به گزارش روز دوشنبه گروه فرهنگي ايرنا، محمدنادر نصيري مقدم در نشست بررسي كاوش هاي باستان شناسي فرنگيان در دوره قاجار اظهار كرد: اينكه حكومت مردان ايران عصر قاجار تا چه حد براي ميراث فرهنگي ارزش و اهميت قائل بودند و آيا كاوش هاي انجام شده در دوره قاجار در چهار چوب قانوني انجام شده يا نه مسائلي است كه با بررسي درست تاريخ باستان شناسي ايران مي توان به آن دست يافت.
وي با بيان مقدمه اي از كتاب هاي منتشره درباره ايران باستان و ارايه اسناد آرشيو هاي فرانسه، انگلستان و ايران افزود: بنيامين تودلايي نخستين جهانگرد اروپايي است كه به شوش سفر كرد و بدون انجام حفاري تشخيص داد شوش همان شوشان تورات است.
نصيري مقدم ادامه داد: پس از سفر بنيامين به شوش و همزمان با اوج گيري تحقيقات باستان شناسان درباره اينكه آيا تمدن از شرق به غرب رسيده است افراد زيادي براي تحقيق در مورد شوش از انگليس به ايران آمدند كه نظرات مختلفي را نسبت به شوش مطرح كردند.
مدير گروه زبان و ادبيات فارسي و مطالعات ايران شناسي دانشگاه استراسبورگ فرانسه با بيان اينكه اغلب اين محققان براي ديدن سنگي سياه در مقبره دانيال نبي به شوش سفر كردند، گفت: پس از مدتي انگليسي ها به دليل هزينه بر بودن و سختي كار كاوش در شوش ترجيح دادند در بين النهرين كاوش ها را ادامه دهند.
وي افزود: 30 سال بعد يك زوج فرانسوي به نام هاي مارسل ديولافوا و مادام ژان ديولافوا (Dieulafoy) در سفر به ايران به وجود تپه هاي باستاني در شوش پي بردند و هنگام بازگشت به كشورشان از مدير موزه لوور فرانسه خواستند تا بودجه اي را براي كاوش اين تپه ها در اختيار آنها بگذارند.
نصيري مقدم ادامه داد: پس از پذيرفته شدن اين خواسته زوج فرانسوي به ايران آمدند و با استفاده از رابطه دوستي با طولوزان پزشك فرانسوي ناصر الدين شاه قاجار توانستند مجوز حفاري در شوش را به دست آورند.
وي اضافه كرد: در اين زمان نخستين قرارداد ايران و فرانسه نوشته شد و طبق آن ايران اجازه داد كه فرانسويان به حفاري در اطراف قبرستان دانيال بپردازند؛ با اين شرط كه به آرامگاه دست نزنند مگر اينكه احتياج به بازسازي داشته باشد.
استاد دانشگاه استراسبورگ گفت: طبق اين قرار داد قرار شد فلزاتي كه پيدا مي شوند متعلق به دولت ايران باشد و ساير آثار نصف به نصف تقسيم شده و در صورت تمايل ايران براي فروش دولت فرانسه در اولويت قرار گيرد.
نصيري مقدم افزود: بر اساس اين قرار داد تمامي هزينه هاي حفاري به عهده دولت فرانسه بوده و ايران هيچ هزينه اي را تقبل نمي كرد و دانشمندان بايد به رسوم ايران پايبند بوده و باعث خدشه دار شدن مسائل مذهبي نشوند.
وي ادامه داد: همچنين عبدالرحيم خان به عنوان فردي مطلع بر اجراي اين كاوش نظارت داشته باشد كه اين خود نشان از آن است كه اين قرار داد يك امتياز نبوده است.
بر اساس گزارش پژوهشگاه ميراث فرهنگي، مدير گروه زبان و ادبيات فارسي و مطالعات ايران شناسي دانشگاه استراسبورگ فرانسه با اشاره به اينكه در عقد اين قرارداد نشاني از دريافت پول نيست، خاطر نشان كرد: زماني كه حرف از قرارداد به ميان مي آيد امتياز دادن ديگر معني ندارد و مي توانيم بگوييم اين كار تنها به منظور پيشرفت علمي انجام گرفته است.
نصيري مقدم ادامه داد: اما در هنگام تقسيم آثار زوج فرانسوي به عهد خود وفا نكرده و 55 صندوق از آثار تاريخي را بدون اطلاع عبدالرحيم خان از ايران خارج كرده و به فرانسه منتقل مي كنند.
اين محقق اضافه كرد: در اين زمان ناصرالدين شاه با اعلام نارضايتي از اين اقدام فرانسوي ها اعلام مي كند كه دولت ايران ديگر به ادامه قرار داد راضي نيست و در نظر دارد كاوش هاي باستان شناسي را متوقف كند كه قرار مي شود هيات فرانسوي به ايران بازگشته و تمامي آنچه از وسايلشان باقي مانده است را با نظارت فردي به نام ميرزا تقي خان ببرند.
نصيري مقدم، با اشاره به كشف آثار با ارزشي از جمله آثار كاخ هاي هخامنشي و اثر گاو سنگي بزرگ 12 تني متعلق به سرستون يكي از كاخ ها و سربازان جاويدان هخامنشي اظهار كرد: با پايان فصل دوم 327 صندوق از آثار تاريخي ايران توسط اين زوج فرانسوي با دادن رشوه به ميرزا تقي خان بار كشتي مي شود.
مدير گروه زبان و ادبيات فارسي و مطالعات ايران شناسي دانشگاه استراسبورگ فرانسه افزود: پس از رسيدن اين آثار به فرانسه اين افراد در مقاله ها و مصاحبه ها اعلام مي كنند كه ناصرالدين شاه نيمه دوم از آثار كشف شده متعلق به ايران را به آنها داده است، اما ناصرالدين شاه اعلام مي كند كه من اين اشياء را به دولت فرانسه نداده ام.
وي تصريح كرد: در نتيجه سياه نمايي دوره پهلوي نسبت به قاجار اين طور استنباط مي شود كه اين اشيا با ارزش توسط قاجار در اختيار فرانسوي ها قرار گرفته در صورتي كه طبق اسناد تاريخي، مصاحبه هاي انجام شده توسط دانشمندان فرانسوي و سفرنامه هايي كه توسط اين افراد نوشته شده، معلوم مي شود كه در مواقعي حتي با زور و تهديد اين آثار باستاني را از ايران خارج كرده اند.
** بوشهر داراي آثاري به اندازه شوش
نصيري مقدم با بيان اينكه پيشنهاد اين سخنراني را زنده ياد شهريار عدل به من داده بود، گفت: موضوعي كه مي خواهم مطرح كنم در مورد آجرهاي تاريخي بوشهر است كه به نام آجرهاي شوش در فرانسه به نمايش گذاشته شده است.
وي افزود: زماني كه ديولافوا براي بار دوم به منظور جمع كردن وسايل حفاري به ايران باز مي گردد يك ايراني ارمني به نام ملكم به او پيشنهاد خريد 500 آجر را مي دهد كه از حفاري هاي بوشهر به دست آمده و اجازه خروج نداشته است. او طي مكاتبه اي با مطلع كردن مسئولان موزه لوور اين آجرها را مي خرد؛ با اين شرط كه ايراني ها مطلع نشوند كه اين آثار متعلق به بوشهر است.
مدير گروه زبان و ادبيات فارسي و مطالعات ايران شناسي دانشگاه استراسبورگ فرانسه اظهار كرد: ديولافوا پس از بازگشت به فرانسه اين آثار را با عنوان آجرهاي شوش به نمايش در مي آورد؛ بدون آنكه فردي متوجه شود اين آجرها متعلق به شوش نيست و از بوشهر كشف شده است.
اين محقق افزود: درباره شوش هويتي كشف شد اما آثار به جاي مانده از آن به غارت رفت و منتقل شد اما در مورد بوشهر هويتي تحريف شد؛ هويتي كه مي توانست ثابت كند در بوشهر نيز به اندازه شوش آثار باستاني وجود داشته است.
وي با اشاره به اينكه شخصا تمامي اسناد مربوط به اين موضوع را مشاهده كرده است، خاطرنشان كرد كه اين مورد را در كتاب خود نوشته است.
** اخلاق و امانت داري در حفظ آثار باستان
رييس پژوهشكده باستان شناسي پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري نيز در اين نشست با زنده نگه داشتن ياد و خاطره شهريار عدل پيام سخنراني نصيري مقدم را اخلاق دانست و گفت: دولت ها و دانشمندان بايد اخلاق و امانت داري را در حفظ آثار باستاني رعايت كنند.
حميده چوبك افزود: با رعايت اخلاق است كه اتفاقاتي از جمله غارت و چپاول آثار باستاني جيرفت ديگر رخ نمي دهد؛ گرچه اين چپاول از طرفي به نفع جامعه باستان شناسي بود، چرا كه اين آثار كشف شد.
چوبك با طرح اين پرسش كه چرا دنياي متمدن غرب هنوز خريدار فرهنگ و تمدن كشورهاي ديگر است، ادامه داد: باستان شناساني كه با ما همكاري مي كنند بايد به عنوان سفيران علمي و فرهنگي اين مسائل فرهنگي را در سرزمين هاي خود نشر دهند.
وي اضافه كرد: در نظر داريم دفتر معماري و هنر ايران را در خانه شهريار عدل با همكاري برادر وي كامران عدل بنيانگداري كنيم.
در پايان اين نشست و در حضور باستان شناسان، پژوهشگران و باستان شناسان پيشكسوت با اعطاي لوح و يادبود از زحمات محمدنادر نصيري مقدم مدير گروه زبان و ادبيات فارسي و مطالعات ايران شناسي دانشگاه استراسبورگ فرانسه تقدير شد.
فراهنگ**7537**1601**
تهران - ايرنا - مدير گروه زبان و ادبيات فارسي و مطالعات ايران شناسي دانشگاه استراسبورگ فرانسه گفت: نخستين كاوش هاي باستان شناسي دوره قاجار در زمان ناصرالدين شاه توسط يك زوج فرانسوي در شوش صورت گرفت.