ریزگردها از سال ها بی توجهی تا برنامه دولت یازدهم با بودجه 600 میلیارد ریالی

ایران دارای بیش از هزار تالاب است كه از این تعداد 84 تالاب جزو تالاب های با اهمیت بین المللی و از این مجموع 24 تالاب در كنوانسیون رامسر كه معاهده ای بین المللی با هدف حمایت از تالاب ها است، به ثبت رسیده است.

بر اساس برآوردهای صورت گرفته، 80 درصد تالاب های كشور در وضعیت بحرانی یا در معرض خطر بسیار جدی قرار دارند و هفت مجموعه تالاب های ' آلاگل، آلماگل و آجی گل'، ' شورگل، یادگارلو و درگه سنگی'، ' انزلی' ، 'شادگان' ،' نیریز و كمیجان' ، ' هامون' و ' خور خوران' در فهرست مونترو قرار گرفتند كه با تلاش سازمان حفاظت محیط زیست، سال گذشته مجموعه تالاب های ' آلاگل، آلمال گل و آجی گل' از این فهرست خارج شد.

در فهرست مونترو تالاب هایی ثبت می شوند كه دارای تغییرات اكولوژیك شده و در معرض نابودی قرار گرفته اند.

*** در صورت عدم تامین حقابه زیست محیطی، تالاب ها به منشا گرد و غبار تبدیل می شوند

به اعتقاد كارشناسان اگر به وضعیت تالاب ها از لحاظ تامین حقابه زیست محیطی آنها رسیدگی نشود به منشا گرد و غبار در كشور تبدیل خواهند شد مانند تالاب هورالعظیم كه اكنون به منبع گرد و غبار داخلی تبدیل شده و مردم استان های جنوبی و غربی كشور را درگیر كرده است كه اگر به آن رسیدگی نشود تهران را هم درگیر خواهد كرد.

اهالی خوزستان و اهواز در اواخر بهمن ماه با پدیده ریزگردها با شدت بسیار زیاد و حتی 66 برابر حد استاندارد مواجه شده بودند و مشكلات زیادی را برای آنها به همراه داشت كه بر این اساس با تاكید مقام معظم رهبری بر حل این مشكل كارگروهی متشكل از وزارتخانه های نفت، نیرو، جهاد كشاورزی، كشور، سازمان های هواشناسی و حفاظت محیط زیست تشكیل و در آن بسته اجرایی و عملیاتی مقابله با ریزگردها تهیه و در سفر ابتكار معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست به استان خوزستان رونمایی شد.

ریزگردها در اهواز خسارات زیادی در زمینه مختلف سلامت و تاسیسات رفاهی از جمله برق به بار آورد كه به گفته ' اسدالله اسدیان ' مدیرعامل شركت توزیع نیروی برق خوزستان، بروز پدیده ریزگردها 10میلیارد ریال خسارت به شبكه های توزیع برق این استان وارد كرده است.

وی گفت: با وقوع پدیده ریزگردها فقط در شهرستان های آبادان، ماهشهر، خرمشهر و اروندكنار بیش از دو میلیارد ریال خسارت به شبكه توزیع برق وارد شد، همچنین باد شدید همراه با گرد و غبار نیز بیش از هشت میلیارد ریال خسارت به شبكه برق 16شهرستان دیگر وارد كرد و 106اصله پایه برق در این استان شكسته و 28 دستگاه ترانس و دیگر تجهیزات شبكه ای نیز سوخته و از مدار خارج شد.

وی اضافه كرد: بر اثر گرد و غبار نیز 954 هزار متر شبكه برق و یك هزار و 75 دستگاه ترانس آلوده شده كه كار شستشوی آن با استفاده از 637 هزار لیتر آب مقطر و معمولی انجام شد.

همچنین رضا رفیعی مسوول روابط عمومی مركز مدیریت حوادث و فوریت های پزشكی خوزستان در این باره گفت: بر اثر وقوع پدیده ریزگرد بیش از 200 نفر به عبت تنگی نفس به بیمارستان ها مراجعه كردند كه 13 نفر بستری عادی، 6 نفر بستری ویژه در CCU و 211 نفر با اكسیژن درمان سرپایی شدند.

*** سد سازی ها

سد سازی های بی رویه و غیر كارشناسی یكی از دلایل اصلی خشك شدن تالاب ها و بسیاری از حوضه های آبی است، به عنوان مثال وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه نتیجه سد سازی های بی رویه در حوضه آبی آن است.

10 رودخانه دائمی و 14 رودخانه فصلی در حوضه آبی دریاچه ارومیه جاری هستند كه آب 5 رودخانه اصلی تغذیه این دریاچه شامل زولا، شهرچایی، مهاباد، زرینه رود و آجی چای توسط سدها كنترل می شود كه این به معنای كاهش آب ورودی به دریاچه است.

بنابر اعلام وزارت نیرو ‌سدهایی كه در حوضه دریاچه ارومیه وجود دارد حدود 1.7 میلیارد مترمكعب ظرفیت ذخیره سازی دارند، بخشی از سدها نیز در حال ساخت هستند و بخشی نیز در حد مطالعه اند.

این در حالی است كه در كشوری مانند امریكا در چند سال گذشته 10 سد با هدف حفاظت از محیط زیست تخریب شده است.



*** حفر چاه های غیر مجاز

حفر چاه های غیر مجاز و عمیق كه منجر به برداشت بی رویه از منابع آبی زیر زمینی می شود از دیگر دلایل خشك شدن حوضه های آبی و تالابی كشور است كه اگر به درستی مدیریت نشود قطعا تا آخرین قطره مصرف خواهد شد كه در آن صورت دیگر قابل جبران نخواهد بود.



*** كشاورزی به روش سنتی بیشترین ضربه را به محیط زیست وارد كرد

92 درصد منابع آبی كشور در بخش كشاورزی استفاده می شود كه این میزان مصرف حدود 30 تا 40 درصد بازدهی دارد بنابراین بیشترین درصد آب هدر می رود كه باید وزارت جهاد كشاورزی در این زمینه برنامه ریزی داشته باشد و تلاش كند كشاورزی از روش سنتی به روش پیشرفته سوق داده شود.

روش غرقابی در كشاورزی كه شیوه ای سنتی است موجب هدر رفت میزان زیادی آب می شود كه اگر با فرهنگ سازی و برنامه ریزی آبیاری قطره ای جایگزین این روش سنتی شود قطعا تا بسیار زیادی از هدر رفت آب جلوگیری می شود.

همچنین اینكه تلاش شود از محصولاتی متناسب با جغرافیا و شرایط منابع آبی یك منطقه استفاده شود، به عنوان مثال هندوانه یك محصول پر آب است بنابراین بهتر است از كاشت آن در مناطق كم آب خودداری شود.

*** منشاء خارجی ریزگردها

البته باید در نظر داشت كه موضوع ریزگردها و به طور كلی محیط زیست یك مساله فرامرزی است و كشورهای متعددی در بروز آن دخیل هستند بنابراین حل آن نیازمند همكاری های بین المللی است.

بررسی ها نشان داده است منشا اصلی ریزگردهای خارجی از كشورهای یمن، سودان، عراق، سوریه، كویت و بیابان های عربستان (ربع الخالی) است كه در این میان سهم عراق از همه بیشتر است و اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری در سفر اخیر خود به عراق، تفاهم نامه همكاری دو طرف برای مقابله با ریزگردها را امضا كردند.

*** موافقت مجلس با اختصاص 60 میلیارد تومانی به سازمان محیط زیست

اما مساله مهم اینجاست كه مقابله با چنین پدیده ای نیازمند تامین بودجه و اعتبارات كافی است كه مجلس شورای اسلامی با اعتبار 60 میلیارد تومان پیشنهادی سازمان حفاظت محیط زیست برای تامین تجهیزات لازم برای رفع این مشكل مخالفت كرد اما در جلسه علنی 11 اسفند مجلس شورای اسلامی با اختصاص این میزان مبلغ در رابطه با بند (ش) ماده 224 قانون برنامه پنجم موافقت شد.

محمد مجابی معاون پارلمانی سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار علمی ایرنا گفت: این سازمان پیشنهاد داده بود تا رقم 60 میلیارد تومان از محل درآمد عوارض آلاینده های زیست محیطی كه در لایحه دولت است برای تهیه تجهیزات پایش آلودگی های زیست محیطی به سازمان داده شود كه مجلس شورای اسلامی با آن موافقت نكرد.

وی افزود: اما در جلسه 11 اسفندماه مجلس شورای اسلامی مبلغ 60 میلیارد تومان در رابطه با بند (ش) ماده 224 قانون برنامه پنجم با رای بیش از دو سوم نمایندگان مجلس به تصویب رسید.

وی اظهار كرد: قرار است این میزان مبلغ برای جلوگیری از شدت مشكلاتی مانند خشكسالی، پدیده گرد و غبار، پایش تالاب ها، رودخانه ها و دریاچه ها در اختیار سازمان محیط زیست قرار گیرد.

مجابی گفت: این مبلغ در لایحه دولت 55 میلیارد تومان بود كه با رای اكثریت نمایندگان مجلس به 60 میلیارد تومان افزایش یافت كه نشان از توجه نمایندگان مجلس به محیط زیست دارد.

*** استفاده از مالچ های بیولوژیك

مالچ پاشی یكی از راهكارهای مقابله با این پدیده است كه به اعتقاد رییس سازمان حفاظت محیط زیست اجرای این كار نیازمند تحقیق علمی است زیرا مالچ از فرآورده های نفتی است و به مرور زمان به طبیعت خسارت وارد می كند بنابراین باید از مالچ های بیولوژیك استفاده كرد.

*** تهیه بسته اجرایی مقابله با ریزگردها

معصومه ابتكار معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار علمی ایرنا گفت: این سازمان بر تعهدات و عملكرد دستگاه ها بر اساس مصوبه هیات دولت در بسته اجرایی مقابله با ریزگردها نظارت خواهد داشت.

وی درباره بسته اجرایی مقابله با ریزگردها توضیح داد: در این بسته وظایف و تكالیف هر سازمان و وزارتخانه مرتبط با ریزگردها مشخص و به تصویب هیات دولت رسیده است و باید هر كدام از نهادها بر اساس وظایف مشخص شده عمل كنند.

ابتكار افزود: در استان خوزستان دو تالاب مهم شادگان و هورالعظیم وجود دارد كه از اهمیت زیست محیطی زیادی برخوردار است و رسیدگی به وضعیت آنها به وزارت نفت واگذار شده است تا دریچه های بیشتری را به سمت تالاب هورالعظیم باز كند زیرا به علت استخراج نفت دایكی ( میان بندی ) وسط تالاب كشیده كه موجب خشك شدن یك بخش عظیمی از آن شده است.

وی گفت: همچنین وزارت جهاد كشاورزی مكلف شد 30 هزار هكتار از نقاطی كه به عنوان منشاء ریزگرد شناسایی شده اند را درختكاری، بوته كاری و مالچ پاشی كند كه برنامه ها و اعتبارات این بسته اجرایی برای اسفند ماه سالجاری و سال 94 پیش بینی شده است.

وی با بیان اینكه تكالیفی نیز برای وزارت نفت تعیین شد، افزود: در تالاب هورالعظیم محدودیت هایی برای ورود آب وجود دارد كه قرار است این محدودیت ها برداشته شود و مكان هایی كه نفت به گونه ای موجب تخریب سرزمین شده است اقدامات موثر مانند درختكاری و یا مالچ پاشی انجام شود.

معاون رییس جمهوری گفت: وظایفی نیز در زمینه مقابله با بحران و مدیریت شرایط به عهده وزارت كشور گذاشته شد، همچنین قرار شد وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكی تسهیلات لازم و تجهیزات اورژانسی را فراهم كند.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در این بسته اجرایی سازمان حفاظت محیط زیست موظف شد نسبت به پایش و كنترل وضعیت هوا از طریق دستگاه های سنجش هوا و با همكاری سازمان هواشناسی اقدام كند و سازمان هواشناسی نیز باید نسبت به پیش بینی زودتر وقوع پدیده های گرد و غبار اقدامات لازم را انجام دهد.

معاون رییس جمهوری افزود: وزارت خارجه نیز مكلف شد تا نسبت به همكاری لازم دو جانبه و چند جانبه برای حل مشكل ریزگردها اقدام كند.

ابتكار معتقد است: خشكسالی علت اصلی بروز ریزگردها است و این مساله هم دست فرد یا سازمان خاصی نیست بلكه به گرم شدن زمین و تغییر اقلیم و بخشی هم به فقدان مدیریت بر عرصه های سرزمینی در منطقه بر می گردد.

علمی ( 5 ) **9014**1440