سلمان خيلي سريع اقدامات خود را كه نقطه مقابل اقدامات برادر ناتني است آغاز كرد. سلمان تصميم گرفت شاهزاده مقرن را كه توسط ملك عبدالله به عنوان نائب وليعهد وي انتخاب شده بود، به عنوان جانشين خود معرفي كند؛ البته احتمالا اندكي بعد به اين موضوع نيز رسيدگي خواهد كرد. اما از سوي ديگر، محمد بن نايف وزير كشور عربستان سعودي و يكي ديگر از چهره هاي سرشناس در ميان سديري ها را به عنوان نائب وليعهد خود معرفي كرد. بر هيچ شخصي پوشيده نبود كه ملك عبدالله مي خواست پسرش متعب براي اين سمت انتخاب شود و اكنون وي از سلسله مراتب جانشيني حذف شده است.
در اين حال، سلمان كه خود يكي از هفت برادر سديري است، سعي كرد با انتخاب محمد پسر 35 ساله خود به سمت وزير دفاع، از آينده نسل دوم سديري ها محافظت كند. وي همچنين محمد را به عنوان دبيركل شوراي سلطنتي معرفي كرد و همه اين تغييرات در روند سياسي در شرايطي صورت گرفت كه جسد ملك عبدالله هنوز به خاك سپرده نشده بود.
پيش از محمد، خالد التويجري دبيركلي شوراي سلطنتي بود و اين سمت از پدر به پسر به ارث مي رسيد؛ عبدالعزيز التويجري اولين دبيركل شوراي سلطنتي در عربستان سعودي بود. به طور كلي، خاندان تويجري دروازه بان پادشاهي محسوب مي شدند و هيچ سخنراني سلطنتي بدون كسب اجازه، اطلاع رساني و يا مشاركت آنها صورت نمي گرفت. در اين حال، خالد تويجري به ويژه در پي نقش كليدي در فتنه هاي خارجي همچون خرابكاري ها در مصر، اعزام نيرو براي سركوب تظاهركنندگان در بحرين و تامين مالي داعش در سوريه شناخته شده است و وي همه اين اقدامات را با همكاري شاهزاده بندر بن سلطان رئيس پيشين سازمان اطلاعات انجام مي داد. تجويري از سوي ديگر ارتباط نزديكي با محمد بن زياد وليعهد نومحافظه كار پادشاه ابوظبي داشت. تجويري در دولت جديد قدرتي ندارد و اين مسئله براي برخي از همسايگان عربستان سعودي آرامش بخش است.
سلمان از بيماري آلزايمر رنج مي برد
وضعيت سلامت سلمان براي بسياري موجب نگراني است و همين مسئله افزايش قدرت محمد پسر سلمان را حائز اهميت مي كند. پادشاه جديد 79 ساله عربستان سعودي به بيماري آلزايمر مبتلاست، اما در مورد وخامت بيماري وي اطلاع چنداني در دست نيست. برخي شاهدان عيني گفته اند سخنان سلمان پس از چندين دقيقه غيرقابل درك مي شود. همچنين طبق گزارش هاي منتشر شده، دفعات مراجعه سلمان به بيمارستان در ماه هاي اخير افزايش داشته است. سلمان ممكن است حتي اظهارات خود و يا حتي دانسته هاي همه عمرش را فراموش كند.
در چنين شرايطي، شك و ترديدها در مورد توانايي وي براي هدايت و كنترل كشور افزايش يافته و اين در حالي است كه عربستان توسط يك قدرت مركزي اداره مي شود و هيچ نهاد و حزب سياسي در اين كشور وجود ندارد.
برقراري ارتباط با مخالفان مصر
شايد بتوان تلاش هاي اخير عربستان سعودي را براي برقراري ارتباط با چهره هاي سياسي مخالف در مصر نشانه اي دال بر تغيير در روند حكومتي در اين كشور دانست. طبق اطلاعات منتشر شده، مشاوران ارشد سلمان چندي پيش با يك سياستمدار ليبرال مخالف دولت مصر و با يك وكيل ديدار كردند. اين دو نفر از اعضاي اخوان المسلمين نبودند، اما با اين گروه ارتباط داشتند. همچنين در دو ماه اخير در عربستان سعودي جلساتي در مورد چگونگي مديريت روند آشتي و مصالحه (با مصر) برگزار شد؛ اگرچه اين جلسات نتيجه مشخصي در بر نداشتند. با اين حال، برگزاري اين جلسات حاكي از رويكرد عملگرايانه و مصالحه آميز سلمان بود. احتمالا اين جلسات با هدف آماده سازي ابتكار عمل براي مصالحه با مصر برگزار شدند تا سلمان بتواند زمان قدرت گرفتن، نتيجه را اعلام نمايد. اما ملك عبدالله مطابق سياست خارجي خود، نام اخوان المسلمين را نيز همتراز با گروه هايي همچون داعش و القاعده، در فهرست گروه هاي تروريستي قرار داد.
اختلافات داخلي
حتي پيش از اينكه سديري ها اقدامات خود را به طور رسمي آغاز كنند، درگيري بر سر قدرت در خاندان آل سعود قابل مشاهده بود. شايعات در مورد مرگ ملك عبدلله بعد از ظهر روز پنجشنبه در توييتر منتشر شد. با اين حال، زماني كه خبرنگار روزنامه الوطن اين خبر را توييت كرد، دولت آن را تكذيب كرد.
دست دولت زماني رو شد كه دو امير خبر فوت ملك عبدالله را توييت كردند. شبكه تلويزيوني ام بي سي برنامه هاي خود را قطع و تصويري از قرآن را به نشانه عزاداري پخش كرد و از سوي ديگر، شبكه هاي تلويزيون ملي عربستان برنامه هاي خود را طبق روال عادي پخش مي كردند.
اين ناهماهنگي ها در اعلام خبر فوت ملك عبدالله و واكنش ها در مورد آن، حاكي از اين مسئله بودند كه گروهي در خانواده سلطنتي خواستار انتشار هر چه سريعتر خبر فوت ملك عبدالله بودند و در مقابل، گروهي ديگري سعي داشتند براي مذاكرات بيشتر، زمان بخرند.
بحران در آنسوي مرزهاي جنوبي
در شب سوگواري براي خاندان آل سعود، زلزله اي سياسي در يمن، حياط پشتي عربستان سعودي، رخ داد. عبد ربه منصور هادي رئيس جمهور يمن و نخست وزير دولت وي پس از چندين روز به اصطلاح حبس خانگي (محاصره كاخ رياست جمهوري) توسط حوثي ها، استفعا كردند.
با استعفاي هادي، دو گروه به شدت مسلح در يمن قدرت مي گيرند: حوثي ها كه گفته مي شود تحت حمايت ايران هستند و توسط نيروهاي حزب الله آموزش ديده اند و القاعده كه خود را مدافع مسلمانان سني مي داند. چنين تحولاتي براي عربستان فاجعه اي بزرگ محسوب مي شود.
با اين حال، قدرت گرفتن حوثي ها اتفاقي نبود كه يك شبه و ناگهاني رخ داده باشد. علي عبدالله صالح رئيس جمهور بركنار شده يمن كه اكنون به دنبال شركت در انتخابات رياست جمهوري است و امارات متحده عربي چندين ماه براي اين مسئله برنامه ريزي مي كردند. همچنين گفته مي شود شاهزاده بندر رئيس پيشين سازمان اطلاعات عربستان سعودي با يكي از اعضاي هيات حوثي ملاقات كرده است.
برنامه اصلي (توطئه) عربستان سعودي و امارات متحده عربي اين بود كه از حوثي ها براي سركوب حزب اسلامي اصلاح، نماينده ارشد قبايل سني در يمن، استفاده كنند. نقشه دو كشور براي يمن زماني نتيجه عكس داد كه حزب اصلاح از مقابله مسلحانه با پيشروي هاي حوثي ها خودداري كرد. بدين ترتيب، حوثي ها بيش از انتظار عربستان سعودي و امارات متحده عربي در يمن قدرت گرفتند.
ملك عبدالله نيز همچون ديگر مقامات كشورهاي عربي از سال 2011، براي جلوگيري از بهار عربي در كشورش همه سياست خارجي را روي سركوب و نابودي نيروهايي متمركز كرده بود كه قابليت برگزاري تظاهرات گسترده و موثر را داشتند. در اين روند، هر مسئله ديگري از جمله قدرت گرفتن رقيب ديرينه عربستان سعودي در منطقه يعني ايران در سياست خارجي اين كشور در درجه دوم اهميت قرار گرفت و اولويت به نابودي اسلام سياسي دموكراتيك داده شد.
احتمال وقوع يك تغيير
هنوز براي پيش بيني اينكه آيا ملك سلمان توانايي ايجاد تغييرات سياسي مورد نياز در عربستان را دارد، خيلي زود است. تنها مسئله اي كه مي توان با اطمينان از آن سخن گفت اين است كه برخي چهره هاي كليدي مسئول مديريت فتنه هاي خارجي عربستان سعودي، از قدرت بركنار شده اند، نفوذ متعب بن عبدالله كاهش يافته است و تويجري ديگر قدرتي ندارد.
خاندان سلطنتي در عربستان بايد بياموزند كه نمي توانند در مقابل تغييرات ايستادگي كنند و تنها راه مقابله با انقلاب، اجراي اصلاحات ملموس سياسي در داخل اين كشور است. اقدامات ملك عبدالله به بي ثباتي در داخل كشور، ترويج افراط گرايي و دشمن تراشي در حوزه سياست خارجي منجر شد. اكنون بايد ديد سلمان مي تواند تغييري در شرايط ايجاد كند؟!
منبع: ميدل ايست آي / ديپلماسي ايراني
اول **
تهران - ايرنا -سايت خبري ديپلماسي ايراني ،وصيت هاي ملك عبدالله در عربستان سعودي تنها براي 12 ساعت به اجرا گذاشته شد و پس از آن سديري ها، گروهي ثروتمند و قدرتمند در حوزه سياسي در خاندان آل سعود كه قدرت خود را در دوران سلطنت ملك عبدالله از دست داده بودند، بار ديگر به اوج بازگشتند. اين روند بيشتر شبيه يك كودتاي سلطنتي بود كه لقب كودتا به آن داده نشد!