«علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چندی پیش در هجدهمین گردهمایی معاونان اجتماعی ناجا از بی اثر بودن اقدامات انجام شده در خصوص جمع آوری دیش های ماهواره سخن گفت و تاكید كرد كه با پیشرفت فناوری ارتباطات در آینده برای دریافت امواج ماهواره یی حتی دیگر نیاز به دیش هم نخواهد بود. وزیر ارشاد پیشتر نیز گفته بود كه بیش از 70 درصد از تهرانی ها بیننده شبكه های ماهواره یی هستند.
توجه وزیر ارشاد به تغییرات گسترده فناوری و سرعت این تغییرات این امید را ایجاد می‌كند كه مسوولان و مقامات دریابند سیاست‌های سلبی و محدودیت ساز گذشته دیگر كارایی ندارد و باید با روش‌های ایجابی در این زمینه اقدام كرد.
هنوز هم زمانی كه نوارهای كاست یا ویدیو ممنوع بود را به یاد داریم. جار و جنجال جمع آوری دیش‌های ماهواره هم كه هر از گاهی به راه می‌افتد. فیلترینگ شبكه‌های اجتماعی نیز در سالهای اخیر به قوت خود باقی است. بنابراین وقت آن است كه از مسوولان بخواهیم در نگاهی ارزیابانه حاصل بهره گیری از این روش‌ها را مورد توجه قرار دهند و برای آینده برنامه ریزی كنند.
طی دو دهه گذشته با 2رویكرد سلبی و ایجابی به استقبال رسانه‌های دیجیتالی رفته‌ایم اما وزن استفاده از این روش‌ها به یك میزان نبوده است. این درحالی است كه با نگاهی به عملكردمان در این خصوص به سادگی می‌توان نتیجه گیری كرد كه كدام رویكرد موفقیت‌های بیشتری به دنبال داشته و اهداف مورد نظر را ساده‌تر محقق كرده است.
در این سال‌ها راهبرد سلبی قوی‌تر از راهكارهای ایجابی در استفاده از فناوری های نوین مطرح بوده است. دلایل و بهانه‌هایی نیز برای این وضعیت وجود دارد. برخی با تكیه بر «ناآشنایی عمومی» از آسیب های عرصه مجازی بر ضرورت گسترش فیلترینگ، كم كردن سرعت اینترنت و... تاكید می‌كنند. مصداق این مدعا بسیاری از معضلات اجتماعی مانند افزایش طلاق یا خیانت و.. است كه بدون توجه به لایه‌های پنهان و ریشه‌های اجتماعی‌اش به گردن برنامه‌های ماهواره ایی می‌افتد.
اگرچه نمی‌توان انكار كرد كه هر فناوری آثار مخربی و پیامدهای منفی نیز به همراه دارد اما در دنیای امروز كه فناوری ارتباطات هر روز پیشرفته‌تر می‌شود و سرعت اطلاع رسانی فرا‌تر از تصور دیروزمان افزایش یافته است نمی‌توان برای كاهش این پیامدهای منفی از شیوه‌های قدیمی بهره گرفت. به همین خاطر است كه استفاده از روش های تازه‌تر مانند فیلترینگ هوشمند را باید گامی رو به جلو دانست زیرا با فاصله گرفتن از شیوه‌های سلبی سنتی به سوی بهره گیری از روش‌های ایجابی حركت می‌كند.
در چنین فضایی كه دیده‌ایم در جمع آوری ویدیو‌ها و دیش های ماهواره و دسترسی به سایت های مختلف اینترنتی ناموفق بودیم بهتر است برای مقابله با آسیب‌های احتمالی فناوری جدید راه دیگری پیدا كنیم. شاید وقت آن رسیده كه به جای صف آرایی در مقابل فناوری‌های تازه و تولید كنندگان آن، خود را نیز قطعه یی از همان پازل ببینیم و با این تغییر زاویه از منظری دیگری به مساله نگاه كنیم.
بی‌تردید افزایش توان و كیفیت محصولات داخلی روش مناسبی است تا به جای محدود كردن مخاطب او را به سمت آنچه كه مورد تایید نظام فرهنگی كشور است سوق دهیم. خوب است تا با رویكردی نقادانه به شبكه‌های اجتماعی، بازی‌های رایانه یی، محصولات فرهنگی داخلی مانند فیلم و سریال و... نگاه كنیم و در جهت رفع نواقص فنی و محتوایی آن برآییم. این اقدام در عین حال كه مخاطب را به مسیر مورد نظر و البته مورد تایید می‌كشاند، قادر خواهد بود سلیقه و ذائقه او را نیز شكل دهد زیرا تنها در این صورت است كه می‌توان امیدوار بود مخاطب فهیم با توجه به سبك زندگی، فرهنگ و مسایل پیرامونی، در این دنیای شیشه یی زندگی و از فناوری‌های جدید استفاده كند.
از آنجایی كه رویكردهای سلبی درصدد تولید محتوا نیستند و به رغم محدودیت‌هایی كه سال به سال بیشتر ایجاد می‌كنند، كارایی چندانی ندارند و حتی به مانعی برای رشد توانایی تولید محتوا تبدیل می‌شوند. روشن است كه وقتی با فیلترینگ استفاده از شبكه‌های اجتماعی را محدود كنیم، ضرورتی برای راه اندازه یك شبكه داخلی با جذابیت بالا ایجاد نخواهد شد و تغییری در وضعیت كنونی پدید نمی‌آید.
روشن است كه با ادامه این شیوه و مادامی كه فناروری را تهدید فرض كرده و بر محدود كردن آن تمركز كنیم، اراده یی برای استفاده از فرصت‌های حاصل از رشد فناوری باقی نمی‌ماند. نبود توازن میان استقبال از وب سایت‌های فارسی، موتورهای جستجوی ایرانی، سریال‌های داخلی و... علائم مهمی است تا به ضعف‌های خود در تولید محتوا توجه كرده و به دنبال ترقی در این زمینه باشیم اما متاسفانه شاهدیم كه عزمی جدی در این خصوص وجود ندارد یا اگر دارد با مشكلاتی مواجه است.
دولت یازدهم در عمر كمتر از دوساله خود نشان داد است كه در این مسیر حركت خواهد كرد. اظهارات وزیر ارشاد در مورد بی‌نتیجه بودن جمع آوری دیش‌های ماهواره سبب می‌شود تا اطمینان حاصل كنیم كه مسوولان مربوط با علم به سرعت رشد فناوری در دنیا درصدد كنترل حجم اطلاعاتی هستند كه به جامعه تزریق می‌شود. اما تحقق این مهم به سادگی یك اظهار نظر نیست و نیازمند همكاری و هماهنگی نهادهای مختلف است. امید است كه كار‌شناسان، صاحب نظران و مسوولان مربوط به یاری دولت آمده و با اتخاذ رویكردهای ایجابی شیوه یی تازه را آزمون كنند.
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**آ.ف**2054
تهران-ایرنا-روند پیشرفت فناوری ارتباطات به گونه یی است كه جهان امروز را تبدیل به جهان بدون مرز كرده است؛ در چنین بستری تكیه بیش از حد بر سیاست های سلبی و محدودكننده افزون بر هزینه زا بودن آن، مانع از بهره برداری مثبت از این عرصه خواهد شد. ما برای حفظ دستاوردهای فرهنگی مان چاره ای نداریم كه خود را در كنار دیگر فرهنگ ها قرار دهیم و از رویارویی با آنها نهراسیم.