشنگتن بخوانیم.
از سوی دیگر، آمریكا اینك میدان را برای پر كردن جای خالی روسیه ای خالی می بیند كه با افزایش قیمت گاز صادراتی خود به اوكراین تا 485 دلار برای هر مترمكعب، دوباره چشمان رهبران اروپا درباره تكرار قطع گاز را نگران كرده است. آنگونه كه تارنمای رادیو دولتی «صدای روسیه» هشتم فروردین ماه نوشت: «واشنگتن می تواند نزدیك به 60 میلیارد از نیاز 150 میلیارد مترمكعبی اروپا به این منبع انرژی را تامین كند».
همچنین آنگونه كه خبرگزاری آمریكایی «آسوشیتدپرس» سیزدهم اسفند 1392 به دنبال سفر وزیر امورخارجه آمریكا به كی یف نوشت، كاخ سفید آمادگی خود را برای دادن وام یك میلیارد دلاری به اوكراین برای جبران یارانه های از دست رفته در بخش انرژی اعلام كرده است.
** رژیم صهیونیستی و معادله گازی
این رژیم از زمان آغاز ناآرامی ها در اوكراین كوشید موضع چندان روشنی نداشته باشد و حتی در برخی نشست های سرنوشت ساز برای تصمیم گیری درباره تحریم روسیه شركت نداشت، موضوعی كه نارضایتی كاخ سفید را به دنبال داشت.
از سوی دیگر انتشار برخی خبرها مانند آنچه روزنامه فرامنطقه ای «الحیات» بیست و هشتم بهمن ماه 1392 نوشت، از حضور شماری از نیروهای نظامی اوكراینی تبار در كی یف برای رهبری گروه های مخالف یانوكوویچ حكایت می كرد.
همچنین پانزدهم اسفندماه 1392 روزنامه صهیونیستی «جروزالم پست» از آموزش فوریت های پزشكی به یهودیان اوكراین از سوی موسسه های «یونایتد هتزولا» و «زاكا» كه به تازگی ادغام شده بودند، خبر داد و هدف آن را «آمادگی برای پاسخ دادن به نیازهای پزشكی در شرایط تلفات شدید و در صورت بالا گرفتن بحران اوكراین» دانست.
در شرایطی كه گفت و گوهای سازش در سایه دگرگونی های اوكراین كمرنگ شد و به نوشته المنار، در رتبه دوم برنامه های كاخ سفید قرار گرفت، رژیم صهیونیستی تعهدهای خود در مسائل گوناگونی مانند آزادسازی اسرای فلسطینی یا ساخت شهرك های تازه را با دست های بازتر و خیال راحت تر درباره انتقاد كمتر كاخ سفید نقض كرد.
البته این رژیم به منظور دستیابی به یك موضوع حیاتی از دید قاره سبز دندان طمع خود را تیز كرده است؛ وابستگی اروپا به گاز صادراتی از روسیه.
این رژیم طی سال های گذشته با دست اندازی بر منابع نفت و گاز منطقه حتی برای چاه های موجود در آبهای مشترك با لبنان و قبرس نقشه كشید و از چندی پیش برای تامین نیاز گازی كشورهای اروپایی وارد میدان شد.
بیست و پنجم آذرماه 1392 خبرگزاری قطر از سفر وزیر دارایی رژیم صهیونیستی به مجارستان و خواست مقام های مجاری برای سپردن وظیفه تامین نیاز گازی هفت میلیارد مترمكعبی خود به این رژیم خبر داده بود.
از این رو، سود رژیم صهیونیستی برای رسیدن به اهداف خود در ادامه تنش ها در اوكراین و دامن زدن به اختلاف های واشنگتن- مسكو است.
البته شاید اوضاع كنونی منطقه در ابراز ظاهری بی طرفی این رژیم بی تاثیر نباشد. از یك سو رژیم صهیونیستی و اوكراین بازارهای تسلیحاتی پركششی برای هم دارند و مقام های این رژیم نمی خواهند خود را از این تبادلات نظامی محروم كنند.
از سوی دیگر، فلسطین اشغالی در منطقه ای میان سوریه، لبنان، اردن و مصر قرار گرفته كه دگرگونی های سه سال گذشته چهره تازه ای به آن بخشیده است.
آمریكا تلاش بسیاری می كند برای پیاده سازی سیاست «درگیری نیابتی»، رژیم صهیونیستی را هر چه بیشتر به میدان درگیری های سوریه وارد كند تا به برتری های كنونی ارتش سوری كه همراهی های حزب الله لبنان را نیز با خود دارد، پایان دهد.
برای واشنگتن بر هم زدن صحنه سوریه به معنای پیروزی بر سیاست های مسكو برای پشتیبانی از نظام مستقر در آن كشور است.
از سوی دیگر كشیده شدن نبردها به مناطق مرزی، پرتاب گاه و بیگاه موشك ها را به درون مرزهای فلسطین اشغالی به همراه داشته و مهاجران صهیونیست را نگران كرده است.
بر همین پایه بود كه بیست و پنجم فروردین ماه تارنمای روزنامه صهیونیستی «هاآرتص» به نقل از یك مقام این رژیم نوشت: اسراییل بیش از 2 هفته پیش نگرانی های خود درباره اتخاذ یك موضع عمومی علیه روسیه را به آمریكا منتقل كرده است؛ زیرا امكان دارد این امر، به منافع امنیتی اسراییل آسیب جدی وارد كند.
این رسانه بیست و هفتم فروردین ماه نیز از گفت و گوی تلفنی پوتین با «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر این رژیم، خبر داد و نوشت: آمریكا و اسراییل در محكوم كردن روسیه (درباره اوضاع اوكراین) تضاد دارند.
به نوشته این تارنما، «نتانیاهو به تازگی به سبب عقب نشینی در محكوم كردن روسیه، زیر آتش ایالات متحده قرار داشت و یك مقام ارشد آمریكایی گفت یكی از دلایل خشم كاخ سفید، غیبت اسراییل در نشست 2 هفته پیش مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای رای گیری درباره محكوم كردن حمله روسیه به اوكراین و پشتیبانی از پیوستگی سرزمینی (تمامیت ارضی) كی یف بود».
** جمع بندی
واشنگتن كه از مدتها پیش بر سر موضوع هایی مانند استقرار سپر دفاع موشكی در شرق اروپا، ناآرامی های سوریه، حقوق بشر و... با مسكو اختلاف داشت، اوكراین را عرصه ای مناسب برای مچ اندازی با روسیه یافت.
گرچه در آغاز كاخ سفید می خواست با سیاست «رهبری از پشت پرده» از رویارویی مستقیم با كرملین بپرهیزد اما به مرور زمان و برای بستن هر چه زودتر پرونده كی یف، نمایندگان و مقام های بلندپایه ای را به میدان استقلال كی یف گسیل كرد و گرچه پس از بیرون رفتن یانوكوویچ از كشور، هیبت مسكو را ویران شده و چهره آن را شكست خورده ترسیم می كرد اما در برابر رخدادهای كریمه قرار گرفت.
به هر روی، اكنون واشنگتن به دنبال پیروز بیرون آمدن از صحنه اوكراین است تا هم دست به دست رهبران اروپایی به سوی اهداف اقتصادی- راهبردی خود برود و هم تندروها و زیاده خواهان كنگره و منتقدان داخلی را برای مدتی ساكت كند.
در این میان، رژیم صهیونیستی نیز گرچه سودهای اقتصادی- امنیتی بسیاری را در ادامه تنش های روسیه با اروپا دارد اما به دلیل موقعیت منطقه ای خود، مصلحت را در بیطرفی- دستكم در ظاهر- می بیند.
از این رو، به نظر می رسد ناآرامی های اوكراین نه فقط برای آمریكا سودهایی را در پی داشت و واشنگتن بر پایه مصالح و منافع خود از آن بهره جسته و می جوید، بلكه نوزاد نامشروع غرب در خاورمیانه یعنی رژیم صهیونیستی نیز می كوشد از نمد اختلاف اروپا و روسیه بر سر اوكراین، كلاهی برای خود ببافد.
از مریم مسعود- گروه تحقیق و تفسیر خبر
تحقیق**1961**1358
تهران- ایرنا- كشمكش های سیاسی در اوكراین طی ماه های گذشته گرچه عرصه ای برای مچ اندازی اروپا و واشنگتن با مسكو شده است اما آمریكا و رژیم صهیونیستی خواسته یا ناخواسته از این درگیری ها سودهایی می برند.