در گذر از راهروی های دادگاه خانواده و صحبت با وكیلان دادگستری و مراجعه كنندگان، حقیقتِ تلخ افزایش جدایی به دلیل خیانت های بعد از ازدواج آشكار می شود كه با گسترش زندگی مدرن، دامنه ی وسعت آن هم گسترش یافته است تا آن جا كه «اباصلت شادفر» رییس مجتمع قضایی خانواده شهرك محلاتی تهران، به تازگی در اظهارات خود از خیانت به عنوان یكی از عوامل افزایش طلاق در بین زوج ها یاد كرده است.
از نگاه صاحبنظرانی همچون «پروانه محمدخانی» روانشناس و استاد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، هر نوع رابطه ی عاطفی یا جنسی خارج از چارچوب روابط زناشویی كه به صورت مخفیانه و به منظور رفع نیازهای عاطفی و جنسی با جنس موافق یا مخالف برقرار شود، برای زندگی زناشویی و خانوادگی افراد تهدیدی جدی به شمار می آید. حتی رابطه ی عاطفی ساده بدون حضور فیزیكی فرد مورد نظر هم از موارد خیانت به شمار می رود. مانند عاشق یك هنرپیشه، فوتبالیست یا شخصیت معروف شدن.
محمدخانی در گفت و گو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا گفت: ناآشنا بودن با روابط جنسی درست، نداشتن سلامت روحی و روانی، داشتن مشكل های هذیانی، شك و بدبینی نسبت به شریك زندگی و انتقام از رفتارهای نادرست طرف مقابل از علل و عوامل ایجاد رابطه ی موازی است.
چرایی به وجود آمدن این پدیده ی ناهنجار اجتماعی و قرار گرفتن آن در صدر جدول علت های جدایی، گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا را برآن داشت تا در گفت و گو با كارشناسان این حوزه، به واكاوی علت های خیانت، شناسایی عوامل اثرگذار در به وجود آمدن و راهكار حل و فصل آن بپردازد.
*** سكوت و دیده نشدن، زمینه ساز روابط موازی
بنا بر نظر كارشناسان، دلیل اصلی به وجود آمدن خیانت، مسایل عاطفی از قبیل برطرف نشدن نیازها و خواسته های عاطفی افراد است. به عبارت دیگر این احتمال برای فردی كه در محیط خانواده به خوبی از نظر عاطفی تامین نشده، وجود دارد كه برای رفع نیازهای عاطفی خود به سمت ارتباط با افراد غریبه سوق پیدا كند كه متاسفانه در درازمدت ادامه ی این رفتار، به ایجاد رابطه‌های فرازناشویی منجر می شود و بر اساس عرف مرسوم در جامعه، بدون در نظر گرفتن چرایی ایجاد رابطه ی موازی، انگشت سرزنش به سوی خیانت كننده دراز می شود.
در این باره «مهرداد ناظری» جامعه شناس و استاد دانشگاه هم معتقد است، بازخواست و سرزنش كردن فرد خطاكار بلافاصله بعد از وقوع خیانت اشتباه است چرا كه پیش از این، زمینه ی ایجاد ناهنجاری، از سوی شریك زندگی فراهم شده است.
ناظری در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا افزود: با نگاهی عمیق به موضوع خیانت درمی یابیم، زمانی كه در زندگی مشترك، خواسته ها و نیازهای یكی از 2 نفر نادیده گرفته می شود و گوش شنوایی برای شنیدن درد دل ها وجود نداشته باشد، این زندگی به مرور، دچار روزمرگی و كلیشه ها شده و امكان این كه فرد برای یافتن پاسخ نیازها، به روابط موازی روی آورد، افزایش پیدا می كند.
بنا بر تعریف این جامعه شناس، زندگی مشترك بر پایه ی تغییر بنا نهاده شده است و قرار دادن نقطه ی تعادل زندگی مشترك بر تفاهم چالش برانگیز است. به این معنا كه وقتی شریكان زندگی هیچ تلاشی برای پاسخگویی به نیازهای یكدیگر بر اساس شرایط زمانی نمی كنند و زندگی آرامی در جریان است، باید اطمینان داشت كه در آینده یی نزدیك، این زندگی آرام، دچار تلاطم خواهد شد.
ناظری افزود: به همین دلیل معتقد هستم نقطه ی تعادل زن و شوهر در یك زندگی مشترك، تغییر است و زمانی كه ما تغییری ایجاد نمی كنیم و به روزمرگی می رسیم، یكی از 2 فرد، به این احساس خواهد رسید كه دیگر آن نگاهی كه اول ازدواج داشته وجود ندارد و همسرش او را نمی بیند و همانند عابران خیابان از كنار هم عبور می كنند و غرق در افكار خود، برخوردهای همدیگر را احساس نمی كنند. زمانی كه دیده نشدن تبدیل به عادت و تقویت شود، پاسخ ندادن به نیازها شروع می شود و فرد به مرور احساس نیاز به یك تازگی می كند. در واقع خیانت زمانی اتفاق می افتد كه ما از درك مفهوم عشق خلاق فاصله می گیریم و مبانی ذهنی و فكری ما این می شود كه فرد مقابل دیگر امكان پاسخگویی به نیازهای ما را ندارد.
دیدن فیلم و خواندن كتاب، سپس تعریف كردن آن در محیط خانواده، بهترین راه حل ایجاد تغییر و به وجود آمدن صمیمت در فضای خانواده است كه براساس تجربه ی كاری مهرداد ناظری می توان به زنان و مردانی كه سال ها از زندگی مشترك آنان می گذرد و دچار تلاطم روزمرگی و سكوت شده اند توصیه كرد.
بنا به گفته ی ناظری، وقتی گفت و گو وجود ندارد یا فرهنگ صحبت كردن و گوش شنوا بودن رنگ باخته است، بیشتر با هم می جنگیم و در نهایت سكوت می كنیم؛ سكوتی كه در واقع سقوط ما از ارتفاع باورهای انسانی است و دیگر چیزی نمی ماند كه آن رابطه را نگه دارد.
*** كمرنگ شدن آموزه های عرفی و شرعی
جدا شدن رفتارهای اجتماعی از عرف و سنت گذشته و پیروی كوركورانه از روابط آزاد غربی را می توان یكی دیگر از دلایل افزایش خیانت در جامعه عنوان كرد كه «طهورا نوروزی» روانشناس و مشاور خانواده در گفت و گو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا به آن اشاره می كند.
به گفته ی وی، خیانت مساله یی دو سویه است كه هم خیانت كننده و هم خیانت شونده را دچار بحران می كند. علت فراوانی این هنجارشكنی، افزایش روابط آزاد و خارج از عرف است. پیش از این ها بنا به عرف جامعه و سنت، حریم هایی در نوع پوشش، رفتار و بیان افراد رعایت می شد اما متاسفانه، اكنون فضای عرفی و فرهنگی، رنگ و رویی متفاوت از شرع و عرفِ گذشته به خود گرفته است تا اندازه یی كه پیروی نكردن از رفتارهای تازه با برچسب «پسرفته بودن» همراه خواهد بود.
نوروزی در ادامه با استناد به آیه ی شریفه ی «الطیبات لطیبین» (پاكان را دوستی با پاكان و خوبان سزاست) افزود: جامعه یی كه مردان پاك نداشته باشد، زنان پاك هم نخواهد داشت.
به گفته ی وی، هر چند حیا صفتی زیبا و خلقی شایسته برای زنان به شمار می رود و بنا بر حدیثی از امام صادق (ع) كه می فرمایند «حیا 10 قسم است كه 9 قسم آن در زنان است» اما این دلیلی بر توجیح رفتار مردان خیانتكار نیست. زن پاك برای مرد پاك خواهد بود و زمانی كه مردان با شیوه های گوناگون درصدد تنوع طلبی هستند و حیا از میان آنان رخت بسته باشد، نمی توان توقع داشت كه زنان پاكی هم برای آنان باقی بمانند.
این مشاور خانواده، فرهنگ سازی از طریق رسانه ها را یكی از راهكارهای دور كردن سایه ی زندگی آزاد غربی از سر خانواده ی ایرانی عنوان كرد و گفت: افرادی، ناخواسته با پیروی از جامعه ی به اصطلاح روشنفكر، به سوی خارج شدن از عرف و دوری از رفتارهای پسندیده كشیده می شوند. نباید اجازه داد كه پسوندهای غیراجتماعی بودن برای افرادی كه خطوط و مرزها را رعایت می كنند گسترش پیدا كند كه این امر با كمك رسانه ها و فرهنگ سازی درست شكل می گیرد.
***از خلا قوانین حمایتی تا افزایش قوانین دست و پا گیر
سخت گیری های قانون برای جلوگیری از گسسته شدن زندگی زناشویی گاهی خود، یكی از عوامل بروز روابط موازی در زندگی مشترك می شود زیرا زمانی كه فرد، خسته از برخوردهای سردِ شریك زندگی خود به قانون پناه می برد و قانون با اما و اگرهای گوناگون دست رد به سینه ی وی می زند؛ با مشاهده ی كوچكترین علایم عاطفی به سوی فرد دیگر كشیده می شود كه همین امر زمینه ساز بروز خیانت در جامعه خواهد شد.
موضوعی كه «گیتی پورفاضل» حقوقدان و وكیل خانواده پس از بررسی مفاد قانون، از خلا های قانون حمایتی برای زنان و بهادادن بیشتر به مردان در قانون جزایی كشور به آن اشاره می كند.
پورفاضل در گفت و گو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا می گوید: با بررسی قانون حمایت از خانواده، مصوبه ی سال 1353، شاهد آن هستیم كه از خیانت به عنوان عامل طلاق برای زن یاد نشده است. شاید دلیل كلیدی این است كه خیانت تنها از سوی زنان امری ناپسند و تابو تلقی می شود و از سوی مردان خیانت به شمار نمی رود. هنگامی كه مردان بر اساس قانون اجازه ی چند همسری دارد، دیگر خیانت معنایی نخواهد داشت. در چنین مواردی اگر زنان نتوانند حق از دست رفته ی خود را پس گیرند، دچار انزوا شده و گرفتار روابط عاطفی دوستانه می شوند. این در حالی است كه در سایر كشورها، خیانت كردن یكی از موارد طلاق است.
این حقوقدان در ادامه، بازسازی نگرش افراد به ازدواج و قوانین حمایتی را به عنوان راهكاری برای رفع این چالش عنوان كرد و افزود: قوانین ما قوانینی است كه برای ارزش های انسانی هیچ بهایی قایل نیست و به ازدواج به چشم معامله یی میان 2 فرد نگاه می كند در حالی كه ازدواج باید بر اساس عشق و علاقه ی دوجانبه پایه گذاری شود. باید نگرش جامعه در مورد پیوند زناشویی، بازسازی شود و قوانین هم از این پیوند مقدس حمایت كنند و یكطرفه عمل نكنند.
*** بازسازی اعتماد از دست رفته، تنها درمان پیمان شكنی
پس از افشای یك رابطه ی موازی، نخستین راه حلی كه در ذهن زوج به خاطرمی آید، طلاق و مرگ روابط زن و مرد است در حالی كه از نگاه مشاوران خانواده، این مساله، قابل اصلاح بوده و می توان آن را با مرور زمان و كمی صبر و حوصله، حل و فصل كرد.
نگاهی بر دستاوردهای روانشناسان نشان می دهد كه دو سوم از زوج هایی كه به دلیل به وجود آمدن رابطه ی موازیِ یكی از دو طرف با شخص سوم، دچار آسیب در روابط زناشویی خود شده اند، می توانند با طی یك دوره درمان به بهبودی قابل قبولی دست یابند و اعتماد از دست رفته را بازگردانند. رسیدن به این مرحله، به عواملی مانند نظام ارزش های فردی، توانایی در عفو و گذشت و تلاش فرد خطاكار برای جلب اعتماد همسر بستگی دارد.
در این باره، طهورا نوروزی معتقد است: طلاق تصمیمی فردی است كه افراد در قبال یك اتفاق یا سانحه می گیرند. این ممكن است از سوی مرد باشد یا زن. اما به طور كلی می توان گفت برای مواردی كه قابلیت اصلاح در آن وجود داشته باشد، طلاق، غیرعاقلانه ترین راه حل است زیرا ماهیت طلاق، بسترساز ناهنجاری های اجتماعی دیگری مانند مساله ی فرزندان طلاق خواهد بود.
پروانه محمدخانی هم بهترین مرجع برای شناخت علت و عوامل ایجاد رابطه ی موازی را مشاوران و روانشناسانی می داند كه می توانند با ارتقای سلامت روانی زوج، آنان را به بازگشت سوق دهند؛ مشاورانی كه افراد را به خودشناسی، تقویت نقاط قوت و پالایش روح تشویق كنند.
*** عشق خلاق، آموزه یی به نام مهارت زندگی
آموزش مهارت های زندگی و ساختن عشق در لایه های آن، یكی از مواردی است كه در زندگی زنان و مردان ایرانی كمتر دیده می شود حال آن كه در سایر كشورهای جهان، فارغ از میزان زمانِ گذشته از زندگی، همواره آموزش داده می شود.
در همین پیوند مهرداد ناظری معتقد است: زمانی ما می توانیم 2 فرد را عاشقانه در كنار هم قرار دهیم كه به آنان فرهنگ «صمیمیت» را بیاموزیم، یعنی آن 2 یادبگیرند كه حتی در گذر از نیم قرن زندگی مشترك، رابطه ی عاطفی و جنسی خوبی داشته باشند. اكنون در كشورهای اروپایی، با برگزاری كلاس هایی، به زنان و مردان می آموزند كه همواره می توان در كنار هم از زندگی لذت برد و پاسخگوی نیازها و خواسته های شریك زندگی بود اما شوربختانه در ایران به دلیل نبود آموزش، زن وقتی به سن یائسگی می رسد احساس ناتوانی در برقراری ارتباط عاطفی و جنسی می كند و گمان می كند كه دیگر نمی تواند رابطه داشته باشد و لذت ببرد. درواقع می توان گفت ما در بازتولید روابط مشترك بین 2 فرد ضعیف هستیم.
قدم زدن، صرف یك فنجان چای در فضایی به دور از فكرهای انباشته شده در ذهن، پرسش سوال هایی مانند این كه از من راضی هستی یا كدام كار من، تو را می رنجاند؟، همدلی و تمرین مهارت های گوش دادن و شنونده ی خوب بودن، از توصیه های ناظری برای زوج های ایرانی است تا از این طریق به رشد عشق و علاقه میان خود كمك كنند و مسیر ورود هر نوع رابطه ی موازی را از بین برند.
این جامعه شناس در ادامه، كاهش دخالت های اطرافیان در زندگی زناشویی را زمینه ساز عشق خلاق عنوان كرد و گفت: بارها دیده شده كه دخالت خانواده ها مشكل های فراوانی ایجاد می كند كه با فرهنگ سازی و الگوبرداری از كشورهایی كه در آن ها، تنها تصمیم گیرندگان زندگی زناشویی، پدر، مادر و فرزندان هستند، می توان از ادامه ی این روند كاست.
با نگاهی به اظهارات كارشناسان و مشاوران خانواده می توان دریافت كه یادگیری و به كارگیری اصول نه چندان دشواری همچون توجه كردن به رفتارها و نیازهای همسر، درك رفتارها و گوش فراسپردن به احساس های فرد مقابل، ایجاد تغییر و تنوع در مسیر روابط عاطفی و احساسی، بیان دقیق احساس های خوشایند و نارضایتی ها، مطالعه و افزایش آگاهی نسبت به اصول روابط زناشویی، ابراز عشق و علاقه، در پیش گرفتن صبر و حوصله برای بازسازی روابط آسیب دیده و مراجعه به مشاور در موارد نیاز، می توان رابطه ی زناشویی یی را كه به دلیل خیانت آسیب دیده و حتی در معرض از هم پاشیده شدن است، نجات داد و اعتماد از دست رفته را بازگرداند.
*از:فاطمه دهقان نیری (گروه پژوهش و تحلیل خبری)
پژوهشم**9294**9283**2054
تهران-ایرنا-برقراری رابطه ی موازی خارج از چارچوب زندگی زناشویی یا به عبارت دیگر خیانت، یكی از دلایل شایع طلاق در ایران مطرح شده است كه بنابر نظر كارشناسان به كمك آموزش، مشاوره و ایجاد فضای صمیمی، می توان از گسسته شدن زندگی جلوگیری كرد و اعتماد از دست رفته میان زوج را بازگرداند.