وضعیت سیاسی و امنیتی اوكراین از زمان آغاز بحران در آبان ماه 1392، نه تنها رو به ثبات حركت نكرده بلكه بحران همواره در وضعیت بیشینه ای قرار داشته و فضای این كشور حتی با مذاكرات رسمی اوكراین و روسیه نیز آرامش به خود ندیده است.
آنچه در این میان از اهمیت گسترده ای برخوردار بوده، نوع نگاه مسكو به اوكراین و برآیندهای راهبردی آن است. از دید روس ها، اوكراین كشوری است كه نقطه ارتباطی روسیه و اروپا را شكل می دهد و طی این سال ها به عنوان منطقه حایل راهبردی میان روسیه و غرب بوده است و برای مسكو، بیش از آن كه خود این كشور اهمیت داشته باشد، جهت گیری سیاسی و راهبردی آن از اهمیت بسزایی برخوردار است.
اوكراین برای سال های طولانی تلاش كرده است تا این همزیستی مسالمت آمیز و بی طرفی خود را حفظ كند و در سال 2010 م (1389) «ویكتور یانوكویچ» رییس جمهوری وقت اوكراین، قانونی را امضا كرد كه به موجب آن، این كشور به كشورها و سازمان‌های دیگر وابستگی ندارد.
اما روز سه شنبه دوم دی پارلمان اوكراین، با 303 رای موافق در برابر هشت رای مخالف، به وضعیت غیرمتعهد و بیطرفی این كشور در قبال عضویت در سازمان‌ها و ائتلاف‌های نظامی پایان داد؛ وضعیتی كه به نظر می رسد می تواند مسیر را برای عضویت این كشور در سازمان «آتلانتیك شمالی» (ناتو) باز كند. با این‌حال، «پترو پروشنكو» رییس جمهوری اوكراین، در نامه خود به پارلمان تاكید كرده كه عضویت در پیمان ناتو تصمیمی است كه مردم این كشور باید در یك همه‌پرسی درباره آن نظر دهند.(1)
در این چارچوب، واكنشی كه مسكو به این مصوبه پارلمان اوكراین داشت، قابل پیش بینی بود. در این زمینه «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه، در نخستین واكنش به این موضوع اعلام كرد كه «اقدام پارلمان در تغییر وضعیت غیرمتعهد، اقدامی غیرسازنده بوده و سبب‌ساز تشدید تنش می‌شود».(2)
در دیگر سو، اما سازمان ناتو به گرمی از این مصوبه پارلمان اوكراین استقبال كرد و روز سه شنبه با انتشار بیانیه ای، آمادگی خود را برای پذیرش این كشور در این سازمان در چارچوب قوانین آن اعلام كرد. در بیانیه ناتو آمده است: «همانگونه كه سال 2008 در بخارست توافق شد، درب‌های سازمان ما باز است و اوكراین در صورتی كه درخواست پیوست به ناتو را مطرح كند و با استانداردهای سازمان انطباق داشته باشد، یكی از اعضای ما خواهد شد».(3)
البته بسیاری اعتقاد دارند كه پیوستن اوكراین به سازمان پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) با وجود بحران های سیاسی، امنیتی و مرزی، در شرایط كنونی به سختی ممكن خواهد بود.
در این زمینه، از دیدگاه «محمود شوری» مدیركل مطالعات اوراسیای مجمع تشخیص مصلحت نظام، در چارچوب اساسنامه ناتو، كشورهایی كه دچار مشكل تجزیه طلبی هستند، نمی توانند به عضویت این سازمان درآیند.
وی با تاكید بر اینكه عضویت اوكراین در ناتو به هیچ وجه رخ نخواهد داد، می افزاید: «تصویب قانونی در پارلمان اوكراین مبنی بر اینكه دیگر كشوری غیرمتعهد نیست، بیشتر گرفتن زهر چشم از روسیه است تا امری قابل اجرا، ولی در آینده نزدیك باید منتظر واكنش شدیدتر روس‌ها در خصوص اوكراین باشیم. همچنین ناتو به خوبی می‌داند كه عضو شدن اوكراین در این سازمان، گذاشتن بنای سنگی است كه امكان برداشتن آن در آینده وجود نخواهد داشت».(4)
در این چارچوب به نظر می رسد، اوكراین تلاش می كند تا از طریق چنین راهكارهایی و با ایجاد فضای راهبردی برای خود، فشار بر دولت پوتین را افزایش دهد؛ چراكه از دید «كی یف»، فشار بر روسیه به منزله كاهش تنش در شرق اوكراین خواهد بود.
در فرجام، می توان گفت با تصویب طرح خروج از وضعیت «بی طرفی» در پارلمان اوكراین، با وجود شرایط كنونی یعنی «تداوم تنش در درون و فشار از بیرون»، این كشور به این نتیجه رسیده كه بایستی تلاش بیشتری را برای خروج از «بحران چالش ها» انجام دهد، اما به نظر می رسد كه این مصوبه به دلیل تداوم مزمن بحران سیاسی- اقتصادی و امنیتی در این كشور، نه تنها وضعیت كنونی كی یف را بهبود نمی بخشد بلكه می تواند ثبات نسبی ایجاد شده طی ماه های گذشته را نیز كم رنگ تر كند.
منابع
1. http://www.isna.ir/fa/news/93100200753/
2.http://sputniknews.com/europe/20141223/1016152969.html
3. http://www.farsnews.com/newstext.php
4. http://www.farsnews.com/newstext.php
از سهراب انعامی - گروه تحقیق و تفسیر خبر
پژوهشم**2040**1358
تهران- ایرنا- تصویب طرح «خروج از بی طرفی» توسط پارلمان اوكراین در دوم دی، بار دیگر نشان داد كه بحران در این كشور نه تنها فروكش نكرده بلكه دورنمای وضعیت سیاسی و امنیتی این كشور، بر پایه تداوم چالش های مزمن قرار گرفته است.