گرچه موضوع طرح تندروها در آمریكا اكنون دیگر تایید یا رد توافق نهایی با ایران نیست و هدف آن رای گیری در مورد حفظ یا رفع تحریم های كنگره علیه ایران است اما بر اساس آن تا 57 روز حتی پس از دستیابی به توافق نهایی، این توافق قابل اجرا نخواهد بود.
بر اساس این طرح كه «قانون بازبینی موافقتنامه اتمی ایران» نام دارد، این در نهایت كنگره آمریكا خواهد بود كه باید درباره حفظ یا رفع تحریم های خود علیه برنامه هسته ای ایران تصمیم گیری كند. از این رو، كار تیم مذاكره كننده هسته ای ایران دشوارتر و سخت تر خواهد شد.
مقامات جمهوری اسلامی ایران بارها تاكید كرده اند كه خواستار لغو همه تحریم های چهارگانه اعم از اتحادیه اروپا، شورای امینت سازمان ملل، فرمان های رییس جمهوری آمریكا و نیز تحریم های كنگره این كشور علیه برنامه هسته ای خود هستند و زیر بار توافقی كه لغو همه این تحریم ها در آن گنجانده نشده باشد، نخواهند رفت.
حالا با تصویب این طرح، این كنگره آمریكاست كه درباره وضعیت تحریم های خود علیه برنامه هسته ای ایران به رغم توافق احتمالی نهایی تصمیم گیری خواهد كرد.
** طرح مصوب كمیته سنای آمریكا چیست؟
باب كوركر رییس كمیسیون روابط خارجی سنای آمریكا سه شنبه گذشته (25 فروردین/14 آوریل) اعلام كرده است كه اعضای جمهوریخواه و دمكرات عضو كمیته روابط خارجی با یكدیگر موافقت كرده‌اند كه توافق احتمالی با ایران طی 52 روز توسط كنگره مورد بررسی قرار گیرد.
طرح تصویب شده در كمیته روابط خارجی دوره زمانی بررسی كنگره را از 60 روز به 30 روز كاهش داده است.
به گزارش رسانه های غربی، این طرح كه از رییس جمهوری آمریكا می خواهد ظرف پنج روز پس از رسیدن به توافق با ایران، متن موافتنامه را برای بررسی تسلیم كنگره كند، با 19 رای مثبت بدون مخالفت در كمیته روابط خارجی سنا تصویب شد.
انتظار می رود این طرح بزودی در صحن سنا با اكثریت قاطع تصویب شود.
یك مشاور اعضای سنا نیز گفته است چنین فرصت زمانی با توجه به این موضوع محاسبه شده كه توافق احتمالی با ایران در 30 روز در كنگره مورد بررسی قرار می‌گیرد، 12 روز برای وتوی احتمالی این طرح توسط رییس جمهوری و 10 روز نیز برای بررسی كنگره برای وتو كردن تصمیم رییس جمهوری در نظر گرفته شده است.
بر اساس این طرح، در این فاصله هر چند اوباما می تواند تحریم های اعمال شده بر ایران را از طریق احكام ریاست جمهوری معلق كند اما نمی تواند تحریم های كنگره را لغو كند.
سناتور كوركر نیز گفته است طبق این طرح، رییس جمهوری آمریكا قادر نخواهد بود كه در دوره 52 روز بررسی این طرح، تحریم‌های اعمال شده توسط كنگره علیه ایران را لغو كند.
حزب جمهوریخواه كه در سنا و مجلس نمایندگان آمریكا اكثریت دارد، از این طرح حمایت می‌كند.
بر اساس قوانین قانونگذاری در آمریكا، جمهوریخواهان برای این كه بتوانند وتوی رییس جمهوری را بی‌اثر كنند نیازمند 67 رای از 100 رای سنای آمریكا هستند.
به علاوه در طرح جدید، جمله بندی بخشی كه رفع تحریم های كنگره را به پایان حمایت ایران از تروریسم گره می زند، ملایمتر شده است.
كاخ سفید با این بند مخالف بود چرا كه استدلال می كرد مذاكرات هسته ای را نباید به سایر اختلافات دو كشور گره زد.
**اوباما: طرح بررسی توافق احتمالی ایران توسط كنگره را امضا می كنم
باراك اوباما رییس جمهوری آمریكا نیز روزجمعه در نشست مشترك خبری با ماتیو رنتسی نخست وزیر ایتالیا در كاخ سفید شركت كرده بود، گفت كه توافق احتمالی نهایی با ایران، یك پیمان رسمی نخواهد بود.
وی افزود طرح بررسی توافق احتمالی ایران توسط كنگره را امضا می كند.
وی تصریح كرد روسای جمهوری آمریكا قادر بوده اند تا به توافقات سیاسی با كشورهای دیگر دست یابند، بدون آنكه كنگره این توافقات را تایید كند.
اوباما همچنین تاكید كرد كه نگرانی اصلی او درباره توافق هسته ای احتمالی این است كه اگر جمهوری اسلامی به آن عمل نكند، واشنگتن نمی تواند كار خاصی انجام دهد تا تحریم ها مجددا آغاز شوند.
** حق اظهارنظر برای كنگره درباره توافق
«بن كاردین» سناتور دمكرات كه با اعمال تغییرات امیدوار بود كه طرح را برای كاخ سفید قابل قبول كند، گفته است: فكر می كنم این شیوه صحیحی برای پرداختن به این موضوع توسط كنگره باشد و این جزو اختیارات كنگره است و این ما بودیم كه تحریم ها را وضع كردیم.
جمهوریخواهان و بسیاری از دمكرات ها همواره استدلال كرده اند كه كنگره باید در مورد چنین معاهده ای حق اظهار نظر داشته باشد.
رهبران مجلس نمایندگان هم گفته اند كه مصوبه سنا را پس از تصویب در سنا فوری به رای خواهند گذاشت.
جان بینر رییس این مجلس گفته است كنگره حتما باید فرصت مرور این معامله را داشته باشد. نمی توانیم فقط به كاخ سفید تكیه كنیم چون دولت ظاهرا می خواهد به هر قیمت با ایران به توافق برسد.
موافقان طرح ضرورت بازبینی توافق هسته‌ای با ایران توسط كنگره در هفته‌های اخیر با چالش‌هایی برای كسب موافقت اعضای دو حزب حاضر در سنا رو به رو بودند و كاخ سفید نیز تاكید كرده بود با مداخله كنگره در مساله هسته‌ای ایران در مرحله كنونی مخالف است و هر مصوبه كنگره را در این زمینه وتو خواهد كرد.
**نخستین واكنش كاخ سفید به طرح سنا
اما به محض تصویب این طرح در كمیته روابط خارجی سنا، «جاش ارنست» سخنگوی كاخ سفید در واكنش به آن اعلام كرد كه در پی اعمال اصلاحاتی در طرح سنا برای نظارت بر توافق احتمالی هسته ای آینده با جمهوری اسلامی ایران، اوباما آن را امضا خواهد كرد.
سخنگوی كاخ سفید تصریح كرد گرچه بخش هایی در طرح وجود دارد كه مورد علاقه ما نیست اما تغییرات ملموس كافی در آن اعمال شده است به طوری كه رییس جمهوری بتواند آن را امضا كند.
این مقام آمریكایی گفت كه موضوع طرح اكنون دیگر تایید یا رد توافق نهایی با ایران نیست؛ بلكه هدف آن رای گیری در مورد حفظ یا رفع تحریم های كنگره علیه ایران است.
** نشست های كری با كنگره و سنا
جان كری وزیر امور خارجه آمریكا نیزروزهای دوشنبه و سه شنبه هفته گذشته نشست های غیر علنی با اعضای سنا و كنگره برگزار كرد تا در مورد مذاكرات آینده با ایران براساس راه حل های بدست آمده در بیانیه سوئیس به اعضای دو مجلس توضیحاتی دهد و از آنان در جهت جلوگیری از هرگونه فشاری در این زمینه وقت بخواهد.
در واقع كری گرچه همپای اوباما در تلاش است تا به تندروها فشار وارد كنند كه روند مذاكرات را مختل نكنند اما به نظر می رسد در این راه چندان موفقیتی نداشته اند.
دولت اوباما از چندی پیش به دلیل ضرورت دستیابی به توافق هسته ای با ایران، در صدد اقناع افكار عمومی خود از طریق رسانه ها و نیز ایستادگی در مقابل مخالفان داخلی و خارجی توافق بوده است.
تا آنجا كه اصرار كاخ سفید برغم اظهارات هر از گاه متناقض مسوولانش، بر دستیابی به توافق با ایران، هم پیمان و شریك استراتژیك واشنگتن یعنی رژیم صهیونیستی را در ماههای اخیر چنان خشمگین كرده كه تندترین جملات میان طرفین رد و بدل شده است.
تلاش های دولت دمكرات اوباما برای دستیابی به توافق، حتی همپیمانان منطقه ای او را نیز برآشفته و از این رو درصدد برآمده تا پایان ماه جاری میلادی (آوریل) نشستی را با حضور كشورهای شورای همكاری خلیج فارس برگزار كند.
تحلیلگران غربی این نشست را در واقع برای اقناع سران كشورهای عربی منطقه ای كه با توافق هسته ای ایالات متحده آمریكا و جمهوری اسلامی ایران مخالفت می ورزند، می دانند.
همچنین این موضوع دور از واقعیات عرصه دیپلماسی نیست كه سران كاخ سفید در این نشست همچون سایر سخنرانی ها و نشست هایشان، سخنانی خوشایند این كشورها بزنند و یا حتی انقعاد قراردادهایی را به آنها وعده دهند.
اما اكنون اوباما كه تا چند ماه پیش در برابر مخالفان داخلی یعنی جمهوریخواهان كنگره و سنا ایستادگی كرده و آنها را تهدید به استفاده از حق وتو در برابر مصوبات احتمالی كرده بود، راه سازش با آنان را در پیش گرفته است.
بسیاری، تصویب مصوبه كمیته روابط خارجی سنا را «عقب نشینی اوباما» در برابر تلاش های كنگره به دلیل حمایت های هر دو حزب از این طرح می دانند كه روند دستیابی به توافق نهایی را برای طرفین دشوارتر می سازد.
** نفیو: این طرح شرایط را دشوارتر می سازد
«ریچارد نفیو» مذاكره كننده ارشد پیشین آمریكا گفته است: اگر من جای مذاكره كنندگان ایرانی بودم، این بار در مذاكرات این موضوع را مطرح می كردم كه شما به ما گفتید مانع از تصویب طرح كنگره می شوید. چطور می توانید ثابت كنید كه بعد از رسیدن به توافق مشكلی در تصویب آن در كنگره نخواهید داشت؟
نفیو افزود: آیا این طرح به كلی مانع از تصویب توافق می شود؟ خیر! شرایط را بسیار دشوارتر، پیچیده تر و برای مذاكره كنندگان آمریكایی دشوارتر می كند.
پس از دستیابی ایران و 1+5 به بیانیه سوئیس در 13 فروردین ماه، اختلاف نظرهای فراوانی در تفسیر مفاد این بیانیه به وجود آمده است.
جمهوری اسلامی ایران می گوید تحریم ها باید به سرعت بعد از امضای توافق لغو شود و واشنگتن اصرار دارد تحریم ها تدریجی و در بازه زمانی طولانی تری كنار گذاشته می شود.
بر اساس گزارش رسانه های غربی، راه هایی برای حل این اختلاف نظرها وجود دارد. ایران به مدت زمانی برای برچیدن 13 هزار دستگاه سانتریفیوژ و قطع اتصالات آنها نیاز دارد كه این تعهد را بر اساس بیانیه سوئیس پذیرفته است و
می توان توافق نهایی را طوری نوشت كه زمان اجرای آن 60 روز بعد از تدوین نهایی باشد و ایران زمان كافی برای آماده كردن اقدامات هسته ای خود را داشته باشد و كنگره نیز بتواند توافق را بازنگری كند.
تحلیلگران غربی می گویند اگر كنگره در نهایت بخواهد توافق نهایی با ایران را رد كند، اوباما توان وتو كردن آن را دارد. در صورتی كه توافق با كمتر از 67 رای در مجلس سنا تصویب شود به این معناست كه دوسوم به آن رای نداده اند و در این صورت رییس جمهوری می تواند آن را وتو كند.
به گفته آنان، یقینا سناتورهای هم حزبی اوباما نمی خواهند دستاورد تاریخی رییس جمهوری در عرصه سیاست خارجی را از بین ببرند.
**آینهورن: دولت فرصت خوبی برای همراه كردن حداقل 34 سناتور دارد
«رابرت آینهورن» از اندیشكده بروكینگز گفته است: به نظر من دولت فرصت خوبی برای همراه كردن دست كم 34 سناتور با خود دارد.
آینهورن تصریح كرده است كه دولت اوباما می خواهد ایران را متقاعد كند در حالی كه كنگره به شدت توافق با ایران را انتقاد می كند؛ كاخ سفید ابزار قانونی برای هر اقدامی در كنگره به منظور شكست مذاكرات جاری را دارد.
وی یادآور شده است: طرح اخیر كنگره امتیازاتی به تندروهای ایرانی می دهد، آنها به دولت ایران می گویند آمریكا خلف وعده كرد. دولت اوباما فریب خورد و ممكن است در زمان توافق نهایی نیز فریب بخورد اما به نظر من ایرانی های متخصص، واقعیت سیاست را می دانند و به این نتیجه نمی رسند كه دولت آمریكا نمی تواند توافق را نهایی و اجرا كند.
** گلدنبرگ و نایاك: طرح سنا مذاكرات را دشوارتر می سازد
«ایلان گلدنبرگ» مقام سابق وزارت خارجه و پنتاگون كه اكنون محقق مركز «نیو امریكن سكوریتی» است به لس آنجلس تایمز گفته است كه این طرح «ضربه ای مرگبار برای مذاكرات یا حتی چیزی شبیه به ضربه ای مهلك» نیست اما «مانع غیرلازم دیگری در مذاكرات بسیار پیچیده ایجاد می كند.»
شورای ملی یرانیان آمریكا ( نایاك) هم كه از روند مذاكرات حمایت می كند، گفته است كه «این طرح مذاكرات دشوار با ایران را دشوارتر می كند.»
** استقبال رژیم صهیونیستی از سازش دولت و كنگره
در همین حال رژیم صهیونیستی كه به شدت با تفاهم لوزان مخالف است، از توافق كاخ سفید و سنا استقبال كرد.
یووال استاینیتز وزیر اطلاعات به رادیوی این رژیم گفت: «مصالحه به دست آمده در سنا خوب و تحولی مهم است» و آن را «دستاوردی» برای سیاست این رژیم توصیف كرد.
** كری: رییس جمهوری قادر به مذاكره برای رسیدن به توافق است
جان كری وزیر خارجه آمریكا نیز چهارشنبه گذشته در نشست وزرای خارجه گروه 7 در آلمان گفت: «دیروز سازشی در واشنگتن در ارتباط با نظر كنگره (در مورد مذاكرات ایران) صورت گرفت. ما مطمئن هستیم كه رئیس جمهور قادر به مذاكره برای رسیدن به توافق (با ایران)، به طوری كه جهان جای امن تری شود، خواهد بود.»
فرانك والتر اشتاین مایر در لوبك آلمان، كه محل برگزاری نشست گروه 7 است، گفت كه گفت و گو وها برای تنظیم یك توافق جامع تا روز 9 تیر - پایان ژوئن - قرار است این هفته آینده سر گرفته شود.
اشتاین مایر افزود: 'امید همه ما' در گروه 7 این است كه توافق با ایران 'مشوقی برای رسیدن به راه حل هایی در مورد سایر مناقشه ها (در منطقه) شود.'
گروه هفت كشور صنعتی ممتاز جهان در بیانیه پایانی خود از ایران خواستند نقشی سازنده و مسوولانه در منطقه ایفا كند.
**ظریف: اوباما مسوول اجرای توافق نهایی است/طرح سنا را بررسی می كنیم
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه نیز چهارشنبه گذشته در سفر به لیسبون پرتغال در واكنش به این طرح گفت: 'این وظیفه دولت آمریكاست كه موافقتنامه های بین المللی اش را اجرا كند و ما دولت آمریكا، رئیس جمهور ایالات متحده، را مسوول آن می دانیم.'
وی افزود: دولت ایران طرح سنا را بررسی خواهد كرد تا ببیند تداخلی در توانایی رییس جمهوری آمریكا برای اجرای تعهدات آینده اش در قبال ایران ایجاد می كند یا خیر؟
ابن در حالیست كه مقامات جمهوری اسلامی ایران بارها و بارها تاكید كرده اند كه تنها با توافقی موافقت خواهند كرد كه همه تحریم ها در آن لغو شود.
** نتیجه گیری
بر اساس این طرح و در صورت تصویب نهایی آن، دولت اوباما باید متن توافق نهایی را به محض تكمیل شدن، در اختیار كنگره قرار دهد.
همچنین بر این اساس، توانایی اوباما مبنی بر لغو بسیاری از تحریم های آمریكا علیه ایران در زمانی كه كنگره در حال بررسی این موافقتنامه است، از بین خواهد رفت.
این طرح همچنین امكان رای نهایی كنگره را در خصوص لغو تحریم های اعمال شده توسط كنگره در ازای برچیده شدن توانایی های هسته ای ایران فراهم خواهد كرد.
از این رو، تصویب این طرح به معنای كاهش قدرت و نقش تیم مذاكره كننده آمریكا نسبت به همتایان آنها در دیگر كشورها در مذاكره با ایران از جمله در موضوع لغو تحریم هاست كه به اعتبار و جایگاه آنها لطمه جدی خواهد زد این در حالی است كه اوباما پیش تر گفته بود كه به دلیل جلوگیری از آسیب احتمالی به توافق نهایی، هرگونه طرحی را وتو خواهد كرد كه موافقت با این طرح، به معنای شكست وی در برابر كنگره و عقب نشینی در برابر گروه های افراطی مخالف توافق خواهد بود.
برخی تحلیلگران بین المللی می گویند: تحت الشعاع قرار دادن تمام دستاوردهای حاصل طی مذاكرات یك سال و نیم اخیر توسط كنگره به معنی پذیرفتن منطق بی مسولیتی دولت آمریكاست كه در مذاكره با دیگر كشورها نیز مدنظر مقامات آن كشورها قرار خواهد گرفت.
آنها پیشنهاد كرده اند: در واكنش به این اقدام در صورت تصویب، مجلس ایران به عنوان نمایندگان ملت ایران نیز حق نظارت و اعمال نظر در توافق جامع هسته ای را داشته باشد.
حال باید دید كه آیا دولت آمریكا، بویژه اوباما و كری، خواهند توانست با توجه به تاكیدها و خواسته های ایران مبنی بر لغو تمامی تحریم های اقتصادی، تسلیحاتی و اشاعه ای تا پایان این ماراتن سخت و فشرده جلوی تندروها و هرگونه مصوبه ای كه روند توافق نهایی را مختل سازد، بگیرند یا اینكه قصد سازش با تندروها را دارند و روند دشوار و پیچیده مذاكرات را برای خود و هیات ایرانی سخت تر و پیچیده تر خواهند كرد؟
كاخ سفید كه چرخش جدیدی در سیاست خارجی خود را به سوی جمهوری اسلامی ایران شروع كرده، آیا می تواند اثبات كند كه با توجه به 36 سال بی اعتمادی میان طرفین، این تغییر سیاست خارجی واقعی و سرآغازی برای حل سایر موضوعات اختلافی است؟
البته آمریكایی ها، بویژه مذاكره كنندگان آنها، خوب می دانند كه باید هم بر اساس برنامه اقدام مشترك ژنو در سال 92 كه بر برداشتن گام های متوازن میان طرفین تاكید دارد و هم بر پایه راه حل های سیاسی به دست آمده در مذاكرات لوزان سوئیس و دیدگاهها و تاكیدات مسوولان جمهوری اسلامی ایران، گامهای متوازنی را درباره لغو تحریم ها همزمان با اجرای تعهدات هسته ای ایران تدوین كنند تا بتواند زمینه ساز حل سایر موضوعات اختلافی شود و گرنه هرگونه «كج تابی» آنان روند توافق را دشوارتر خواهد ساخت.
از: زهرا هژبری
اروپام**1572
تهران - ایرنا - اعضای جمهوریخواه و دمكرات عضو كمیته روابط خارجی سنای آمریكا سه شنبه گذشته بر سر جزییات طرحی درباره توافق نهایی هسته ای با ایران سازش كردند كه روند توافق را دشوار تر و پیچیده تر می سازد.