بر پایه توافق سیاسی شكل گرفته در افغانستان، «اشرف غنی احمدزی» به عنوان رییس جمهوری و «عبدالله عبدالله» به عنوان رییس اجرایی (یا همان نخستوزیر) معرفی شدند.
به این ترتیب، احمدزی و عبدالله پس از ماه ها اختلاف، درباره تشكیل یك حكومت وحدت ملی با هم توافق و سی ام شهریور در ارگ ریاست جمهوری افغانستان در حضور «حامد كرزی» رییس جمهوری پیشین، اعضای كابینه و شورای ملی، بزرگان قومی و نمایند‌گان بین‌المللی توافقنامه را امضا كردند.
كرزی در سخنرانی پایانی این نشست گفت: محتوای توافقنامه مربوط به هر 2 نامزد می شود و ما در آن نقشی نداشتیم. ملت افغانستان بی صبرانه منتظر چنین روزی بود. بازارهای كابل امروز پر رونق بود و مردم باز هم امیدوار شده اند و از خانه های خود بیرون آمده اند.
به هر ترتیب، انتخابات افغانستان كه برگزاری آن از شانزدهم فروردین 1393 آغاز شد، پس از نزدیك به 6 ماه به نتیجه رسید. این طولانی ترین انتخاباتی بود كه در تاریخ رقابت های سیاسی دموكراتیك، ركورد تازه ای را به نام خود ثبت كرد.
** سطوح گوناگون تحلیل انتخابات
محتوای انتخابات افغانستان در چند سطح قابل تحلیل است:
- سطح فردی یا شخصی:
عبدالله و اشرف غنی با گذشت از خواسته های خود، به یك راه حل بینابین رسیده اند. شرایط فعلی توافق در افغانستان با شعارها و موضع گیری های 2 نامزد در گذشته، قابل قیاس نیست.
«نپذیرفتن نتیجه ای كه نام عبدالله به عنوان پیروز در آن نباشد» و «تقسیم نكردن قدرت در صورت پیروزی»، فقط بخشی از سخنان و مواضع نامزدها بود كه با توافق كنونی فاصله بسیار زیادی دارد.
در این سطح شاهد شكلگیری نوعی از بلوغ سیاسی هستیم زیرا 2 نامزد، پیروزی و كسب بالاترین جایگاه سلسله مراتبی در افغانستان را به سود منافع ملی كنار گذاشتند.
این امر یك موفقیت و پیروزی برای مردم افغانستان خواهد بود؛ زیرا آنان را با زمامدارانی روبرو می سازد كه حاضرند گرایش درونی و باطنی برای دستیابی به بیشترین قدرت را با آرامش، رفاه و امنیت مردم كشور خود جایگزین كنند. بی تردید وجود این دیدگاه در رهبران می تواند نویدبخش آینده ای رو به رشد در افغانستان باشد.
اما باید دیدگاه های نامزدها و هواداران آنان را تفكیك كرد زیرا از بازتاب دیدگاه های هواداران 2 گروه در شبكه های اجتماعی روشن می شود برخی تندروها راضی به شكلگیری این توافق نبوده و نیستند. به عبارتی آنان همچنان پایبند شعارهایی هستند كه 2 نامزد طی چند ماه گذشته آنها را مطرح می كردند اما اكنون بیشتر این شعارها در تضاد با تقسیم قدرت قرار دارد.
- سطح مردمی:
می توان جامعه افغانستان را با توجه به توافق صورت گرفته، به 2 دسته تقسیم كرد.
گروه نخست، افرادی هستند كه همچنان از یك نامزد پشتیبانی می كنند و هرگز قدرت مشترك را نمی پذیرند. استدلال این گروه آن است كه 2 نامزد با به اشتراك گذاری قدرت، دیدگاه مردم را نادیده گرفته اند. به عبارتی، رویكرد مردم از سوی نامزدها مورد معامله قرار گرفته است.
گروه دیگر با همسنجی شیب تحولات گذشته یعنی اختلاف 2 نامزد و شیب تحولات كنونی یعنی توافق آنان، شیب كنونی را برای افغانستان مناسب تر می دانند. روند پیشین به سوی پرداخت هزینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و بروز ناامنی پیش می رفت و این به سود مردم و هیچ گروه و حزبی نبود.
- سطح منطقه ای:
اكنون خیال همه كشورهای منطقه از ثبات سیاسی در افغانستان راحت شده است. كشورهای منطقه ثبات سیاسی- داخلی در افغانستان را پایه ای برای ثبات امنیتی منطقه می دانند.
از این پس تلاش برای پیشی گرفتن بر دیگر رقبای منطقه ای برای افزایش روابط با دولت تازه در افغانستان آغاز خواهد شد. پیام تبریك بسیاری از رهبران منطقه درباره تشكیل دولت وحدت ملی در افغانستان، اعلام آمادگی برای افزایش همكاری با دولت نوپا و همچنین ابراز خوشحالی از تحولات كنونی از شاخصه های رفتار اعلامی دولت های منطقه ای و حتی فرامنطقه ای بوده است.
- سطح فرامنطقه ای:
در ابعاد بین المللی، استقبال از توافق شكل گرفته، جنبه مشترك بیانیه های وزارت امورخارجه بسیاری از كشورها بوده است.
«جان كری» وزیر امورخارجه امریكا، امضای موافقتنامه را «لحظه‌ای فوق‌العاده برای حكومت ورزی» توصیف و در عین حال، تاكید كرد انتخابات پایان كار نیست.
وی در بیانیه ای گفت: این مردان (عبدالله و احمدزی) مردم افغانستان را مقدم شمردند و اطمینان دادند نخستین انتقال دموكراتیك و صلح آمیز در تاریخ كشورشان با حكومت وحدت ملی آغاز می‌شود.
** نكات قابل تامل
با توجه به اینكه اشرف غنی و عبدالله درباره تشكیل دولت وحدت ملی توافق كرده اند، باید به نكته های زیر توجه كرد:
- این توافق كه در شرایط اضطرار به دست آمده است بیش از آنكه پیمانی مشترك برای حل موضوع باشد، توافقی برای خروج از بن بست سیاسی است.
- برخی بر این باورند كه فشارهای داخلی و خارجی برای دستیابی به توافق بر اراده اشرف غنی و عبدالله مقدم بوده است.
از فشارهای داخلی می توان به فشار دولت و شخص كرزی، نهادهایی كه ادامه روند پیشین (تنش جویی و تاكید بر بیشترین خواسته ها) را عاملی برای آسیب های بیشتر افغانستان می دانستند، افزایش تورم، شوك حاكم بر رشد اقتصادی افغانستان، خشنودی نیروهای تندرو از ادامه این اوضاع و... اشاره كرد.
فشارهای ناشی از سفر مقام های خارجی به افغانستان با هدف اقناع 2 طرف برای رسیدن به یك توافق، تهدید برخی كشورها به بیرون كشاندن سربازان نظامی از افغانستان، احتمال قطع كمك های مالی خارجی و... از جمله فشارهای خارجی است كه محرك توافق بر سر تقسیم قدرت بود.
- همچنان نتیجه دقیق انتخابات روشن نیست. هر چند كمیسیون مستقل انتخابات، نتایج دور دوم انتخابات را اعلام كرد اما این نتایج نه ارقامی داشت و نه درصدی.
«احمد یوسف نورستانی» رییس كمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، یكشنبه در نشست خبری كوتاهی از روی یك نوشته نتایج را خواند و گفت اشرف‌غنی احمدزی رییس‌جمهوری است و عبدالله عبدالله رییس اجرایی.
نورستانی با اشاره به ابطال آرای برخی صندوق ها پذیرفت در انتخابات تقلب شده است. وی فقدان شناسنامه های الكترونیكی، ابهام فرمانداری ها و واحدهای اداری درباره شمار جمعیت حوزه ها و چالش‌های امنیتی را دلایل ناتوانی در برگزاری انتخابات شفاف دانست.
- بازنگری در ساختار نهادهای برگزاركننده انتخابات و بازسازی وجهه ویران شده كمیسیون مستقل انتخابات یكی از برنامه های لازم در دولت نوپا است.
- قرار است برای قانونی شدن جایگاه رییس اجرایی در افغانستان به عنوان نخست وزیر، تغییرهایی در ساختار قانون اساسی بر پایه دیدگاه لویی جرگه و بزرگان قبایل صورت گیرد. تا زمان رسیدن به این خواسته، رییس جمهوری و نخست وزیر باید با تقسیم وظایف با یكدیگر همكاری كنند.
- تقسیم قدرت سیاسی در افغانستان در پایان یك انتخابات بسیار بلندمدت، به معنای بومی سازی (افغانیزه كردن) دموكراسی در جغرافیای این كشور است. دولت كنونی باید بتواند مهمترین خواسته های همه گروه های قومی را پوشش دهد.
- در دولت پیشین، تیم عبدالله در جایگاه اپوزیسیون قرار گرفت اما اكنون دولت افغانستان دربرگیرنده دولت و مخالفان (اپوزیسیون) است. هر چند اكنون اپوزیسیون جدی وجود ندارد اما زمینه برای شكلگیری گروه مخالفی كه در آینده به عنوان حزب سوم به ایفای نقش پردازد، مهیا است.
به هر روی در شرایط كنونی به نظر می رسد تهدیدهای داخلی بیش از فشار مخالفان، افغانستان را تهدید كند.
گروه تحقیق و تفسیر خبر
پژوهشم**م.پ**1961**1358
تهران- ایرنا- چالش های انتخاباتی گذشته در افغانستان با تشكیل دولت ائتلافی بر پایه تقسیم قدرت پایان یافته و اینك دوره همكاری و همبستگی برای آبادانی این كشور فرا رسیده است.