بر اساس آمار رسمی دانشگاه علوم پزشكی مازندران 54.4 درصد جمعیت 15 تا 64 سال مازندران دچار اضافه وزن و چاقی هستند كه این استان را در ردیف نخست رتبه بندی استان های مبتلا به چاقی قرار داده است.
در آمار دیگری كه از جمعیت 2 میلیون و 641 هزار نفری زیر پوشش دانشگاه علوم پزشكی مازندران استخراج شده، بیش از یكصد هزار بیمار دیابتی شناسایی شده اند.
مسوولان و كارشناسان علوم پزشكی، چاقی و اضافه وزن را اصلی ترین عامل بروز بیماری دیابت یا همان مرگ خاموش در مازندران می دانند زیرا این استان علاوه بر رتبه داری چاقی، استان پرخطر و قرمز كشور در زمینه شیوع و ابتلا به دیابت نیز هست.
جمعی از مسوولان و كارشناسان علوم پزشكی مازندران با هشدار به مردم از آنان خواسته اند تا تغذیه سنتی را به سر سفره های خود فرا بخوانند تا عمری بدون رنج بیماری مهلك دیابت را سپری كنند.
كارشناس ارشد تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی مازندران به خبرنگار ایرنا گفت: تا 10 سال قبل مشكل عمده كشور و مازندران سوء تغذیه و كاهش وزن كودكان و دانش آموزان بود اما امروز به خاطر تغییر سبك تغذیه و زندگی این روند وضعیت معكوس پیدا كرده است.
«حمیدرضا شیر آشیانی» ادامه داد: اكنون با تغییر 180 درجه ای نوع تغذیه شاهد افزایش سریع وزن و چاق شدن كودكان و نسل نوجوان هستیم.
وی شیوه محاسبه توده بدنی یا بی.ام. آی (Body maff intex) را روشی مطمئن و آسان برای تعیین چاقی افراد نام برد و گفت: توده بدنی از وزن افراد بر قد آنان تقسیم و عدد حاصله به توان دو می رسد.
وی ادامه داد: در بررسی آماری اخیر وزارت بهداشت، درمان و علوم پزشكی، كودكان و دانش آموزان مازندرانی بالاترین میزان توده بدنی را در كشور دارند.
این كارشناس ارشد تغذیه علوم پزشكی مازندران استاندارد توده بندی را عدد 22.5 اعلام كرد و ادامه داد: در بررسی وزارت بهداشت، متوسط توده بدنی دانش آموزان كشور 24 اعلام شده است.
وی افزود: این درحالی است بر اساس نتایج آماری این بررسی كارشناسی و بهداشتی، این رقم برای دانش آموزان مازندرانی عدد 26 تعیین شده است.
شیرآشیانی از چاقی به عنوان اصلی ترین عامل بروز انواع بیماری از جمله دیابت نام برد و از تغییر سبك تغذیه به عنوان مهمترین عامل در بروز این مشكل یاد كرد.
وی گفت: رواج غذاهای فست فودی كه با روغن و ادویه زیاد تهیه می شوند، بر روند چاقی و اضافه وزن افراد تاثیر گذاشته است.
این كارشناس تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی مازندران از فست فودها به عنوان غذاهای پرحجم نام برد و ادامه داد: سریع و تند خوردن این غذاها موجب سیری كاذب و سریع در افراد می شود و تمایل به خوردن بیشتر غذا در افراد ایجاد می كند.
به گفته شیر آشیانی برخلاف این نوع غذاها، غذاهای سنتی و محلی كه با انواع سبزیجات و روغن كمی آماده می شوند پرانرژی و مقوی هستند و تا ساعت ها بدن فرد نیازی به خوردن غذا نخواهد داشت.
وی گفت: خوردن غذاهای سنتی و خانگی نیاز بدن انسان به انرژی را تامین می كند و نیاز به تكرار غذا خوردن نیست.
كارشناس ارشد تغذیه علوم پزشكی مازندران دلیل سالم بودن و ابتلای كم به بیماری دیابت نسل های قبلی را ناشی از شیوه تغذیه سالم و سنتی دانست و ادامه داد: البته به همراه استفاده از غذای مناسب بدون روغن و ادویه زیاد، تحرك بدنی و فعالیت زیاد نیز روند چاقی آنان را كنترل می كرد.
وی از مصرف به میزان زیاد برنج به عنوان یكی از دلایل اصلی چاقی مردم مازندران نام برد و افزود: برنج دارای نشاسته زیادی است كه در افزایش وزن افراد تاثیر به سزایی دارد.
شیرآشیانی زیاد خوری و خوردن چند بشقاب برنج در طول روز را عادت بدغذایی مردم مازندران می داند و ادامه داد: به همین علت مردم مازندران جزو چاق ترین مردم ایران هستند و بیماری دیابت نیز در آنها بیشتر است.
وی خاطر نشان كرد: متداول شدن شیوه زندگی ماشینی به همراه افزایش امكانات، ارمغانی جز كم تحركی و به دنبال آن بیماری برای نسل امروز نداشته است.
شیر آشیانی گفت: بدن با افزایش دریافت انرژی دریافتی و به دلیل كم تحركی از آنها استفاده نمی كند و دچار اضافه وزن و چاقی می شود.
وی از چاقی به عنوان عامل اصلی بیماری دیابت بخصوص دیابت نوع دو نام برد و افزود: هر فردی برای جلوگیری از دیابت باید در تغذیه خود دقت لازم را داشته باشد.
شیرآشیانی ادامه داد: بیماری دیابت و رژیم غذایی دو مساله وابسته به هم هستند و در درمان دیابت رژیم غذایی از اهمیت خاصی برخوردار است، به خصوص در بیماران دیابتی نوع دو كه غالبا آنها افراد چاق به شمار می روند.
وی اضافه كرد: رژیم غذایی و ورزش یكی از درمان های اصلی برای این افراد است و داروی پایین آورنده قند خون به عنوان یك درمان كمكی (نه یك درمان اصلی) در كنار رژیم غذایی مناسب و ورزش به كار گرفته می شود.
وی بیان كرد: بیمارانی كه دچار افزایش وزن هستند باید از راه كاهش انرژی دریافتی و افزایش مصرف انرژی از میزان بافت چربی اضافه بدن بكاهند چرا كه حتی كاهش اندكی وزن، كنترل قند خون این افراد را بهتر كرده و همچنین دیگر مشكلات متابولیك آنان را نیز كاهش می دهد.
كارشناس ارشد تغذیه معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی مازندران با توصیه به بیماران دیابتی از آنان خواست تا برای اطلاع از میزان مورد نیاز كالری بدن به كارشناسان تغذیه مراجعه كنند.
وی با تاكید بر این كه اعمال شیوه تغذیه در بیماران دیابتی به معنای نخوردن غذا نیست، گفت: این افراد باید با اضافه كردن تعداد دفعات غذا خوردن، میزان كالری ورودی به بدن خود را كنترل كنند.
شیر آشیانی گفت: به طور مثال یك فرد دیابتی می تواند در یك شبانه روز چند میوه بخورد ولی نباید این میوه را به طور همزمان در یك لحظه مصرف كند.
وی همچنین با توصیه به افراد غیر دیابتی از آنان نیز خواست تا پیش از ابتلا به دیابت زیر نظر كارشناسان و پزشكان متخصص تغذیه، نسبت كالری موردنیاز برای بدن آگاهی یابند.
كارشناس بیماری های غیر واگیر معاونت دانشگاه علوم پزشكی مازندران نیز از چاقی به عنوان یكی از عوامل جذب نشدن انسولین تولیدی غده پانكرانس در بدن نام برد.
دكتر رضا یعقوبیان به ایرنا گفت: فراهم نبودن امكان جذب انسولین در بدن افراد چاق سبب می شود سلول های آنان مدام درخواست انسولین كنند.
وی ادامه داد: با خوردن غذا، انسولین در بدن ترشح می شود ولی در بدن افراد چاق كه قادر به جذب این انسولین نیستند، مدام این ماده تولید می شود.
به گفته كارشناس بیماری های غیر واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی مازندران بهترین راه مقابله و كنترل این بیماری را اعمال شیوه مناسب تغذیه و تحرك بدنی است.
وی از افراد خواست تا ورزش و تحرك بدنی را در برنامه های زندگی خودشان بگنجانند.
یعقوبیان همچنین كاهش وزن را عامل اصلی كنترل روند دیابت در افراد اعلام كرد و گفت: بیماران دیابتی 150 دقیقه ورزش هوازی همچون شنا و پیاده روی ممتد در هفته را انجام دهند.
كارشناس مسوول دیابت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی مازندران با اشاره به این دیابت عامل 47 درصد مرگ و میر افراد زیر 60 سال در جهان است، ادامه داد: تغییر سبك زندگی و تغذیه و رواج زندگی شهرنشینی و كم تحركی زمینه ساز چاقی افراد را فراهم آورده است.
محمدرضا سعیدی اجرای دو مرحله طرح غربالگری دیابت در افراد بالای 30 سال روستاهای مازندران را به عنوان بخشی از فعالیت های كنترل روند این بیماری نام برد و گفت: در سال های 83 و 87 این طرح اجرا شد و 12 هزار و 286 بیمار دیابتی و 6 هزار و 224 بیمار در معرض خطر دیابت شناسایی شدند.
وی با تاكید بر این كه میزان ابتلا دیابت در شهرها دو برابر روستاها است، ادامه داد: به همین منظور مرحله سوم طرح غربالگری دیابت با همكاری پزشكان خانواده در شهرها نیز اجرا خواهد شد.
سعیدی، چاقی، كم تحركی و رژیم غذایی نامناسب را زمینه ساز بروز این بیماری در افراد دانست و گفت: میزان شیوع این بیماری در مازندران در مرحله خط قرمز و هشدار قرار دارد.
كارشناس مسوول بیماری های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشكی مازندران نیز از دیابت به عنوان عامل بروز بسیاری از صدمات و خسران جسمی در بیماران اعلام كرد و گفت: قندبالای موجود در خون به مویرگ های اطراف اعضای حیاتی و حساس بدن همچون كلیه و قلب حمله می كنند و موجب نارسایی و به مرورتوقف فعالیت این اعضا می شوند.
وی ادامه داد: دیالیزی شدن و سكته های قلبی و مغزی افراد بر اثر از بین رفتن فعالیت كلیه یكی از نتایج دیابت است.
سعیدی گفت: بیماری دیابت به مرور بر عروق كوچك شبكیه چشم تاثیر گذاشته و كاركرد آنها را مختلف می كند و اصلی ترین عامل نابینا به شمار می رود.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی مازندران به ایرنا گفت: با توجه به بررسی‌های به عمل آمده، مازندران در منطقه امن غذایی واقع شده و مشكل تامین مواد غذایی در مازندران وجود ندارد.
محسن اعرابی از پرخوری، افزایش دریافت انرژی و چاقی و كمبود ریزمغذی‌ها را از جمله چالش‌های پیش روی بهداشت مردم مازندران دانست و گفت: مازندران رتبه اول چاقی را در كشور دارد و در بررسی‌های انجام شده 54.4 درصد جمعیت 15 تا 64 سال مازندران دچار اضافه وزن و چاقی هستند در حالی كه میزان چاقی در كشور 44.7 درصد است.
وی ادامه داد: بر اساس آمار منتشر شده وزارت بهداشت در سال گذشته از نحوه توزیع منحنی رشد كشوری، چاقی و اضافه وزن در نوجوانان مازندرانی 7.7 درصد است در حالی كه متوسط كشوری آن 5.9 درصد برآورد می شود و از این رو مازندران جزو 10 استان اول از نظر چاقی و اضافه وزن نوجوانان به شمار می رود.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی مازندران از علل چاقی در مازندران باید به سبك نادرست مصرف مواد غذایی در بیشتر مناطق استان نظیر حجیم‌خوری، استفاده بیش از حد فست‌فودها، مصرف بیش از حد روغن، شورخوری و كم‌تحركی اشاره كرد.
دیابت در علم پزشكی به سه نوع تقسیم می شود كه دیابت نوع یك دیابت وابسته به انسولین است كه به طور معمول قبل از 30 سالگی ظاهر می شود و علت اصلی بروز آن نیز فقدان یا كمبود ترشح انسولین در بدن است.
دیابت نوع دو یا غیر وابسته به انسولین نیز بیشتر در بزرگسالان و افراد بالای 40 سال دیده می شود و به طور معمول دو سوم افراد مبتلا به این نوع دیابت اشخاص چاق هستند.
دیابت نوع سه نیز به دیابت دوران بارداری معروف است.
اكنون جامعه هدف كنترل بیماری دیابت، دیابت نوع دوم است كه با كاهش مصرف انواع شیرینی، مصرف بیشتر سبزی و میوه، خودداری از مصرف غذاهای پرچرب و فست فود و ورزش قابل جلوگیری است.
20 تا 26 آبان ماه در ایران با عنوان هفته دیابت نامگذاری شده است.
فاطمه قنبری قادیكلایی
7329/608/ 2025
ساری - ایرنا - حركت جامعه به سمت الگوهای نادرست و كاهش تحرك در دهه اخیر مشكل چاقی، اضافه وزن و افزایش تعداد مبتلایان به بیماری دیابت را برای مازندرانی ها به همراه داشته است.