هنر ملی مُهر و حكاكی باید ثبت جهانی شود

محمد جواد جدی نویسنده ی «دانشنامه مُهر و حكاكی در ایران» بیش از سه دهه، عمر و تلاش خود را وقف این اثر ماندگار كرده است. در این كتاب مرجع، تاریخ مُهر و حكاكی ایران از 6 هزار سال پیش تا دوره ی معاصر به صورت تحقیق و پژوهشی علمی آمده است. این دانشنامه در 14 فصل و 843 صفحه ی فارسی و 20 صفحه ی انگلیسی در قطع رحلی به صورت مصور(رنگی) آراسته شده و با همكاری فرهنگستان هنر، كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شورای اسلامی و مركز دایره المعارف انسان شناسی، منتشر و در بیست و پنجم آذر ماه در تالار ایران فرهنگستان هنر در تهران از این دانشنامه رونمایی شد.

به گزارش پژوهشگر ایرنا پس از پخش سرود جمهوری اسلامی ایران، مراسم رونمایی از این دانشنامه به طور رسمی آغاز شد. ابتدا علی معلم دامغانی رییس فرهنگستان هنر با تشكر از استاد محمد جواد جدی برای تهیه ی این اثر گرانبها، تاكید كرد: مجلدهای دیگر چنین كتاب ارزشمندی باید تهیه شود و این موضوع اهمیت فراوانی دارد.

سپس محمد رجبی رییس كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شورای اسلامی با اشاره به تاریخی بودن هنر مُهر و حكاكی، گفت: در گذشته مُهر و هنر حكاكی نشان دهنده ی هویت و كمال افراد به شمار می رفته است. در ادامه فرهاد نظری مدیر كل اداره ثبت میراث فرهنگی از ثبت ملی این اثر به وسیله ی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و تلاش برای ثبت جهانی این هنر تاریخی سخن گفت و استاد محمد جواد جدی سخنان خود را با تشكر از خداوند برای توفیق انجام این كار آغاز كرد. آیدین آغداشلو نقاش و نویسنده ی معاصر، درآمدی بر این اثر با این مضمون نوشته است: «كتاب حاضر به همّت یكی از سخت كوشترین محققین این رشته فراهم آمده است.»

به مناسبت رونمایی از دانشنامه مُهر و حكاكی مشروح گفت و گوی پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با محمد جواد جدی در ادامه آمده است:

**ایرنا: جایگاه و اهمیت هنر حكاكی و مُهرسازی كجا و چگونه است؟

جدی: حكیم ابوالقاسم فردوسی، مُهر را یكی از اركان اصلی جاه و جلال پادشاهی ایران به حساب آورده است و اشاره ی وی به خداوند شمشیر و گاه نگین، دلیل اهمیت آن و نشانه اقتدار و شهریاری است. واژه مُهر، كلمه ای پارسی محسوب می شود كه در زبان های تازی، تركی و اردو وارد شده و به كار رفته است. سندی كه مُهر آن محو شده و نیز اظهارنامه ای كه مُهر آن از میان رفته باشد، بی اعتبار است، بی اعتبار به چنین سند و اظهارنامه ای گفته می شود.

در دوران اسلامی نیز، مُهر از جایگاه ویژه ای برخوردار بود، محمد بن سعد در كتاب «طبقات» در هزار و 200 سال پیش گفته است: قریشیان به پیامبر گفتند، در ایران، نامه های بدون مُهر را نمی پذیرند و این موضوع، پیامبر را بر آن داشت كه برای خود انگشتری و مُهری بسازد. هنوز هم این دستآورد بزرگ انسانی از الزامات جوامع بشری است و سند بدون مُهر، بی اعتبار محسوب می شود.

**ایرنا: در صورت امكان در باره ی گردآوری و نگارش این دانشنامه ی مرجع بیشتر توضیح دهید؟

جدی: این كتاب با بیش از سه دهه تلاش بی وقفه با كمك دوستان همراه، به پیشگاه جامعه ی علمی میهن تقدیم می شود. این اثر به وسیله ی فرهنگستان هنر، كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شورای اسلامی و نیز مركز دایره المعارف انسان شناسی منتشر شده است، سازمان میراث فرهنگی با موافقت خود برای تقاضای ثبت ملی هنر مُهرسازی و حكاكی، امیدها را برای ثبت جهانی این دستاورد بزرگ و كهن بشری به نام ایران عزیز زنده كرد. اشاره به این نكته ضرورت دارد كه بدانیم هنر حكاكی از كهن ترین هنرهای بشری است. شاید از روزی كه انسان بدوی، با انگشت خود خطی بر روی ماسه ساحل دریا كشید، این هنر آغاز شد.

**ایرنا: سابقه ی تاریخی مُهر در ایران به چه دوره ای بازمی گردد؟

جدی: این موضوع به حدود 6 هزار سال پیش برمی گردد، در طول زمان، مُهرها از نظر شكل، جنس، اندازه، متن و موضوع تحول بسیاری را به خود دیده است. خوشبختانه تعداد زیادی از آنها از آسیب زمان در امان مانده و برای ما به یادگار مانده است. ضرورت دارد با توجه به اهمیت موضوع، رشته ی مستقلی به عنوان مُهر شناسی در مراكز علمی و دانشگاهی تشكیل و مركز توانمندی به عنوان مركز پژوهش های خوشنویسی و مُهرشناسی تاسیس شود. امیدوارم با پشتیبانی مسوولان و هم دلی اهل علم و هنر این امر تحقق یابد.

**ایرنا: جایگاه شهرستان مُهر در جنوب استان فارس را در این ارتباط، چگونه ارزیابی می كنید؟

جدی: من به شهرستان مُهر علاقه ی زیادی دارم. زمانی كه كتاب ابن خلدون را سال ها پیش می خواندم، به مطلبی اشاره شده بود كه گِل مُهر را در زمان عباسیان از سیراف در منطقه ی جنوب ایران در نزدیكی شهرستان مُهر می آوردند. در كتاب به این موضوع اشاره شده است. با توجه به قدمت شهرستان مُهر كه به زمان هخامنشی و ساسانیان بر می گردد و از دوره ی عباسی قدیمی تر است، این مساله برای من لذت بخش بود. حدود 10 سال بود كه آرزو داشتم به شهر مُهر بروم تا اینكه هفته ی گذشته از این شهر و با مردم آن دیدار داشتم؛ مردم بسیار دوست داشتنی و مهمان نوازی در این نقطه از سرزمین ما حضور دارند.

پیشنهاد من این است كه تندیسی یا میدانی از مُهر در شهرستان مُهر قرار داده شود تا هویت این شهر با نام آن هم سنگ شود. من از مردم شهر مُهر می خواهم، در صورت امكان هر گونه سند یا نوشته ی قدیمی درباره ی جایگاه مُهرسازی در این نقطه از كشور را برای من از طریق پست الكترونیكی بفرستند تا در ادامه تحقیقات از آنها استفاده كنم.

توجه ویژه به شهرستان مُهر در جنوب استان فارس از دیگر تمناهای این عاشق دل سوخته ی میهن است. امیدوارم با همت همگی و با تاسیس موزه و پژوهشگاهی شایسته در این شهر، شهرتی جهانی برای دُردانه ای از خاك میهن به عنوان قطب گردشگری كسب شود. همچنین لازم است با تشویق مجموعه داران خصوصی، زمینه ای فراهم آید تا همگان در ارج گذاری و حفظ این گوهر تاریخی كوشا باشند.

**ایرنا: پیشنهاد شما برای حفظ و ارتقای این هنر تاریخی و ثبت جهانی آن چیست؟

جدی: عجیب است كه این دستآورد بزرگِ دیرین، هنوز در كشور ما دارای موزه ای مستقل نیست و آثار به یادگار مانده در موزه های مختلف پراكنده اند. به دلیل استفاده از غرفه ها و ویترین های نامناسب، امكان مطالعه و تحقیق درباره ی آنها غیرممكن یا بسیار دشوار است. توجه به این نكته، لازم و ضروری به نظر می رسد زیرا افتخارات تاریخی ایران، مدیون تمدن، فرهنگ و هنر ساكنان این سرزمین كهنسال است.

از مسوولان و علاقه مندان دلسوز تقاضا دارم، نسبت به سرعت بخشیدن ثبت جهانی هنر مُهرسازی و حكاكی به نام ایران اهتمام ورزند. موزه ی اختصاصی مُهر را تشكیل دهند تا به نحو شایسته، به این دیرینه ترین سند هویت انسانی ارج نهاده شود.

در پایان مراسم، تقدیرنامه ای از طرف سید محمد موسوی فرماندار شهرستان مُهر به استاد محمد جواد جدی به پاس تلاش های بی وقفه او در نگارش این دانشنامه مرجع اعطا و از دانشنامه مُهر و حكاكی رونمایی شد.

شهرستان مُهر در 380 كیلومتری جنوب شیراز مركز استان فارس قرار دارد.



گفت و گو از: مجتبی شفیعی

*گروه اطلاع رسانی

پژوهشم**9348**9131