كارویژه ی یك باشگاه ورزشی موفقیت و كسب افتخار در میدان های ورزشی است؛ كارویژه یی كه با توجه به ویژگی های جهان امروز تفاوت های زیادی با دهه های گذشته یافته و با محاسبات هزینه-فایده ی اقتصادی در آمیخته است. در سال های اخیر با توجه به رشد سرمایه گذاری خصوصی در بخش های مختلف، باشگاه های ورزشی به یكی از مهمترین بنگاه های جذب سرمایه تبدیل شده اند تا جایی كه به اعتقاد برخی كارشناسان، سرمایه گذاری و درآمدزایی در صنعت ورزش، همپای صنایعی همچون سینما و گردشگری (توریسم) رشد كرده است.
در این زمینه یادآوری چند نكته لازم و ضروری است:
1-همچنان كه گفته شد كاركرد اصلی باشگاه های ورزشی كسب موفقیت و قهرمانی است. با این حال، باشگاه ها تنها با تكیه بر فعالیت ورزشی نمی توانند به كار خود ادامه دهند. پیوند بین درآمدزایی و موفقیت ورزشی چنان است كه بسیاری از كارشناسان باور دارند نتیجه ی فعالیت های ورزشی باشگاه ها تا حد زیادی متاثر از سودآوری اقتصادی این باشگاه ها است زیرا موفقیت های ورزشی یك باشگاه زمانی چشمگیر خواهد بود كه آن مجموعه از لحاظ اقتصادی و رفاهی مشكلی نداشته باشد.
2- یكی از رایج ترین راه های درآمدزایی باشگاه های ورزشی، بستن قرارداد با یك حامی مالی معتبر (اسپانسر) است. باشگاه ها با جذب حامی مالی، فرصت هایی برای تبلیغات را در اختیار بنگاه های اقتصادی قرار می دهند و در برابر، بخشی از هزینه های خود را از این راه تامین می كنند.
3- دریافت حق پخش تلویزیونی از مهمترین منابع درآمد باشگاه ها است. این حق پخش در باشگاه های ورزشی فوتبال بیشتر از دیگر رشته در دنیا به چشم می آید. میزان درآمد حاصل از فروش حق پخش تلویزیونی در بودجه بندی باشگاه های مختلف جهان متفاوت است و به طور میانگین بین 25 تا 55 درصد بودجه ی باشگاه ها از این راه به دست می آید.
4- فروش پوشاك و محصولات ورزشی باشگاه ها به همراه دیگر كالاهای دارنده ی برند (نمانام) باشگاهی، درآمدی قابل توجه را در اختیار باشگاه های حرفه یی می گذارد. برای نمونه، باشگاه فوتبال «منچستر یونایتد» انگلیس دارای فروشگاه‌های زنجیره یی در این كشور است كه لوازم ورزشی مانند پیراهن، كفش، كیف، ساعت و ... به فروش می‌رساند. برخی از این كالاها به صورت اختصاصی برای هواداران منچستریونایتد طراحی و تولید شده است.
5- برخی از باشگاه های ورزشی با فروش بازیكنان برای خود درآمدزایی می كنند. شماری از باشگاه های كوچك با پرورش استعداد های ورزشی، آن ها را به بازیكنانی بزرگ تبدیل می كنند و با قیمتی مناسب به تیم های بزرگ می فروشند.
6- درآمدزایی باشگاه های ورزشی تنها به موردهای یاد شده محدود نمی شود زیرا باشگاه ها از روش های گوناگونی برای رسیدن به سود اقتصادی بهره می جویند. مشاركت در طرح های بزرگ عمرانی، هتل داری، خرید سهام شركت های تجاری و .... می تواند در زمره ی فعالیت های اقتصادی باشگاه های ورزشی قرار گیرد.
با وجود راهكارهای یاد شده، باشگاه های ما از درآمدزایی بازمانده و به شكل بنگاه هایی درآمده اند كه بار بسیاری از آن ها بر دوش دولت افتاده یا به خاطر زیان دهی متلاشی شده و می شوند. برخی از دلیل های این مساله را می توان به شرح زیر برشمرد:
1-دولتی بودن باشگاه های ورزشی مهمترین مشكل در راه درآمدزایی است. بسیاری از باشگاه های ورزشی ما دولتی یا وابسته به یك نهاد دولتی و بهره مند از ردیف بودجه ی سالانه است. از این رو، مدیران این باشگاه ها توجه چندانی به بحث درآمدزایی ندارند. در این پیوند، «سعید آذری» مدیرعامل پیشین باشگاه «ذوب آهن» اصفهان چندی پیش در پاسخ به این پرسش كه با توجه به بودجه ی نزدیك به 10 میلیارد تومانی باشگاه های فوتبال «پرسپولیس» و «استقلال» تهران، این تیم ها بقیه ی هزینه های خود را چگونه تامین می كنند، گفت: به نظر من باشگاه های دولتی توانایی تامین كردن همه ی هزینه ها را ندارند و به همین دلیل این باشگاه ها با رقم های نزدیك به 20 میلیارد تومان بدهی سالانه روبرو هستند. به عبارت دیگر، این باشگاه ها بیشتر از رقم بودجه ی خود هزینه می كنند و مابه التفاوت آن به عنوان بدهی در باشگاه به ثبت می رسد. به نظر من، این دست از باشگاه ها درآمدزایی خاصی ندارند و درآمدزا بودن آنها دور از واقعیت است.
طی سال های گذشته باشگاه های خصوصی همچون «استقلال خوزستان» و «استیل آذین» تشكیل شد اما تجربه ی ناموفقی را از باشگاه داری غیردولتی به نمایش گذاشت؛ ناكامی كه با نكته های زیر پیوند می یابد.
2- نبود تلویزیون خصوصی از دیگر مشكلاتی است كه به سدی بر سر راه درآمدزایی باشگاه های ورزشی كشور تبدیل شده است. همچنان كه گفته شد در بسیاری از كشورها باشگاه های ورزشی نزدیك به 50 درصد درآمد خود را از راه فروش حق پخش مسابقه های ورزشی كسب می كنند اما در ایران به دلیل انحصار پخش تلویزینی در دست رسانه ی ملی، سازمان صدا و سیما رقم دلخواه خود را به فدراسیون های ورزشی می پردازد كه چیزی حدود 8 تا 12 درصد بودجه ی باشگاه ها را تامین می‌كند.
3-فروش محصولات و كالاهای ورزشی با برند باشگاه ها در ایران به 2 دلیل از رونق چندانی برخوردار نیست. از یك سو باشگاه های پرطرفدار كشور با شركت های معتبر تولید پوشاك ورزشی قرارداد ندارند و در سوی دیگر حق مالكیت انحصاری فروش لباس و دیگر محصولات ورزشی باشگاه ها از ضمانت قانونی بالایی برخوردار نیست. از این رو شاهد هستیم لباس های ورزشی تیم های پرطرفدار در تولیدی های كوچك مختلف تهیه و روانه ی بازار می شود. به طور كلی می توان گفت برند باشگاه های پرطرفدار ایرانی بر خلاف بسیاری از كشورها برای درآمدزایی مورد استفاده ی بهینه قرار نمی گیرد.
4- ضعف مدیریتی یكی از چالش هایی است كه ما در بخش های مختلف ورزشی با آن دست به گریبانیم. در چند دهه ی گذشته كمتر باشگاهی با روش های نوین مدیریتی اداره شده است. از آنجا كه تیم های ورزشی ایران بیشتر دولتی یا وابسته به دولت هستند مدیریت آن انتصابی است. این مساله موجب شده مدیران غیر ورزشی در راس باشگاه های ورزشی قرار گیرند و كاركردهای مدیریتی آنان همچون درآمدزایی نیز با ضعف های بسیاری همراه شود.
5- ضعف سرمایه گذاری در تیم های پایه یكی از چالش های مهم در مسیر درآمدزایی باشگاه ها است. بسیاری از باشگاه ها به دلیل دولتی بودن مدیرانشان از بودجه ی سالانه برای خرید ستارگان تیم های كوچك استفاده كرده اند كه دلیل این مساله نتیجه گرایی صرف این مدیران است. از این رو، پرورش استعدادهای جوان و تیم های پایه مورد بی توجهی قرار گرفته است. به این ترتیب، بحث تیم های پایه به جای ایجاد فرصت به پاشنه ی آشیل باشگاه های ایرانی تبدیل شده است.
با توجه به آنچه گفته شد، موانع پیش روی درآمدزایی باشگاه های كشور ساختاری می نماید. از این رو می طلبد كه تصمیم گیرندگان كلان ورزش كشور با برنامه ریزی بلندمدت رفع موانع و مشكلات باشگاه داری حرفه یی در كشور را در دستوركار خود قرار دهند و ضمن توانمندسازی اقتصادی باشگاه ها، مسیر موفقیت های ورزشی باشگاه های ایرانی و به دنبال آن ورزش ملی را هموار سازند.
* از:غفار میرزایی (گروه پژوهش و تحلیل خبری)
پژوهشم**2052**9279**2054
تهران-ایرنا- باشگاه ورزشی در بسیاری از كشورهای جهان بنگاهی پربازده برای سرمایه گذاری به شمار می رود. این در حالی است كه در ایران باشگاه داری وضعیتی متفاوت دارد.
