زنان ایرانی؛ از رویای علم آموزی تا كسب سهم 30 درصدی ظرفیت نخبگی

البته قرارگرفتن بانوان ایرانی در این جایگاه رفیع، تاریخچه بلندی از كنار زدن محدودیت ها، تلاش های بی وقفه ، تحمل مرارت ها و سختی های بسیار و... را در خود دارد.

براساس گزارشهای ارائه شده پیش از انقلاب اسلامی، بیشترین آماربیسوادان كشور را دختران و زنان تشكیل می دادند، به طوری كه 60 درصد از زنان كشور در زمره بیسوادان محسوب می شدند.

هرچند زنان ایرانی در صحنه های انقلاب، دفاع مقدس، سازندگی و توسعه كشور دوشادوش مردان قدم برداشته اند و نقش موثری در توفیقات ملی ایفا كرده اند، اما هنجارهای كهن صدها ساله، آنان را از ورود به برخی عرصه های رقابتی اجتماع بازداشته و فعالیتشان را بیشتر به نقش های تربیتی و خانگی محدود كرده بود.

توسعه آموزش به طور عام و آموزش عالی به طور خاص در سالهای پس از انقلاب، فرصتی فراهم آورد تا زنان وارد عرصه های علمی و تحقیقاتی شوند و خلاقیت های نهفته خود را بروز دهند.

زنان كه پیش از این، بیشتر گوشی شنوا برای گفته های مردان داشتند الان حرفهای زیادی برای گفتن دارند و توفیقات و پیشتازی آنان در رقابت های علمی، زبانزد ملل دور و نزدیك شده است.

نسبت 60 به 40 قبولی دختران نسبت به پسران در كنكور سراسری، هرچند به قصه ای تكراری در سالهای اخیر تبدیل شده است اما این امر تا چند دهه قبل، برای زنان بیشتر به یك رویا شبیه بود.

ورود به مقاطع كارشناسی ارشد و دكتری و حتی اعضای هیات علمی دانشگاه ها كه تا پیش از این، تقریبا در قبضه مردان بود نیز عرصه پیشتازی زنان شده است و این امر جسارت زنان را برای حضور جدی در رقابت های علمی نشان می دهد.

معاون پژوهشی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی درباره آمار كادر آموزشی دانشگاه ها به خبرنگار علمی ایرنا گفت: كادر آموزشی دانشگاه ها شامل آموزشگران و اعضای هیات علمی تمام وقت است كه در دانشگاه های دولتی و غیردولتی (موسسات آموزش عالی غیرانتفاعی و دانشگاه آزاد اسلامی) فعالیت دارند.

رضا منیعی افزود: مجموعا تعداد 119 هزار و 820 نفر فعالیت آموزشی دارند كه 68 هزار و 552 نفر آنها به صورت تمام وقت و در قالب اعضای هیات علمی با دانشگاهها همكاری دارند و فعالیت 51 هزار و 268 نفر دیگر نیز در دانشگاه ها به صورت پاره وقت است.

وی ادامه داد:‌ از مجموع اعضای هیات علمی تمام وقت دانشگاه ها، 27 هزار و 29 نفر زن و 92 هزار و 791 نفر مرد هستند به عبارت دیگر، 22.5 درصد اعضای هیات علمی دانشگاه ها (كمتر از یك چهارم) را زنان تشكیل می دهند.

منیعی ضمن ارائه آمار مقایسه ای اعضای هیات علمی دانشگاه های كشور در سال تحصیلی 85-1384 و 76-1375 گفت: سهم زنان از عضویت هیات علمی دانشگاه ها طی دهه های گذشته روند رو به رشدی داشته است به گونه ای كه در سال 75 ، حدود 19 درصد اعضای هیات علمی تمام وقت دانشگاه ها را زنان تشكیل می دادند و این آمار در سال 84به 20 درصد رسیده و در سال 92 نیز به 22.5 درصد افزایش یافته است.

به گفته وی، در سال تحصیلی 76-1375 تعداد 23 هزار و 882 عضو هیات علمی تمام وقت در دانشگاه های كشور فعالیت داشتند كه چهار هزار و 722 نفر آنان را زنان تشكیل می دادند.

منیعی یادآور شد: در سال تحصیلی 85-1384 نیز از مجموع 31 هزار و 520 عضو هیات علمی تمام وقت دانشگاههای كشور، شش هزار و 531 نفر زن بودند.



**سهم 30 درصدی زنان از ظرفیت نخبگی كشور



از سوی دیگر، حضور زنان در عرصه های نخبگی نیز روز به روز پر رنگ تر می شود به گونه ای كه اكنون حدود 30 درصد افراد تحت پوشش بنیاد ملی نخبگان را زنان تشكیل می دهند و انتظار می رود در سالهای آتی این سهم افزایش یابد.

مشاور توانمندسازی و نوآوری بنیاد ملی نخبگان در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا، شمار افراد تحت پوشش این بنیاد را بیش از 13 هزار نفر ذكر كرد و گفت: حدود دو هزار و 500 نفر از اعضای بنیاد، مخترع هستند كه آمار دقیق آنها به تفكیك جنسیت در دست تهیه است اما از حدود 11 هزار عضو دیگر، نزدیك به سه هزار نفر زن و بقیه مرد هستند.

سید حمید جمال الدینی با یادآوری اینكه نسبت زن به مرد در گروه هایی مختلف بنیاد ملی نخبگان، متفاوت است ادامه داد: به عنوان مثال از مجموع 72 استاد برجسته دانشگاه علامه طباطبایی، دو نفر زن، از میان هشت نخبه برتر هنری هم دو نفر زن، از جمع 434 نفری دانش آموختگان برتر تعداد 86 نفر زن و از میان دو هزار و 858 نفر برترین های كنكور سراسری نیز هزار و 125 نفر زن هستند.

عضو شورای بنیاد ملی نخبگان به سهم قابل توجه دختران در برگزیدگان المپیادهای دانش آموزی و دانشجویی اشاره كرد و گفت: از مجموع پنج هزار و 798 المپیادی دانش آموزی تحت پوشش بنیاد ملی نخبگان، هزار و 467 نفر زن و از میان 762 برگزیده المپیادهای دانشجویی نیز 143 نفر زن هستند.

وی ادامه داد:‌ زنان در آزمون های جامع علوم پایه پزشكی نیز توفیقات خوبی كسب كرده اند به طوریكه از میان 197 برگزیده این گروه، 96 نفر زن هستند و سهم آنان از جمع 54 نفری برگزیدگان دانشجویان نمونه نیز 19 نفر است.

جمال الدینی با بیان اینكه 52 نفر از 348 برگزیده مسابقات ملی مهارت را زنان تشكیل می دهند، در اقلیت قرار گرفتن زنان در این گروه را به دلیل روحیه و نوع علایق زنان مربوط دانست و گفت:‌ هرچند برخی رشته های مهارتی و فنی، با توانایی ها و روحیه مردان، تطابق بیشتری دارد اما زنان در این عرصه ها نیز ورود موفقی داشته اند.

وی تاكید كرد: زنان در عرصه های رقابتی، آگاهانه وارد عمل شده اند و نقش آنها در حوزه های مدیریتی و ارزیابی و تصمیم گیری روز به روز پررنگ تر می شود.

عضو شورای بنیاد ملی نخبگان با بیان اینكه علم و فناوری، یك ارزش عمومی در جامعه است گفت: پیش از این، ورود زنان به عرصه های اقتصاد سنتی به دلیل نوع نگاه جامعه با محدودیت هایی مواجه بود اما الان كه تولید ثروت از راه علم و فناوری به یكی از گفتمان های اصلی جامعه تبدیل شده است و در این گفتمان، مقوله جنسیت مطرح نیست زنان از فرصت فراهم شده به خوبی استفاده كرده و وارد عمل شده اند.

وی به تلاش كشورهای توسعه یافته دنیا برای تقویت قشر متوسط به منظور جلوگیری از دو قطبی شدن جامعه خود اشاره كرد و گفت:‌ باید به این نكته توجه داشته باشیم كه بقای قشر متوسط در گرو تداوم حیات خانواده است و زنان نیز اصلی ترین ركن خانواده محسوب می شوند بنابراین زنان با حفظ بنیان خانواده می توانند نقش بسیار مهمی در پایداری و توسعه یافتگی جوامع ایفا كنند.

مهدخت بروجردی علوی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی كه از سال 81 تا 86 مدیركل روابط عمومی وزارت علوم و از سال 86 تا 88 مشاور وزیرعلوم بود و از آغاز فعالیت دولت یازدهم نیز با عنوان مدیركل روابط عمومی و مشاور وزیر فعالیت دارد نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، رشد زنان در فعالیت های مختلف علمی و اجرایی را یكی از مواهب انقلاب اسلامی و ناشی از نگاهی تازه و انسانی به زنان دانست.

وی خاطرنشان كرد: حضور پر رنگ زنان در تخصص های مختلف علوم پزشكی و در تمام عرصه های آموزشی و پژوهشی بیانگر این امر است كه در فضای سالم ارزشی بعد از انقلاب، زنان فرصت یافتند تا توانایی های خود را بازشناسایی كنند و از جو سالم به دست آمده، حداكثر بهره را ببرند و جامعه را از خدمات و استعدادهای خود بهره مند كنند.

بروجردی ادامه داد: برای من در جایگاه یك عضو هیات علمی دانشگاه باعث افتخار است كه اولا در نظامی كار می كنم كه در آن هرگز احساس تبعیض نكرده ام و هیچ گاه جنسیت را مانع پیشرفت خود ندیده ام و ثانیا هیچگاه احساس نكرده ام كه فضای جامعه ، فاقد ارزش های اخلاقی لازم برای كار و فعالیت است.

وی با بیان اینكه بسیاری از زنان از قلت تعداد زنان در عرصه های اجرایی سخن می گویند، تاكید كرد: تعداد اندك زنان در پست های مدیریت اجرایی، ناشی از قرنها تبعیض و مضیقه هایی است كه زنان را از عرصه های مدیریتی دور كرده و توان رقابتی را از آنان سلب كرده بوده است.

بروجردی به زنان توصیه كرد با تحمل و صبوری، لیاقت ها و كارآیی های خود را نشان دهند و انگاره عدم توانایی زنان در پست های مدیریتی بالا را در درازمدت تغییر دهند.

بروجردی كه خود، متاهل و مادر سه فرزند است همچنین از زنان خواست علیرغم اهمیت حضور آنان در فعالیت های اجتماعی، هرگز از اهمیت نقش مادری و همسری خود غفلت نكنند و این نقش مهم را در قبال سایر نقش ها كمرنگ نسازند.

از: زینب كارگر

علمی (5)**1055**1599