القصه، همه روز را انتظار می كشم تا همسرم به خانه بازگردد و بتوانم اندكی از مسایل زندگی و مشكلات بچه ها را با او در میان گذارم و از تلفن های امروز و صحبت های زن صاحبخانه با او حرف بزنم، اما افسوس وقتی وارد خانه می شود، پس از شستن دست و صورت، مستقیم به اتاق خود رفته و با تلفن همراهش سرگرم می شود.
زمان صرف شام نیز به خاطر اینكه همه دور هم هستند، نمی توان بسیاری از صحبت ها را در حضور بچه ها عنوان كرد.
پس از شام هم می گوید، خسته است و باید استراحت كند تا صبح به موقع به محل كار خود برسد.
در طول روز هم كه نمی توانم با تلفن مسایل مختلف را به او بگویم، حالا من مانده ام و كلی حرف ناگفته كه باید با همسرم به عنوان مرد خانواده در میان بگذارم.
با خود فكر می كنم اگر او بجای اینكه چندین ساعت از وقت خود را با تلفن همراهش سپری می كرد، كمی پای حرف و درد و دل بچه ها می نشست، بسیاری از مشكلات من و فرزندانمان رفع می شد زیرا برخی مسایل خانواده با دور هم نشستن و مشورت گرفتن و برخی دیگر با صحبت های خصوصی پدر و مادر از بین می رود.
** چشمانم روزهاست خوراكی جز اشك ندارند
مریم ایمانی زنی است كه می گوید زندگی اش قربانی شبكه های اجتماعی شده و به دلیل اینكه خود از آنها استفاده نمی كند به «امل» بودن محكوم شده است.
وی با بیان اینكه هر شب همسرش تا پاسی از شب مشغول چت كردن و حضور در وایبر و سایر شبكه هاست، می گوید: خودم دیدم در یكی از این چت ها دانشجویان و همكلاسی های همسرم، او را به اسم كوچك صدا می زنند.
ایمانی ادامه می دهد: یك دنیا غم روی دلم نشسته در حالیكه همسرم از این كار خود دفاع می كند، زندگی ام در شرف از هم پاشیدن است فقط خدا می داند چه روزگاری دارم.
** تكنولوژی آری، فرهنگ نه
رضا برومند نیز كه از ارتباط افراطی همسرش با این شبكه ها نگران و ناراحت است و می گوید: متاسفانه مردمی هستیم كه به پیشرفت و تكنولوژی های موجود به سرعت پاسخ مثبت می دهیم اما دریغ از كمی وقت گذاشتن برای آموختن فرهنگ آن.
وی معتقد است برای استفاده از هر ابزاری باید ابتدا فرهنگ آن را كامل و صحیح آموخت، ضمن اینكه خانواده باید اولویت افراد باشد تا با بی توجهی شاهد فروپاشی آن نباشیم.
** گاهی از آن ور بام می افتیم
امروزه انواع نرم افزارهای پیشرفته موجود در گوشی های تلفن همراه و بازی های متنوع و جذاب نصب شده در آن سبب شده تا بیشتر افراد جامعه از زن و مرد و پیر و جوان ساعات زیادی از وقت خود را به آن اختصاص دهند، در حالیكه افراط در این كار فاصله اعضای خانواده و افراد جامعه را از یكدیگر بیشتر و بیشتر می كند.
این در حالیست كه با بهره گیری از نرم افزارهایی نظیر وایبر، واتس آپ، لاین و تلگرام می توان به دورترین دوستان و اقوام خود در آنسوی دنیا ارتباط برقرار كرد و از حال و احوالشان مطلع شد.
این یكی از مزایای وسایل ارتباط جمعی و نرم افزارهای یاد شده است كه به فرد امكان می دهد تا در كمترین زمان بیشترین اطلاعات را كسب كند و قادر به برقراری ارتباط با شخصی در جایی دیگر باشد.
اما آیا تاكنون فكر كرده ایم در ازای برخورداری از این وسایل و استفاده نادرست از آنها ممكن است چه سرمایه و گنجینه ارزشمندی مانند خانواده را از دست دهیم و چه آسیب های جبران ناپذیری را به كانون گرم خانواده وارد كنیم؟
** نرم افزارهای نوین، شوك فرهنگی
جامه شناس و كارشناس مسایل اجتماعی در این باره به خبرنگار اجتماعی ایرنا می گوید: با تولید و مطرح شدن بحث فناوری های نوین ارتباطی، بحث اشاعه فرهنگی معنا پیدا می كند، وقتی یك فناوری ارتباطی جدید رایگان و سهل الوصول باشد، بطور طبیعی امكان دانلود متن، عكس، فیلم و صدا را میسر می كند، بنابراین این ویژگی سبب شده فناوری های نوین با اقبال عمومی روبرو شوند.
طهمورث شیری می افزاید: میزان شیوع فناوری های نوین ارتباطی، جایگاه و نحوه استفاده از آنها در جوامع مختلف متفاوت است، بطوریكه كشورهای تولید كننده آن كمتر آسیب می بینند.
وی با بیان اینكه زمینه های فرهنگی برخی مسایل در جامعه ایران وجود ندارد، این مساله را عاملی بسیاری از مشكلات در این حوزه می داند.
عضو انجمن جامعه شناسی ایران عملكرد برخی نرم افزارها را به مثابه یك شوك فرهنگی می داند كه برای شناسایی مكانیسم های مقابله با آن به زمان زیادی نیاز است.
** برخورد در كشور قهری است
شیری ادامه می دهد: همواره از ساده ترین راه كه همان گزینه «حذف» است برای مقابله با شبكه های نوین ارتباطی استفاده می كنیم نظیر آنچه كه درمورد ویدئو در گذشته اتفاق افتاد.
وی با بیان اینكه این شیوه برخورد همیشه آثار سوء و منفی برجای گذاشته است، می گوید: برخی افراد از طریق چند نرم افزار با یكدیگر در ارتباط هستند، زیرا در صورت فیلتر شدن یكی از آنها به سمت نرم افزارهای دیگر سوق پیدا می كنند.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مركز می افزاید: فراوانی بهره مندی از این شبكه ها در همه خانواده ها یكسان نیست و این مساله به جاذبه و دافعه موجود در خانواده بستگی دارد.
وی می گوید: در جامعه شناسی بحثی به نام «انسان واره ها» وجود دارد كه در آن اشاره می شود به اینكه برخی انسان ها به شدت تحت تاثیر صنایع فرهنگی نوین قرار گرفته و به نوعی مسخ می شوند.
** دو بخش شخصیت انسان موروثی و اكتسابی
شیری با بیان اینكه شخصیت انسان دارای دو بخش موروثی و اكتسابی است، می افزاید: در كشورهای پیشرفته بخش اكتسابی شخصیت افراد بر بخش موروثی غلبه یافته و در جوامع عقب مانده، بخش موروثی بر بخش اكتسابی غالب است.
وی با بیان اینكه در ایران بخش اكتسابی شخصیت افراد بر بخش موروثی پیشی گرفته، می گوید: یكی از ویژگی های وسایل نوین ارتباطی نقشی است كه در اجتماعی شدن افراد دارند، بنابراین می توان گفت، اولین پله در اجتماعی شدن خانواده است.
شیری با بیان اینكه نقش خانواده ها در درون همین شبكه های اجتماعی استحاله شده، اضافه می كند: شاهدیم امروزه یك كودك شش ساله گوشی تلفن در دست دارد و به خاطر تسلطی كه در دانش رایانه ای دارد، انواع نرم افزارها را دانلود می كند؛ كاری كه حتی در برخی موارد از والدین بر نمی آید.
** خانواده ها انسجام گذشته را ندارند
عضو انجمن جامعه شناسی ایران با بیان اینكه شبكه های نوین ارتباطی میان زن و مرد و اعضای خانواده فاصله بوجود آورده، می گوید: در این خانواده ها از انسجامی كه میان خانواده های سنتی وجود دارد خبری نیست و افراد هر یك در گوشه ای با گوشی خود سرگرم هستند كه این یك خطر است.
وی ذهن گرا شدن افراد را یكی از خطرات این وسایل و شبكه های ارتباطی عنوان كرده و می افزاید: این ابزارها افراد را بیش از اندازه آرمان گرا كرده است، شبكه های اجتماعی به اندازه ای زیبا، شفاف و رنگی طراحی شده اند كه افراد تصور می كنند، می توانند در آن واقعیت های ملموس دنیای بیرون را ببینند.
شیری با بیان اینكه با غلبه نرم افزارها و رشد وسایل ارتباطی دوستی ها و ارتباطات شبكه ای شده، می گوید: در صورتیكه در بیان آزادی های اجتماعی در یك جامعه محدودیت هایی وجود داشته باشد، بسیار سریع این وسایل شخصیت افراد را تحت تاثیر قرار می دهند.
وی با اشاره به نقش جاسوسی بیشتر نرم افزارهای ارتباطی جاسوسی معتقد است، كشورهای بنیانگذار این وسایل می خواهند تا با استفاده از آنها فرهنگ جوامع را شناسایی و از آن بهره برداری سیاسی كنند، هرچند استفاده از این وسایل به نفع ما نیست، زیرا آنها قصد دارند با این كار سیاستگذاری فرهنگی كرده و فرهنگ كشورها را از بین ببرند.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مركز با بیان اینكه فردگرایی در درون خانواده در حال شكل گیری و خانواده اولین واحد اجتماعی است، ادامه می دهد: اكنون دیگر خانواده، واحد فردی شده، بین اعضای آن تعامل وجود ندارد و درباره نیازها و خواسته های افراد گفت وگویی نمی شود كه این مانعی برای شكل گیری الگوی خانواده و انتقال فرهنگ به نسل ها است.
شیری با بیان اینكه با پیشرفت و رشد شبكه های نوین ارتباطی نقش انتقال فرهنگی به آنها واگذار شده و استحاله خانواده در حال شكل گیری است، می گوید: تا چند وقت دیگر خلاءهایی الگویی در خانواده ایجاد می شود و افراد الگوهای رشد را در مقاطع سنی مختلف از طریق شبكه های اجتماعی بدست خواهند آورد كه در این صورت كار بسیار دشوار خواهد شد، زیرا وحدت و انسجام اجتماعی از بین رفته و افراد به شدت ذهن گرا می شوند.
عضو انجمن جامعه شناسی با پیشنهاد در خصوص برنامه ریزی و پیش بینی برای ورود انواع نرم افزارها به كشور ادامه می دهد: باید برای این مساله تمهیدات لازم اندیشیده شود، مثلا این امكان وجود دارد، طی سالهای آینده افراد بدون نیاز به دیش های گیرنده و با گوشی های معمولی خود قادر باشند دو هزار شبكه ماهواره ای را دریافت كنند، بنابراین باید فكری شود و منتظر نماند تا این امكان و نرم افزار به بازار بیآید.
وی با تاكید بر پرهیز از برخورد قهری با شبكه های اجتماعی می گوید: تجربه نشان داده، استفاده كنندگان از شبكه های نوین ارتباطی پس از مدتی كه با این شبكه ها كار می كنند، خسته شده و از آنها فاصله می گیرند، بنابراین بهتر است مدیریت خود كنترلی را به مردم واگذار كنیم.
** شبكه های نوین، موجی كه راه افتاده است
شیری عملكرد شبكه های نوین ارتباطی را مانند موجی دانسته كه جریان پیدا كرده و باید مسیر آن را تغییر داد زیرا دیگر نمی توان سدی برای آن ایجاد كرد.
وی می گوید: مساله شبكه ها و ابزارهای نوین ارتباطی و مشكلات ناشی از آن را نمی توان با پند و اندرز رفع كرد و تغییرات فرهنگی نیز با موعظه و سخنرانی اصلاح نمی شود، زیرا این تغییرات باید عینی و ملموس باشد هر چند وقتی افراد را از چیزی منع می كنیم، به آنچه مورد انتظار است دست نخواهیم یافت.
شیری با تاكید بر هدایت این شبكه ها تا جای ممكن، تاكید می كند: باید منتظر ماند تا دوره گذار این پدیده طی شده و پس از مدتی فروكش شود زیرا دیگر كاری از دست ما بر نمی آید؛ تجربه ای كه پیش از این نیز درباره سایر پدیده ها شاهد بوده ایم.
سخن آخر اینكه، اثرگذاری وسایل نوین ارتباطی، وابسته به تعریف و كاربردیست كه از آنها به عمل می آوریم.
این وسایل گرچه چالش هایی را به خود برای جامعه و استفاده كنندگان همراه كرده، اما تمركز نگاه بر نیمه خالی لیوان و اتخاذ رویكرد یك جانبه و افراط آمیز، بر سردرگمی در نحوه مواجه با آنها می افزاید.
وسایل ارتباط جمعی، فارغ از كاركردهای منفی، وجه مثبتی را نیز با خود دارند و بهرمندی هوشمندانه و ضابطه مند از آنها، فواید فراوانی را نصیب جامعه و افراد می كند.
تجربه نشان داده، نگاه قهری و سلبی با پدیده های ارتباطی هیچگاه جواب نداده، گواه آنكه روزگاری دستگاه ویدئو به خاطر بگیر و ببندهای عجیب و غریب، بقچه پیچ در دست افراد و جوانان دست به دست می شد اما امروز كمتر فروشگاه پخش لوازم صوتی وتصویری وجود دارد كه این كالا را برای عرضه در اختیار نداشته باشد، مضاف آنكه مردم نیز دیگر ذوق و شوقی دهه 60 را برای آن از خود نشان نمی دهند.
پس بهتر است با پدیده وسایل ارتباط جمعی كه روز به روز بر دامنه رونق آنها افزوده می شود، به خاطر موج و التهابی كاذبی كه ایجاد می كنند، تعاملی برخورد شده و با تقویت وجوه مثبت، زمینه استفاده صحیح از آنها را با هدف كاهش آسیب های احتمالی، برای آحاد جامعه فراهم سازیم.
از: پروین اروجی
اجتمام ** 1880 ** 1071
تهران - ایرنا - استفاده نادرست و بدون پشتوانه فرهنگی از شبكه های نوین ارتباطی، سردی و اختلاف را در میان خانواده ها به ارمغان آورده و عاملی برای فروپاشی و از هم گسیختگی آن شده است.