بيش از 300 ميليون نفر جمعيت ، ثروت ها و منابع طبيعي هنگفت و بي نظير ، اشتراكات تاريخي ، فرهنگي و مذهبي زمينه ساز همكاري در زمينه هاي مختلف براي مردمان پيرامون اين درياست .
ايران از قديم از طريق بندرگاه انزلي كه به دروازه اروپا معروف بود، با همسايه شمالي خود مراوداتي داشت و پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و تقسيم آن كشورهاي مختلف نيز ميزان همكاري با اين كشورها به ويژه همسايگان خزر در زمينه هاي گوناگون مخصوصاً اقتصادي ادامه يافت.
روابط ما با اين چهار كشور هم روابط تجاري از طريق دريا ، از مرز زميني با تركمنستان و آذربايجان و هوايي با روسيه و قزاقستان و اخيرا ريلي به كشورهاي شرق درياي خزر است .
ايران بين همسايگان بيشترين مراوده و مبادلات را با روسيه دارد؛ سهم قابل توجهي از 12 ميليون تن كالاي حمل شده به ايران در سال 1390 از كشور روسيه بود و با توجه به تحولات منطقه حوزه خزر، در زمان حاضر ، زمينه خوبي براي صدور مواد غذايي محصولات كشاورزي، دامي ، طيور، لبنيات ، ميوه جات ، آجيل ، گل و گياه از ايران به اين كشور فراهم شده است.
در سالهاي اخير واردات غله از قزاقستان نيز آغاز شده و آذربايجان و تركمنستان از مسير ايران براي ترانزيت مواد نفتي بهره مي گيرند.
پانزدهمين اجلاس اتاق هاي بازرگاني كشورهاي حاشيه درياي خزر به ميزباني منطقه آزاد انزلي، فرصتي مغتنم براي معرفي ظرفيت هاي مختلف ايران ، استان هاي شمالي به ويژه گيلان و جذب سرمايه گذاري خارجي است.
در اين اجلاس؛ روساي اتاق هاي بازرگاني كشورهاي روسيه، قزاقستان، تركمنستان و آذربايجان بعنوان كشورهاي حاشيه خزر و تاجيكستان به عنوان ناظر و مهمان حضور دارند.
آگاهي از وضعيت كنوني ، استعداد و همچنين ظرفيتهاي كشورهاي همسايه خزر به توسعه همكاري ها كمك خواهد كرد به همين منظور، نگاهي مي اندازيم به وضعيت هر پنج كشور همسايه خزر از جمله سرزمين پر افتخارمان ايران .
*روسيه
روسيه با حدود 143 ميليون نفر جمعيت، نهمين كشور پرجمعيت دنيا و پهناورترين كشور جهان است. پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و تقسيم به كشورهاي مختلف ، رشد روسيه سرعت فزاينده اي يافت؛ واحد پول روسيه روبل است، روسيه با توليد ناخالص داخلي دو هزار و 118 ميليارد دلار در سال 2013 هشتمين اقتصاد بزرگ جهان (ششمين بر مبناي قدرت برابري خريد) بوده است.
روسيه پس از فروپاشي شوروي به اقتصاد بازار روي آورد و به منابع طبيعي عظيم خود متكي است.
درآمد سرانه اين كشور در سال 2013 بيش از 18 هزار دلار (بر مبناي قدرت برابري خريد) بوده كه اين كشور را در رتبه پنجاه و هفتم دنيا قرار مي‌دهد.
روسيه يكي از پنج عضو دائمي شوراي امنيت سازمان ملل، عضو گروه هشت، شوراي اروپا، سازمان تجارت جهاني، سازمان همكاري شانگهاي و كشورهاي مستقل همسود است.
روسيه بزرگترين توليدكننده گاز در جهان است و نيمي از گاز مصرفي قاره اروپا را تامين مي‌كند. اين كشور همچنين يكي از مهمترين توليدكنندگان نفت جهان است.
بيشترين صادرات روسيه را نفت و محصولات آن، گاز، چوب، مواد شيميايي و تسليحات نظامي تشكيل مي‌دهد؛ ابزارآلات و تجهيزات، كالاهاي مصرفي، دارو ، گوشت و شكر از جمله واردات روسيه است.
*جمهوري آذربايجان
جمهوري آذربايجان با 86 هزار و 600 كيلومتر مربع مساحت در جنوب رشته كوه‌هاي قفقاز و شمال رودخانه ارس در مجاورت درياي خزر واقع است.
اين جمهوري همچنين در همسايگي كشورهاي ايران، ارمنستان، تركيه، گرجستان، روسيه و كشورهاي ديگر كناره درياي خزر، تركمنستان و قزاقستان قرار دارد.
بيش از 93درصد مردم اين كشور مسلمان و حدود 70 درصد شيعه هستند و 89 درصد مردم اين كشور به زبان آذري سخن مي گويند .
جمهوري آذربايجان با كمك كارشناسان بانك جهاني و صندوق بين‌المللي پول و با اجراي برنامه‌هاي خصوصي‌سازي و واگذاري زمين‌هاي زراعي و اختصاص يارانه سوخت به كشاورزان، درصدد توسعه بخش كشاورزي برآمده است.
استخراج نفت خام و گاز طبيعي، توليد فرآورده‌هاي نفتي، صنايع فلزي، استخراج سنگ‌آهن، توليد سيمان، مواد شيميايي و پتروشيمي و منسوجات مهمترين فعاليت هاي صنعتي اين كشور را تشكيل مي‌دهد.
جمهوري آذربايجان توليدكننده مواد كشاورزي نظير غلات، پنبه، توتون، سيب‌زميني، ميوه‌ها، سبزي‌ها و چاي است .
صادرات آذربايجان علاوه بر محصولات كشاورزي شامل كالاهاي صنعتي، مواد غذايي، ماشين‌آلات و ماشين‌هاي فلزكاري، محصولات نساجي، نفت و گاز و مواد شيميايي و پتروشيمي نيز است.
اتصال به كشورهايي مانند گرجستان ، ارمنستان و تركيه از فرصتهاي خوب اين كشور بشمار مي رود. جمهوري آذربايجان براي سر و سامان بخشيدن به وضعيت اقتصادي خود، تلاش‌هاي بسياري براي جذب سرمايه‌هاي خارجي به‌ويژه در بخش نفت و گاز به‌عمل آورده‌است.
*قزاقستان
قزاقستان با گوناگوني منابع معدني و نفتي به جدول مندليف معروف است. اين كشور با 16 ميليون و 600 هزار نفر جمعيت در آسياي ميانه واقع شده ، زبان‌هاي رسمي آن قزاقي و روسي و واحد پول آن تِنگه است. قزاقستان بزرگترين كشور محصور در خشكي در دنياست و تراكم جمعيتي كمي دارد.
وسعت قزاقستان دو ميليون و 717 هزار و 300 كيلومتر مربع است و حدود 20 درصد آن در سوي كوه‌هاي اورال قرار گرفته و به لحاظ جغرافيايي بخشي از آن در اروپاست؛ هرچند قزاقستان معمولاً يك كشور آسيايي طبقه‌بندي مي‌شود.
اقتصاد اين كشور تا حد زيادي به بخش كشاورزي متكي است. قزاقستان بيشترين توليد ناخالص داخلي و درآمد سرانه را در ميان جمهوري هاي تازه استقلال يافته دارد و نيز از اعضاي مهم سازمان همكاري شانگهاي است.
اين كشور از لحاظ منابع زيرزميني هم بسيار غني است؛ از سال 1993 ميلادي تاكنون بيش از 40 ميليارد دلار سرمايه‌گذاري خارجي در اين بخش انجام شده، همچنين قزاقستان صاحب دومين منابع بزرگ اورانيوم، كروم، روي و سرب و سومين در منگنز، چهارمين در مس و در مورد زغال سنگ، آهن و طلا و يازدهمين منابع بزرگ هم در نفت و هم در گاز طبيعي را در اختيار دارد.
كشف و استخراج نفت در مناطق غربي در كنار درياي خزر، اين كشور را جزو كشورهايي با درصد رشد اقتصادي بالا در ميان جمهوري‌هاي اتحاد جماهير شوروي سابق قرار داده است.
*تركمنستان
تركمنستان از جنوب با افغانستان و ايران، از شمال با ازبكستان و قزاقستان و از غرب با درياي خزر همسايه و از طريق اين دريا با كشورهاي جمهوري آذربايجان و روسيه نيز همسايه است.
تركمنستان با مساحت 488 هزار و يكصد كيلومتر مربع، پنجاه و دومين كشور بزرگ جهان است و در فهرست چهار كشور بزرگ توليدكننده گاز طبيعي و چهار كشور توليد كننده نفت در شوروي سابق قرار دارد.
ذخائر اثبات شده نفت و گاز اين كشور دو هزار ميليارد متر مكعب گاز و 546 ميليون بشكه نفت است. بيشتر ذخاير نفتي تركمنستان در غرب اين كشور از جمله در پهنه درياي خزر متمركز شده‌است.
ذخاير گاز طبيعي تقريباً در سراسر خاك كشور پراكنده است، رشد اقتصادي اين كشور در سال 2007 براساس آمار صندوق بين‌المللي پول حدود 11.5 درصد بوده كه آن را جزو كشورهاي داراي رشد اقتصادي بالا قرار مي دهد.
شغل بيشتر مردم تركمنستان كشاورزي و دامپروري است، اين كشور از نظر توليد پنبه در جهان معروف است، قالي بافي از صنايع دستي مهم تركمنستان است و اسلام مذهب اكثر مردم كشور است.
نفت و محصولات كشاورزي نيز از توليدات و صادرات تركمنستان بشمار مي رود.
*ايران
ايران با يك ميليون و 648 هزار و 195 كيلومتر مربع وسعت و بيش از 77 ميليون نفر جمعيت، در جنوب غربي آسيا و كرانه جنوبي درياي خزر واقع است .
ايران از شمال با جمهوري آذربايجان، ارمنستان و تركمنستان، از شرق با افغانستان و پاكستان و از غرب با تركيه و عراق همسايه‌است و همچنين از شمال به درياي خزر و از جنوب به خليج فارس و درياي عمان محدود مي‌شود كه دو منطقه نخست از مناطق مهم استخراج نفت و گاز در جهان هستند.
ايران يكي از 192 كشور عضو سازمان ملل متحد است، همچنين در سازمان كشورهاي صادر كننده نفت (اوپك)، سازمان كنفرانس اسلامي، جنبش عدم تعهد و سازمان اكو نيز عضويت دارد.
ايران، سومين ذخاير نفتي جهان، يازده درصد ذخاير ثابت شده نفتي زمين و نيز دومين ذخاير گازي جهان را در اختيار دارد.
ايران در زمينه هاي كشاورزي و باغداري در برخي توليدات داراي رتبه‌هاي بالايي است و صنايع پيشرفته اي نيز در بخش هايي همچون صنايع نفت، گاز، پتروشيمي، فولاد، نساجي، شيميايي، غذايي، خودروسازي، الكتريكي و الكترونيكي دارد.
گردشگري در ايران قابليت زيادي براي گسترش دارد و بر پايه گزارش سازمان جهاني جهانگردي؛ ايران رتبه دهم جاذبه‌هاي باستاني و تاريخي و رتبه پنجم جاذبه‌هاي طبيعي را در جهان داراست.
*خزر ، كانون مهم اقتصاد و تجارت
بررسي ظرفيت ها و استعدادهاي كشورهاي پيرامون خزر، نشان دهنده فرصتهاي موجود براي ارتقاي اقتصاد اين منطقه و بهره مندي جمعيت بالغ بر 300 ميليوني آن از سود حاصل از توسعه همكاري هاست .
ايران بعنوان دومين كشور دارنده ذخاير نفت و گاز دنيا و روسيه به عنوان بزرگترين كشور دارنده منابع گازي دنيا و يكي از پنج كشور دارنده عمده ذخاير نفتي دنيا و سرزمين بسيار گسترده؛ مي توانند با اتحاد ، منطقه خزر را بعنوان يكي از قطب هاي بزرگ اقتصادي دنيا تبديل كنند.
اتحاد بخش خصوصي و بازرگانان اين دو كشور همسايه و نقش آفريني آنها، مي تواند سرآغاز گسترش تجارت و تبديل تجارت درياي خزر به رقيبي هم سطح براي تجارت در خليج فارس شود .
پانزدهمين اجلاس روساي اتاق هاي بازرگاني كشورهاي حاشيه درياي خزر نهم و دهم ارديبهشت ماه جاري به ميزباني منطقه آزاد انزلي برگزار مي شود.
منطقه آزاد انزلي تنها منطقه آزاد ايران در حاشيه درياي خزر است؛ كشورهاي حاشيه درياي خزر ، تركيه و كشورهاي حاشيه خليج فارس و آسياي جنوب شرقي عمده بازارهاي صادرات و واردات محصولات از طريق منطقه آزاد انزلي هستند.ك/4
گزارش از : گيتي بابايي
6030 / 2007
انزلي - ايرنا - خزر اين درياچه بزرگي كه نام دريا را برازنده خود ساخته، ميراث گرانبهايي براي فرزندان خود يعني مردمان پنج كشور ايران، روسيه، آذربايجان، قزاقستان و تركمنستان است؛ كشورهايي كه مي توانند با هم، به نقش آفريني در عرصه هاي مختلف اقتصادي، فرهنگي، گردشگري و دفاعي بپردازند.