شميم عطر گل محمدي اين بار نه از قمصر كاشان كه از ديار طلاي سرخ

در سايه روشن تلالو خورشيد از پشت ابرها ، در خنكاي صبحگاهان ،عطري مدهوش كننده فضا را معطر كرده و نسيم جان بخش بهاري طراوتي ديگر با خود دارد طراوتي كه با عطر صلوات و گل محمدي همراه است.

عطري كه از كودكي برايم تداعي گر سجاده مادر بزرگ است كه تا باز مي شد بوي خوشش فضا را معطر مي كرد.

گويي سجاده اش را به وسعت دشت پهن كرده و بر خلقت قادر توانا سجده مي گذارد.

و اينك زيبايي گلهاي صورتي نه بر سجاده سفيد مادر بزرگ كه بر پهن دشت مخملي خطه خورشيد ، قداست و رنگي ديگر يافته است.

در پهناي مخملي دشت و دامنه كوههاي شصت دره (در نزديكي تربت حيدريه) تا چشم كار مي كند ، بوته هاي گل محمدي در تركيب رنگ و نور چون نگيني مي درخشند و عطر آن در سپيده دم بر شبنم مي نشيند تا هوا را خوش و معطر كند.

اينجا قمصر كاشان نيست ، بلكه قطعه اي از سرزمين نور، آستان خورشيد هشتم است كه عطر عالم آل محمد (ص) در تركيب با عطر گلهاي محمدي ،شميم خوش هوا را دو چندان نموده است.

گلهايي كه به لطافت بهار ، طراوت نسيم همراه با عطر و بويي بهشتي است و گلستاني از زيبايي را رقم زده است.

گلهايي ترد كه نرم و نازك از ساقه هاي پرخار بر دست هاي كوچك دخترك مي لغزد و به درون سبد و پس از آن كيسه هاي پر گل مي ريزد.

صورت مهتابي كوچكش با گونه هايي به سرخي گل و چشماني به رنگ درياها كه در ميان روسري صورتي و كلاحصيري پنهان شده به گلهاي صورتي باغ طعنه مي زند.

وقتي نزديكتر مي شوم سريع با كمرويي شيريني نگاهش را از من مي دزد و همچنان آرام به كار خود ادامه مي دهد.

با خجالت جواب مي دهد . نزديك به 10 سال سن دارد و در كنار درس و مدرسه طي فصل برداشت پا به پاي مادر از ابتداي صبح در ميان بوته ها مي چرخد و گل مي چيند و سبدش بارها و بارها پر و خالي مي شود.

اينجا كار عار نيست ، از اين دخترك هشت ساله تا مادر بزرگ 70 ، 80 ساله و پسربچه هايي كه سبدها را به سبكي متفاوت با زنان آن هم با طنابي به دور كمر بسته تا هر دو دستشان آزاد باشد و كار جمع آوري گل سريعتر شود ، مشاركت مي كنند.

مردي ميانسال هم بعنوان سركارگر بر كار آنان نظارت مي كند و كار را طبق روندي منسجم و پيوسته مديريت مي كند.



برداشت روزانه 10 تا 15 كيلو گل در روز توسط يك نفر

.......................................................................

سركارگر اين باغ متوسط برداشت گل توسط يك نفر را در روز 10 تا 15 كيلو گرم عنوان مي كند و مي گويد : اما اين ميزان براي نوجوانان و كودكان حداقل شش كيلو در روز است ضمن آنكه فردي هم داشته ايم كه تا 27 كيلو گرم گل در روز جمع آوري كرده است.

به گفته وي ، دستمزد كودكان روزي 10 هزار تومان ، زنان 20 و مردان 30 هزار تومان است و در جمع آوري گل هاي اين بخش از باغ كه بصورت قراردادي واگذار شده با 20 كارگر روزانه چند صد كيلو گرم گل برداشت مي كنند.

ساير بخش هاي اين باغ 25 هكتاري كه البته امسال 15 هكتار آن به گل نشسته و بقيه هنوز نهال هاي جوان است هم به همين شيوه در اختيار كارگران محلي است تا برداشت گل به انجام رسد و فصل گل تمام شود.

كارشناس اين مزرعه گل كه خود دكتراي فيزيولوژي گياهي دارد و از همان ابتدا بر ايجاد اين باغ گسترده نظارت داشته ، هم وقتي از باغ حرف مي زند با چنان و جدي از آن سخن به ميان مي آورد كه گويي بخشي از وجود خود اوست.

' هما ذره پرور' مي گويد : الان در يك روز تا 800 كيلو گرم گل از اين 15 هكتار باغ برداشت مي شود.

او افزود : پارسال توليد اين باغ نزديك به پنج تن گل محمدي بوده و اميدواريم امسال اين رقم افزايش يابد.

به گفته وي ، كار ايجاد اين باغ در ابتدا از وسعت اندكي حدود سه هكتاري شروع شد و هر سال بر اين ميزان افزوده شده چنانكه طي دو ،سه سال اخير سالانه ، پنج، شش هكتار بر اين وسعت اضافه شده و همچنان هم توسعه آن ادامه مي يابد.

وي گفت : اگر مشكل كارگر براي جمع آوري گل را نداشته باشيم ، اين باغ سريعتر توسعه مي يافت اما مهمترين نياز اين باغ ، كارگر و هزينه هاي كارگري است كه به دليل نبود جمعيت قابل توجه در روستاها و مهاجرت مردان به شهرها و يا فعاليت در برداشت ساير محصولات ما را با محدوديت مواجه كرده است.

وي اظهار كرد :گل محمدي تقريبا يك گياه ديم است و نياز آبي زيادي ندارد ، ضمن آنكه هزينه هاي جانبي آن هم چندان نيست ، اين گياه با شرايط خشك و بي آب خراسان رضوي سازگاري دارد.

ذره پرور افزود : امسال علاوه بر گل محمدي، براي برداشت غنچه هاي اين گل براي صادرات نيز برنامه ريزي شده است.

وي گفت : بر اين اساس برنامه ريزي شده يك تن غنچه خشك گل توليد شده و براي دمنوش هاي گياهي و يا معطر كننده هاي چاي به خارج صادر شود.

به گفته وي ، گل هاي جمع آوري شده هم براي فرآوري به واحدهاي سنتي و صنعتي در مشهد و تربت حيدريه فرستاده مي شود.

نمونه اين باغ را در حوالي اين منطقه شايد نتوان يافت اما در ساير نقاط استان هم باغ هايي از اين دست و در واقع گلابستان هايي مشابه وجود دارد و ايجاد آنها رو به افزايش است.

سابقه كشت گل محمدي هم در خطه خراسان محدود به امروز و ديروز نيست البته شايد به وسعت كاشان نباشد اما در جاي خود قابل توجه است و برخي از روستاها كشت اصلي شان 'گل گلاب' است.

در واقع طي اين سال ها خطه خورشيد به زعفران و بسياري از محصولات شهره است اما كمتر كسي حتي خود خراساني ها از اين جاذبه كه هم بعد گردشگري دارد و هم جنبه اقتصادي و كشاورزي اطلاع دارند و همه گلاب و گل محمدي را به قمصر كاشان مي شناسند.

بسياري از خراساني ها انسي ديرينه با اين گل و عطر آن دارند و در حياط خانه ها و باغچه هاي منازل ، بوته هاي گل محمدي را پرورش مي دهند.

توسعه كشت گل محمدي و باغات گل در اين وسعت طي سال هاي اخير در استان گسترش محسوسي يافته ضمن آنكه برخي روستاهاي استان هم به كشت اين گل از گذشته شهره بوده اند اما شهرتي محلي نه به حد قمصر كاشان .





روستاي فرخد با 150 هكتار باغ گل محمدي / گلابستان خراسان رضوي

......................................................................................

به گفته كارشناسان از قديم الايام كشت گل محمدي كه در صنعت عطر سازي مهمترين گونه مورد استفاده است همپاي ساير نقاط كشور در خراسان رضوي هم رواج داشته است.

روستا فرخد در نزديكي مشهد در محور كلات از گذشته هاي دور، نزديك به 150 هكتار باغ گل محمدي داشته و دارد كه به اشكال سنتي فرآوري و در عطاري ها بصورت گل خشك و گلاب و مانند آن عرضه مي گردد.

اين روزها اقبال به كشت اين گياه روز به روز بيشتر مي شود و با توسعه اي كه در سال هاي اخير روي داده سطح زير كشت باغات گل محمدي استان به بيش از 300 هكتار رسيده است با اين حال روستاي فرخد همچنان بيشتر سطح زير كشت اين محصول را دارد.

از همان 300 هكتار هم بر اساس آمارهاي جهاد كشاورزي استان 50 هكتار آن نهال هاي جوان و بقيه آن مثمر و به بار نشسته است.

در واقع اين گياه با خصوصيات ويژه اي كه دارد ، نياز آبي كم ، مقاومت در برابر خشكي ، رشد در اراضي سنگلاخي ، خاك هاي شور و قليايي و مانند آن از نظر بسياري از كارشناسان براي منطقه خراسان كه گرفتار بحران كم آبي و توسعه آبهاي شور است در كنار محصول ارزشمندي چون زعفران اقتصادي و مناسب است.

كارشناس مسوول گياهان دارويي سازمان جهاد كشاورزي خراسان رضوي در اين زمينه گفت : هزينه هاي نگهداري اين گل پايين است ضمن آنكه گياهي مقاوم و كم توقع با دوره بهره برداري كوتاه است و براي مناطق سردسير كه فصل رشد كوتاه و يا خاك و آب شور مي باشد ،مناسب است.

وي از ديگر مزاياي اين گياه را امكان فرآوري و خشك كردن ، نگهداري و عرضه آن در زمان مناسب به بازار براي كشاورز عنوان كرد و افزود : در بسياري از محصولات چون امكان فرآوري و نگهداري آنها براي باغدار نيست، كشاورز به ناچار محصول را به صورت سلف و يا ارزان به دلال ها مي فروشد.

وي توضيح داد : هم اينك قيمت هر كيلو گرم گل محمدي تر در بازار 60 هزار ريال و گل خشك 500 هزار ريال مي باشد .

وي عملكرد در واحد سطح (هكتار) را در سال چهارم كشت سه تا پنج تن گل تر عنوان كرد و گفت : از هر پنج كيلو گرم گل تر ، يك كيلو گل خشك حاصل مي شود.

به گفته وي ، گونه خودرو اين گياه كه نسترن وحشي نام دارد در ارتفاعات و اراضي شيب دار استان خراسان رضوي از جمله طرقبه - شانديز ، دامنه شمالي بينالود و ارتفاعات هزار مسجد رشد مي يابد.

وي بيان كرد : با توجه به روند رو به رشد سطح زير كشت اين محصول ، توسعه و ايجاد واحدهاي فرآوري لازم براي آن بايد پيش بيني شود.

فريدوني افزود : هم اينك در سطح استان 23 واحد فرآوري گل محمدي وجود دارد كه از اين تعداد شش مورد آن صنعتي و بقيه سنتي مي باشد.

وي با اشاره به كاربردهاي گسترده اين گل گفت : در استان عموما گونه هايي از گل محمدي كشت مي شود كه بعنوان داروي گياهي و مانند آن استفاده مي شود.

وي بيان كرد : بايد تلاش شود تا ارقامي كه اسانس ارزشمندي دارد در استان توسعه يابد.

به گفته وي ، هم اينك ارقامي در استان داريم كه توسط شركت هاي كه در زمينه فراوري گياهان دارويي فعال هستند خريداري و از آن اسانس و گلاب گرفته مي شود.



گل محمدي / گياهي لطيف و زيبا با خواص و كاربردهاي بسيار

..................................................................................

اما خواص و كاربردهاي اين گياه بسيار متنوع است و از ديرباز گياهي ارزشمند در زمينه دارويي، غذايي، توليد عطر و نيز بيش از همه زينت بخش باغچه‌‌ها و فضاي سبز ايرانيان بوده است.

اما گلابگيري و اسانس گيري متداولترين نوع كاربرد آن است ضمن آنكه قسمتي از آن را خشك كرده و بعنوان داروي گياهي و يا براي تهيه شيريني جات، ژله، دسرهاي مختلف، سالادها، مربا، شربت، خوشبو كننده هوا، بالشتك هاي تزئيني و مانند آن استفاده مي شود.

در طب سنتي براي درمان دردهاي رماتيسمي، ناراحتي هاي خوني و گلودرد استفاده مي شده و بعضي از ژنوتيپ هاي آن به علت داشتن 'تانن' به عنوان داروي 'قابض' استفاده مي گردد.

همچنين استفاده از آن براي درمان عارضه هاي يائسگي، بيماري ها و نارسائي هاي دستگاه تنفسي، زخم دهان، بي خوابي و افسردگي از ديگر كاربردهاي اين گياه است و گلبرگ هاي خشك آن داراي اثرات بالايي از خواص ضد باكتريايي مي باشد.

بر اساس تحقيقات حاصله عصاره گلبرگ هاي اين گياه داراي اثرات ضدعفوني كننده قوي بر عليه 15 گونه باكتري مي باشد.

در واقع جدا از خواص ارزشمند اين گياه ، حضور و بودن در فضاي اين گلابستان ها با گل هاي معطر و خوشبو كه سرشار از حس زندگي و زنده بودن است ، خود آرامشي وصف ناپذير القا مي كند.

عطر خوش ، رنگ فريبا و زيبايي عميق آن در فراخناي دشت مي تواند لحظاتي بي نظير را براي هر بيننده فراهم آورد كه دل كندن از آن دشوار مي نمايد آنگونه كه براي من سخت بود آن هم با تصور بازگشت به زندگي پرهياهو و شلوغ شهر و گم شدن در ميان همهمه ها.

گلها كه شكل و شمايل و تنوع رنگهاي دلنشين و عطر دل انگيز آنها نشان از قدرت لايزال الهي دارد و هر بيننده را وادار به تحسين بر نقاش چيره دست آن مي نمايد، همه زيبايند اما گل محمدي رنگ و بوي خاصي دارد و ناخود آگاه در ذهن نام ختم رسل و اشرف مخلوقات را تداعي مي كند و زبان به ذكر صلوات بر محمد (ص) و خاندان مطهرش به گردش در مي آيد. ك/4

2713 /659