انحصار علمی با گوگلی و ویكی شدن جهان تا یك دهه دیگر تقریبا از بین می رود

به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، دكتر ناصر فكوهی در نشستی كه به همت انجمن ترویج علم با موضوع ' چشم انداز های جدید آموزش و پژوهش در نگاه بین رشته ای انسان شناختی' برگزار شد، در مورد این پیش بینی توضیح داد: به نظر می رسد در چنین روندی دیگر دانشگاهها و

مراكز علمی سراسر دنیا نمی توانند مقابل این جریان ایستادگی كنند زیرا دسترسی همگان به جریان آزاد اطلاعات آنقدر گسترش می یابد كه مرحله ای كه می توان آن را پسا آكادمی یا فرا آكادمی نامید، آغاز می شود.

وی در این نشست كه در مركز تحقیقات سیاست علمی كشور برگزار شد، با بیان اینكه جهانی شدن علم همپای محلی شدن علم در روندی دیالكتیك به پیش می رود، تاكید كرد: اگر پایان یافتن انحصار پژوهشی و علمی در سطوح مختلف،درست مدیریت نشود و برآن اشراف نباشد، گرفتاری بزرگی برای تمام پژوهشگران ، سیستم های آموزشی و نهادهای رسمی در سراسر جهان به وجود

خواهد آمد و آنها را با بحران مشروعیت روبرو می كند، از این رو بهتر است همگان خود را برای این مرحله كه از هم اكنون آغاز شده است، آماده كنند.

استاد گروه انسان‏شناسی دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران تصریح كرد: اكنون نیز این یك واقعیت عملی است كه نظام هایی كه فناوری ایجاد كرده است به وقوع می پیوندد و انحصار پژوهشی را كه قالبی عمدتا «طردكننده» بودند، را شكسته است.

وی گفت: بررسی ها نشان می دهد اكنون هر چه بیشتر افراد در سراسر دنیا برای یافتن اطلاعات

مورد نظر خود، به جای رجوع به متخصصان (مثلا در حوزه های بهداشت و اجتماعی یا امور فنی)، ابتدا به شبكه جهانی اینترنت و اطلاعات موجود در آن رجوع می كنند. دو فناوری مهم موتور سرچ گوگل و دایره المعارف ویكی، پژوهش و دسترسی به اطلاعات را برای افراد بسیار تسهیل كرده و قابلیت های تولید، توزیع، انباشت و پردازش اطلاعات و استفاده از آنها را برای بسیاری از افرادی كه تا دیروز به دلایل مالی یا اجتماعی چنین حقوقی را نداشتند فراهم نموده است.

دكتر فكوهی گفت: با روند جهانی شدن دانش و اطلاعات دیگر به مرحله ای می رسیم كه دانش تخصصی باید با مشروعیت بالایی كه با جامع و بین رشته ای بودن دارد و مورد اجماع و تایید نظام عمومی باشد، نسبت به «دانش مردمی» و در دسترس آزاد، از خود دفاع كند و دیگر نظام های دانشگاهی نمی توانند با اتكا صرف به مهر و مدارك رسمی، تجربه و دانش ایجاد

شده در روندهای كنش را نفی كرده و در برابر آنها تاب بیاورند. مگر آنكه واقعا بتوانند مفید و ارزشمند بودن و عدم سوء استفاده قدرت ها و سلطه های مالی و فساد را از خود به اثبات برسانند و اعتماد مردم را نسبت به خود جلب كنند.

وی خاطر نشان كرد: در چینن شرایطی رویكردهای تك بعدی شناخت پایان می یابد و ابزار، روش ها و متدلوژی های مختلفی برای سطوح متنوع شناخت ایجاد می شود كه هر فرد به فراخور خود و موقعیتش از آن استفاده می كند. برای نمونه وی به روندهای جدید تولید، انباشت و مصرف دانش، تغییر در نظام های خوانش، روابط تغییر یافته و پویا شده میان متن و تصویر، بین كنشی شدن

روندهایی آموزشی و پژوهشی و ... اشاره كرد.

دكتر فكوهی همچنین در بخش دیگری از سخنانش در توضیح بیشتر علل این پیش بینی گفت: در مقابل روند سریع تغییرات ناشی از انقلاب اطلاعاتی در حوزه قدرت، مدیریت اقتصادی و علم، چند جایگزین یا آلترناتیو وجود دارد؛ یا سیستم های اجتماعی و جوامع مختلف در مقابل این تغییرات ایستادگی می كنند و ناچارند با كنار گذاشتن دستاوردهای دموكراتیك، به سوی نوعی صوری شدن بیشتر نظام های سیاسی و نوعی سلطه اطلاعات بر جامعه و سركوب آن پیش بروند كه خطر تنش های بزرگ و انقلاب های اجتماعی و سیاسی را بالا می برد و یا اینكه مرحله پسا انقلاب صنعتی یا

انقلاب اطلاعاتی را قبول كنند كه در آن باید روندهای تولید، توزیع و مصرف قدرت، ثروت و علم تغییر كند و به صورتی رادیكالی دموكراتیزه شود. در این صورت روند پسا آكادمی را می پذیرند و برای این شرایط خود را آماده كرده و نیاز سنجی می كنند، در نوع سوم نیز شاید آكادمی جدیدی از دل آن بیرون آید.

این انسان شناس تصریح كرد: وجود نظام های رایانه ای ، فرامتنی و مبتنی بر متن و تصویر از جمله ویژگی های دوره فرا آكادمی هستند كه از آنها به عنوان مولفه های گوگلی شدن جهان یاد می شود.

وی درعین حال نسبت به آماده نشدن برای این دوران به همگان هشدارداد و گفت: همه افراد از طریق گوگلی شدن، به وسیله سیستم های موتور سرچ و نامه رسانی الكترونیك كنترل می شوند و این مرحله اكنون هم در حال جریان است. این روند منفی است كه باید با آن « مبارزه كرد اما مبارزه با آن نمی تواند از بیرون از نظام صورت گیرد بلكه باید با پذیرفتن نظام ،از درون با آن مبارزه كرد یعنی با ابزارهای خود نظام اطلاعاتی و برای تمركز زدایی تلاش كرد.

دكتر فكوهی تاكید كرد: براساس پروژه های متعددی كه پس از 11سپتامبر2001 تعریف شده است، امروز تقریبا تمام اطلاعاتی كه وارد نظام اینترنت و شبكه جهانی می شوند، ذخیره می شود تا در زمان دیگری به كار گرفته شوند، هر اطلاعات متنی و تصویری و ... كه در هر كامپیوتر در سراسر دنیا وارد می شود در واقع بر قدرت نیروهای كنترل كننده این نظام های اطلاعاتی می افزاید ، اما راه گریز از این جریان مقابله مكانیكی با آن نیست بلكه پیوستن به جریان عمومی جامعه مدنی جهانی است كه از ابزارهای فناورانه مدرن برای مدیریت بهتر استفاده می كند و شعار اصلی آن حفظ پیشرفت های فناورانه اما از میان بردن یا كاهش رادیكال تمركز های اطلاعاتی و ابزارهای این تمركز است.

این محقق دانشگاهی تصریح كرد : حتی آنتی ویروس ها و فایر وال ها هم امروز بی فایده هستند و خود آنها نیز اطلاعات را جمع آوری می كنند و اعلب حامل بدافزارهایی هستند كه بیشتر در سیستم ها نفوذ می كنند تا آنها را كسب كنند.

دكتر فكوهی با بیان اینكه انقلاب های بزرگ تاریخ بر اساس تغییرات فناورانه انجام شده است تصریح كرد: سه انقلاب كشاورزی، صنعتی و اطلاعاتی هریك مرتبط با تغییرات فناوری های مهم این ادوار رخ داده است.

وی گفت:هریك از این انقلاب ها دستاوردها و تحولات گسترده ای را در زندگی انسان ایجاد كرد كه تسلط انسان بر تولید كشاورزی،امنیت غذایی و اولین اشكال ثبت علم انباشت دانش مردمی نتیجه انقلاب كشاورزی یا نوسنگی بود.

مدیر «انسان شناسی و فرهنگ» گفت: انقلاب صنعتی 150 سال پیش همراه با انقلاب سیاسی از راه رسید و دموكراتیزه شدن صنعت یا تولید انبوه از مهمترین دستاوردهای این انقلاب بود كه این جریان با ایجاد nation-state یا ایجاد دولت های ملی و كشورها در سراسر دنیا توام شد. انقلابی كه باعث شد اكنون حدود 200 كشور در جهان وجود داشته باشد تا عملا حضور در جهان بیرون از این سیستم كشوری ممكن نباشد.

به گفته وی گسترش شهرها و شهرنشینی از دیگر نتایج این انقلاب بود و اكنون بیش از نیمی از مردم در سراسر دنیا در شهرها زندگی می كنند.

وی در مورد سرنوشت علم در دوران انقلاب صنعتی گفت: جریان نفوذ و گسترش علم در میان عموم مردم پس از انقلاب صنعتی آغاز شد .براساس آثار محققان و نویسندگان مختلف، آكادمی یا دانشگاه پس از انقلاب صنعتی پای به عرصه گذاشت .

این استاد دانشگاه ،'شایسته سالاری علمی' را كه شعار این دوران است، مورد نقد قرار داد و گفت: آنچه دراین دوران به عنوان شایسته سالاری علمی یا meritocracy با این مضمون مطرح شد كه هرفرد درهر كجای دنیا می تواند به مراحل عالی علمی دست یابد ، واقعیت نداشته است و این یك تخیل محض است كه مثلا هر شهروند آمریكایی بتواند بدون گذار از دبستان و دبیرستان و كالج خاصی

و بدون برخورداری از ثروت خاصی وارد دانشگاه های تراز اول این كشور شود. وقتی شهریه متوسط متوسط والدین دانشجویان چنین دانشگاه هایی به حدود نیم میلیون دلار در سال می رسد، شایسته سالاری معنایی ندارد، آن هم در شرایطی كه اغلب دانشجویان فقط با قروض شدید می توانند دوران تحصیل را تمام كنندو بعد باید یك عمر قرض بدهند. در این میان البته برای نمایش ،چند بورس هم به گروهی از دانشجویان داده می شود،كه بیشتر جنبه ویترینی برای مخفی نگه داشتن واقعیت عمل می كند. انقلاب اطلاعات چنین روند هایی را بر نمی تابد و از جمله از خلال فرایند گسترده دسترسی آزاد به اطلاعات، به مقابله با آنها رفته است.

دكتر فكوهی از انقلاب اطلاعاتی به عنوان انقلاب سوم تاثیر گذار در روند تحولات جوامع انسانی یاد كرد و گفت: این انقلاب از 30 سال پیش با سرعت زیاد زندگی همگان را تحت تاثیر شگرف قرار داده است كه البته گروهی منشاء تاریخی آن را با تولد و ورود انواع رایانه های شخصی یا pcدر دهه 1980 و یا تولد اینترنت در 1990 میلادی می دانند.

وی آثار این انقلاب را متعدد دانست و گفت : بازاشرافی شدن ، باز روستایی شدن ( بازگشت دوباره به روستاها) و تمركز زدایی از زیستگاه از جمله آثار این دوران است، اگر انقلاب كشاورزی روستا ها را به وجود آورد و انقلاب صنعتی شهرها را گسترش داد، شاید بتوان گفت انقلاب سوم «بافت های شهری» را ایجاد كرده است و روندهای پیچیده ای چون باز اشرافی شدن (gentrification) یعنی

بازگشت گروه های ثروتمند به مراكز پیشین شهری كه قبلا محل كارخانجات بود و بالا رفتن قیمت زمین در آنها و باز روستایی شدن (reruralization) یعنی مهاجرت گروهی از شهرنشینان برای زندگی در روستا اما كار در شهر ، این ها مهمترین آثار این دوران در زمینه زیستگاهی هستند، زیرا شبكه جهانی اطلاعات به همگان این قدرت را داده است كه در هر جا كه باشند از خدمات برخوردار باشند و كارهای مختلف خود را انجام دهند.

این استاد دانشگاه از جهانی شدن علم و شكست ساختار های بزرگ دانشگاهی روی مدل فوردیسیتی (هرم های بزرگ مدیریت ساختارهای كلان و متمركز) و ناچار بودن آنها به تبعیت از مدل های پسا فوردیستی ( هرم های كوتاه مدیریت و ساختارهای خرد و غیر متمركز) یعنی به مراكز متعدد اما متصل به یكدیگر و به شبكه جهانی اینترنت به عنوان یكی از مهم ترین نتایج سازمان یافتگی جدید اشاره كرد كه دانشگاه ها را در سال های آینده به طور كامل تغییر خواهند داد.

انجمن ترویج علم هفته گذشته نشستی با موضوع ' چشم انداز های جدید آموزش و پژوهش در نگاه بین رشته ای انسان شناختی ' را در مركز تحقیقات سیاست علمی برگزار كرد .

علمی 1599