خبرهای قبل از ظهر سه شنبه 23 تیرماه 1394، همان بود كه بسیاری از پسِ روزها، ماه ها و سال ها انتظارش را می كشیدند؛ پایان بیش از یك دهه اختلاف بر سر پرونده ی فعالیت های صلح آمیز هسته یی جمهوری اسلامی ایران.
برای طرف های گفت وگوی هسته یی با ایران، شاید توافق هسته یی به معنای رسیدن به نقطه یی مشترك برای بردی دوسویه و پایان سال ها كشمكش پرهزینه ی سیاسی و دیپلماتیك باشد اما بر فراز ایران این معنا سپهری گسترده تر از مفهوم یك توافق دارد. به ثمر نشستن سال ها مقاومت و تسلیم ناپذیری، راست قامت ماندن در برابر انواع تحریم و تهدید، اثبات صلح جویی، حقانیت، مظلومیت و در عین حال عزتمندی وطن اسلامی و استیفای كامل حقوق انكارناپذیر مردم ایران گوشه هایی از مختصات این سپهر هسته یی به شمار می رود.
توافق هسته یی امروز كه به یقین در تاریخ معاصر ایران و حتی جهان با حروفی درشت به ثبت خواهد رسید، پایه بر 2 عنصر مقاومت و تدبیر دارد؛ مقاومت در برابر بزرگترین قدرت های جهان برای دستیابی به حقوق هسته یی و تدبیر برای رقم زدن پیروزی به عنوان سرنوشت این مقاومتِ خستگی ناپذیر كه از راه گفت وگو میسر شد.
به نتیجه رسیدن تلاش نمایندگان كشورمان برای رسیدن به توافق بر سر نگارش برنامه ی جامع اقدام مشترك یا همان «برجام»، این واقعیت را به جهانیان می نمایاند كه ایران دیگر یك كشور تحریم شده نیست همچنان كه فروریختن یكباره ی ساختار لرزان و ترك خورده ی تحریم ها مهر تاییدی بر شكست و ناكارامدی این ابزار در برابر اراده ی ملت ایران است.
از امروز ایران به عنوان یك قدرت هسته یی با چرخه ی كامل سوخت و غنی سازی در جهان شناخته می شود؛ كشوری كه در آن هیچ یك از مراكز هسته یی تعطیل و برچیده نخواهد شد. ضمن اینكه طبق توافق، برنامه ی هسته یی ایران كه سال ها به ناحق تهدیدی جهانی شمرده می شد اینك موضوعی برای همكاری های بین المللی است.
بر اساس برجام و همچنان كه خواست مردم و رهبری بوده، همه ی تحریم ها اعم از مالی، تجاری، اقتصادی و علمی از سوی شورای امنیت، آمریكا و اتحادیه ی اروپا از روز اجرای توافق به طور قطعی برچیده خواهد شد.
به رغم دلبستگی آشكار مقام های كشورهای غربی به حفظ تحریم ها و دست كم پابرجا نگاه داشتن تحریم های تسلیحاتی، ایران و اعضای گروه 1+5 اعلام كرده اند برخی محدودیت ها كه در پیوست برجام به آن اشاره می شود همخوان با خطوط قرمز ترسیم شده از سوی رهبر انقلاب، موقتی و دارای تاریخ مصرف های متفاوت و محدود و این به معنای زوال نهایی هرگونه مانع و قیدی در برابر فعالیت های صلح آمیز هسته یی و تعامل آزاد كشورمان با دنیا است. لازم به یادآوری است محدودیت های پابرجا نیز محدود به مواردی همچون موشك های حامل كلاهك اتمی است كه با توجه به واقعیت های برنامه ی هسته یی ایران محلی از اعتنا ندارد.
متن توافق همچنین تصریح دارد كه ده ها میلیارد دلار از درآمدهای ایران كه به دلیل تحریم های ظالمانه مسدود شده بود، آزاد خواهد شد.
نكته ی بسیار مهم در مورد این توافق كه بازتابی جهانی خواهد یافت ویژه بودن آن از جنبه های گوناگون است. یكی از مهمترینِ این جنبه ها به خروج پرونده ی فعالیت های هسته یی كشورمان از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد بازمی گردد. این نخستین بار است كه كشوری از راه مذاكره و دیپلماسی از وضعیت فصلی كه به تهدیدهای آشكار ثبات و امنیت بین المللی پرداخته خارج می شود و از این رو تجربه و الگوی مذاكرات هسته یی ایران نقطه ی عطفی در تاریخ دیپلماسی به شمار می رود. در همین پیوند، از گفت وگوهای هسته یی ایران و گروه 1+5 به عنوان رخدادی در بردارنده ی طولانی ترین ماراتن های مذاكراتی یاد می شود.
همچنان كه اشاره شد، برجامِ پیش رو به منزله ی رهایی كشورهای گروه 1+5 از بحرانی خودساخته و تن دادن به مشروعیت حقی است كه سال ها از پذیرش آن سرباز می زدند. با نگاهی گذرا به مواضع سال های گذشته ی دولت های غربی و اعلان قاطع آن ها در زمینه ی جلوگیری از هرگونه فعالیت هسته یی در ایران، اهمیت رخداد امروز و واقعیت عقب نشستن 6 قدرت برتر جهانی در برابر خواست برحق یك ملت بیش از پیش خود را نشان می دهد.
آنچه مشخص است این كه مردم ایران برندگان واقعی رویداد هسته یی امروز هستند؛ كسانی كه پس از یك دهه ایستادگی بر سر آرمان ها و حقوق خود، در نهایت مسوولانی را برگزیدند تا با كلید خردورزی، امید دستیابی به پیروزی را زنده نگاه دارند و این مسیر پیموده شده را به انجامی مطلوب رسانند. در برابر، مسوولان منتخب نیز با پاسخ به اعتماد مردم مهمترین وعده ی خود برای كسب پیروزی هسته یی را جامه ی عمل پوشاندند تا پشتوانه و زمینه های لازم برای گام های بعدی حركت رو به جلوی كشور را فراهم سازند.
از سوی دیگر، توافق هسته یی را نباید كامیابی یك دولت دانست زیرا همه ی ركن های نظام جمهوری اسلامی بر مدار رهبری پشت سر مذاكره كنندگان ایستادند تا این پرونده ی ملی را به نتیجه ی مطلوب برسانند تا جایی كه كسب این نتیجه بدون پشتیبانی همه جانبه ی رهبر انقلاب از تیم مذاكره كننده و هدایت حكیمانه ی ایشان در ترسیم نقشه ی راه، بایدها و نبایدها و خطوط قرمز ناممكن به نظر می رسد.
صرف نظر از كسب این توافق و پیامدهای آتی آن برای كشور نباید از نظر دور داشت كه فعالیت های هسته یی ایران همواره صلح آمیز و مصداق بهره جویی از حقی مسلم بوده است. به این خاطر نشستن نمایندگان جمهوری اسلامی ایران بر سر میز مذاكره و تلاش برای دستیابی به توافق سیاسی با قدرت های جهانی نه تایید ادعاهای واهی در زمینه ی تلاش كشورمان برای دستیابی به سلاح اتمی بلكه به دلیل نشان دادن كارنامه ی واقعی و حسن نیت خود به جهانیان و البته از بین بردن فشارهای ظالمانه ی خارجی علیه ملت ایران بود.
همچنان كه پیش از این هیچ یك از گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی دلیلی را برای غیرصلح آمیز بودن فعالیت های هسته یی ایران برنمی شمرد، از این پس نیز بهره جویی كشورمان از حقوق هسته یی امری پذیرفته شده در جامعه ی بین المللی خواهد بود و این صنعت با تكیه بر توانمندی های بومی و نیز بهره جویی از تازه ترین پیشرفت های جهانی با قدرت به كار خود ادامه خواهد داد.
بزرگی این پیروزی هسته یی تا حدی است كه تنها به مرزهای ایران محدود نخواهد بود بلكه رهاوردی مهم برای جهان و منطقه به دنبال خواهد داشت. مهمترین دستاورد جهانی توافق هسته یی بازآشكار شدن مزیت های گفت وگو و دیپلماسی و نیز برتری تعامل بر تقابل بین كشورها است. در این ارتباط، تجربه ی یك دهه تنش و هماوردی بی نتیجه و پرهزینه ی هسته یی برای ایران و 6 قدرت جهانی در همسنجی با دستاوردهای كمتر از 2 سال مذاكره، ظرفیت های دیپلماسی برای حل چالش ها و گره های ناگشوده ی جهانی را هویدا ساخت.
به رغم هیاهوگری و كارشكنی برخی دولت های منطقه علیه برنامه ی هسته یی ایران و نیز مذاكرات، توافق امروز ارمغانی برای تقویت ثبات و امنیت در حوزه ی پرآشوب خاورمیانه به شمار می رود و به یقین اثرهای خود را در فرایند فروكاهش چالش هایی نظیر افراطی گری و دهشت افكنی برجای خواهد گذاشت. در این پیوند، شكست فاحش رژیم صهیونیستی در پیشبرد سیاست های ضد ایرانی در نهایت با متزلزل شدن پایه های این رژیم در برابر قدرت روزافزون ایران به سود ملت های منطقه خواهد بود.
نكته ی مهم دیگر توجه به این واقعیت است كه دستیابی به توافق به معنای بایگانی شدن پرونده ی اختلاف های هسته یی نیست بلكه از این پس سنگ محكی پیش روی بازیگران برجام قرار خواهد گرفت كه بركنار از اختلاف های انباشته شده ی سال های گذشته و با نگاه به آینده، عیار تعهد خود به پیمان هسته یی را بسنجند و میزان پایداری خود را بر این توافق بیازمایند. البته هزینه های كسب این توافق نیز اهرمی موثر برای تنظیم كنشگری بازیگران برجام به ویژه دولت های غربی خواهد بود.
در كنار جنبه های مثبت گوناگون و پرشمار توافق، برای جمهوری اسلامی ایران مذاكرات هسته یی الگویی به منظور كاربرد گسترده تر دیپلماسی در جهت دستیابی به منافع و حفظ حقوق ملی خواهد بود تا برپایه ی تجربه های یك دهه ی گذشته، پویش سیاست خارجی به سمت اهداف ملی به شكلی روانتر و شتابنده تر صورت گیرد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**9279**2054
تهران- ایرنا- توافق عزتمندانه و برد-برد، آخرِ خوش شاهنامه ی هسته یی است كه تاریخی 12 ساله از مقاومت ملت ایران و پیروزی تدبیر و تعامل بر تصلب و تقابل را به تصویر می كشد.