در اين يادداشت كه روز دوشنبه به قلم جعفر محمدي منتشر شد، آمده است: محمد جواد ظريف و همكارانش در تيم مذاكرات هسته اي، در طول 2 سال گذشته كوشيده اند علاوه بر منتفي كردن تحريم هاي آمريكا و اروپا، قطعنامه هاي شوراي امنيت سازمان ملل عليه ايران را نيز لغو كنند.
خبرها از وين حاكي از آن است كه اين تلاش ها در آستانه ثمردهي است و اگر طرف هاي مقابل در لحظات آخر، مذاكرات را به هم نريزند، اتفاق بزرگي در تاريخ حقوق بين الملل رخ خواهد داد.
تعبير 'اتفاق بزرگ در تاريخ حقوق بين الملل' نه از سر احساس يا خوشحالي از توافق احتمالي كه بر مبناي واقعيت هاي حقوقي حاكم بر روابط بين الملل است.
تا كنون شوراي امنيت سازمان ملل متحد، عليه كشورهاي متعددي قطعنامه هاي تحريمي صادر كرده است.
منشور سازمان ملل متحد، فصلي دارد كه به آنچه صلح جهاني را به خطر مي اندازد اشاره مي كند. اين فصل كه هفتمين فصل منشور است ، به شوراي امنيت اجازه مي دهد هر گاه كشوري صلح و امنيت را به خطر بيندازد، تحريم هايي را عليه آن وضع كند و حتي در نهايت با تشكيل نيروي چند مليتي به آن كشور حمله نظامي كند.
در همه مواردي كه شوراي امنيت پرونده كشوري را به فصل هفتم برده و عليه آن اعمال تحريم كرده است، يكي از اين سه اتفاق افتاده است:
1 - اجراي كامل مصوبات شوراي امنيت
كشور تحت تحريم ، مو به مو به قطعنامه هاي شوراي امنيت عمل كرده و بعد از اجراي كامل قطعنامه، از تحريم ها معاف شده است ، مانند ليبي در قضيه سقوط هواپيماي پان آمريكن در لاكربي.
2 - تغيير رژيم
رژيم كشور تحت تحريم بر اثر اتفاقات داخلي تغيير كرده و بر اثر تغيير رژيم ، خواسته هاي شوراي امنيت محقق شده است. مانند قضيه آفريقاي جنوبي كه رژيم آپارتايد با خيزش مردمي به رهبري ماندلا از بين رفت و با نابودي اش، اقدامات نژادپرستانه آن رژيم كه منشأ قطعنامه هاي تحريمي بودند منتفي شدند.
3 - حمله نظامي
سومين حالت نيز حمله نظامي خارجي به كشور تحت تحريم بوده است كه قطعنامه ها را اجرا نكرده است. حمله نظامي به عراق و يوگسلاوي بعد از عدم تمكين اين كشورها از قطعنامه هاي شوراي امنيت، دو نمونه بارز در اين خصوص هستند كه تحقق مفاد قطعنامه ها، با حمله نظامي صورت گرفت.
در يك جمع بندي مي توان گفت كه تا امروز همه مصوبات شوراي امنيت، به يكي از سه سرنوشت رسيده اند: يا كشورها بدان ها تن داده اند، يا از داخل دچار تغيير رژيم شده اند و يا با حمله نظامي خارجي مواجه شده اند و نهايتاً مصوبات اجرا شده است.
اگر در مذاكرات ايران و 1+5 ، توافق نهايي حاصل شود، براي اولين بار در تاريخ حقوق بين الملل، گزينه چهارمي به اين موارد سه گانه افزوده مي شود و آن، «لغو مصوبات شوراي امنيت از راه گفت و گو و بدون عمل كردن به آنها»ست.
اين اتفاق مهم در حالي رخ مي دهد كه 6 قطعنامه اخير شوراي امنيت عليه ايران -كه تا قبل از مذاكرات جاري عليه ايران تصويب شده است - سنگين ترين تحريم ها را عليه ايران وضع كرده و دستوراتي را متوجه ايران مي كند كه از آن جمله توقف كامل غني سازي در كشور است. حال آن كه با حصول توافق، ايران به فعاليت هاي هسته اي اش ادامه مي دهد و شوراي امنيت برخلاف مصوبات قبلي اش و بدون اين كه بدانها عمل شود، قطعنامه جديدي مي دهد و مصوبات پيشين خود را لغو مي كند.
اين يك 'پيروزي بي نظير' براي ايران است و يك ' اتفاق بزرگ در تاريخ حقوق بين الملل' .
در زير، چند نمونه از مهم ترين پرونده هاي فصل هفتم شوراي امنيت مي آيد؛ پرونده هايي كه اعضاي دائم شوراي امنيت را اميدوار ساخته بود ايران نيز به يكي از سه سرنوشت پيش گفته دچار شود ولي تدبير دولتمردان ايراني، اتفاق چهارم را رقم مي زند. تا ساعات آينده، مشخص مي شود كه اين اتفاق بزرگ، محقق مي شود يا خير؟
آفريقاي جنوبي
رژيم آپارتايد آفريقاي جنوبي، به عنوان تهديدي براي مردم اين كشور و همسايگانش ، سه قطعنامه از شوراي امنيت دريافت كرد. قطعنامه اول در تاريخ 4 نوامبر سال 1977 به شماره 418 صادر شد و دومين قطعنامه نيز در تاريخ 13 ژوئن 1980 به شماره 473 صادر گرديد. همچنين 13 دسامبر 1984 قطعنامه ديگري به شماره 558 عليه اين كشور صادر شد.
اين قطعنامه ها از رژيم آپارتايد مي خواستند دست از سياست هاي نژادپرستانه و خشونت بردارد و كشورهاي جهان را ملزم به تحريم هاي گسترده اي عليه آفريقاي جنوبي مي كردند.
با اين حال، حكومت وقت، وقعي به اين قطعنامه ها نگذاشت و همچنان تحت تحريم ها ماند تا آن كه مبارزات مردمي اين كشور به رهبري نلسون ماندلا نتيجه داد و رژيم آپارتايد سرنگون و انتخابات آزاد در اين كشور برگزار شد. بعد از آن بود كه شوراي امنيت در تاريخ 25 مه 1994 تشكيل جلسه داد و با صدور قطعنامه 919 به تحريمهاي 17 ساله آفريقاي جنوبي پايان داد.
عراق
4 روز بعد از حمله عراق به كويت در 2 اوت 1990 و اشغال اين كشور، شوراي امنيت با صدور قطعنامه 661 ذيل فصل هفتم منشور، اين كشور را تحت تحريم قرار داد. بعد از صدور اين قطعنامه، بغداد وقعي بدان ننهاد و اين عدم تمكين باعث شد قطعنامه هاي ديگري عليه اين كشور صادر شود و نهايتاً كار به جنگ بكشد.
بعد از جنگ و رهاسازي كويت از اشغال ارتش عراق، تحريم ها همچنان پابر جا ماند تا آن كه آمريكا بار ديگر به عراق حمله كرد و حكومت اين كشور را سرنگون كرد. بعد از اين اتفاقات فاجعه بار و روي كار آمدن دولت منتخب مردمي در عراق، شوراي امنيت با صدور قطعنامه 1483 در سال 2013 به تحريم ها پايان داد.
يوگسلاوي
جنگ داخلي در يوگسلاوي ، پاي شوراي امنيت را به اين منطقه كشاند و چند قطعنامه عليه اين كشور صادر شد. از جمله قطعنامه 713 در تاريخ 25 سپتامبر 1991 و قطعنامه 724 در 15 دسامبر 1991 و... .
اين قطعنامه ها تنها زماني ملغي و با قطعنامه 1367 تحريم ها لغو شدند كه نيروهاي ائتلاف بين المللي ، به بمباران يوگسلاوي پرداختند و نيروهاي متجاوز عقب نشستند. نتيجه اين جنگ داخلي تجزيه يوگسلاوي بود.
هائيتي
در سال 1991 در هائيتي كودتا شد دولت منتخب برنارد آريستيد سرنگون گرديد. شوراي امنيت سازمان ملل در تاريخ 16 ژوئن 1993 قطعنامه 841 و در تاريخ 6 مه 1994 قطعنامه 917 را عليه اين كشور صادر و تحريم هايي را عليه آن وضع نمود.
با بي اعتنايي دولت كودتا به اين قطعنامه ها، شوراي امنيت در تاريخ 31 جولاي 1994 با صدور قطعنامه 940 نيروي نظامي چند مليتي با هدف بازگرداندن دولت قانوني بر سر كار تشكيل داد و نهايتاً با خروج كودتاچيان از قدرت و بازگشت آريستيد به قدرت،شوراي امنيت با صدور قطعنامه 948 به تحريم ها پايان داد.
ليبي
تاريخ 21 دسامبر 1988 يك فروند هواپيماي آمريكايي متعلق به شركت پان آمريكن بر فراز لاكربي منهدم شد و 259 نفر كشته شدند. سه سال بعد، دادستاني آمريكا سه شهروند ليبيايي را به عنوان مظنونان اين حادثه شناخت و از دولت ليبي درخواست استرداد كرد. قذافي زير بار نرفت و شوراي امنيت وارد عمل شد در ذيل فصل هفتم منشور ملل متحد با تصويب قطعنامه 748 مجازاتهايي را عليه
اين كشور تصويب كرد و در قطعنامه بعدي به شماره 883 در 11 نوامبر 1993 دامنه تحريم ها را افزايش داد.
ليبي بسيار كوشيد در برابر تحريم ها مقاومت كند ولي نهايتاً تسليم شد ، متهمان را تحويل داد و غرامت مسافران و هواپيما را پرداخت كرد تا تحريم ها بر اساس قطعنامه 1506 در تاريخ 12 سپتامبر 2003 لغو شوند.
منبع: پايگاه اينترنتي عصر ايران
اول**1577
تهران - ايرنا - پايگاه اينترنتي عصر ايران در يادداشت خود، تلاش مذاكره كنندگان ايراني براي لغو همزمان تحريمهاي ظالمانه عليه ايران و خروج كشورمان از فصل هفتم منشور ملل متحد را اتفاق بزرگ در تاريخ حقوق بين الملل دانست.