امروز یكشنبه بیست و ششم مهرماه «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ی ایران و «فدریكا موگرینی» هماهنگ كننده ی گفت وگوهای هسته یی ایران و 1+5 بیانیه ی مشتركی صادر می كنند و براساس آن لغو تحریم ها را به صورت رسمی اعلام خواهند كرد.
همزمان شورای وزیران اتحادیه ی اروپا تحریم های صورت گرفته ی این اتحادیه ی 28 عضوی را لغو می كند. از طرفی همه ی قطعنامه یی پیشین شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز بر اساس قطعنامه ی 2231 این شورا لغو خواهد شد.
در این میان اما موضوع لغو تحریم های ایالات متحده به لحاظ سازوكارهای مرتبط با وضع تحریم های ضدایرانی در این كشور كمی متفاوت از سایر تحریم های اعمال شده است. از این رو، «باراك اوباما» رییس جمهوری آمریكا تحریم هایی را كه با عنوان «دستورالعمل های اجرایی» است، لغو و اجرای تحریم های كنگره را متوقف خواهد كرد.
این همان مرحله یی است كه دیپلمات ها از آن با عنوان «روز تصویب» یا (Adoption Day) نام می برند. بنابراین، پس از گذشت 90 روز از توافق وین -آنچنان كه در این توافقنامه مشخص است- گذر برنامه ی جامع اقدام مشترك از مجالس قانونگذاری ایران و آمریكا زمینه را برای پیدایش چنین رویدادی مهم و تاریخی فراهم كرد.
نكته ی مورد ابهام در این پیوند اما با جداسازی و تمایز میان روز «تصویب» و «اجرا» برطرف می شود. به این معنی كه امروز پس از پیمودن روال قانونی كشورهای درگیر در پرونده ی هسته یی به ویژه ایران و آمریكا، آن ها با انتشار بیانیه یی به صورت رسمی تصویب توافق و به دنبال آن لغو تحریم ها را اعلام خواهند كرد و بیست و چهارم آذرماه (پانزدهم سپتامبر) و نزدیك به 2 ماه بعد از آن برجام عملیاتی خواهد شد.
بین بازه ی مشخص شده ی تصویب تا اجرا، چگونگی عملكرد ایران در همكاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی اهمیتی دوچندان یافته است. به عبارتی دیگر، ایران باید بر اساس توافق وین تعداد سانتریفیوژهای خود را از 10 هزار عدد به پنج هزار كاهش دهد و همچنین در تاسیسات اراك و فردو اقدام های مشخص شده را اعمال كند.
اقدام هماهنگ نماینده ی ایران و 1+5 در انتشار بیانیه ی مشترك درست زمانی شكل می گیرد كه طی روال قانونی اجرای برجام در 2 طرف اصلی مذاكره یعنی كنگره ی آمریكا و مجلس شورای اسلامی با موفقیت انجام گرفته است.
حزب دموكرات در كنگره آمریكا پس از هماوردی سخت و دامنه دار در نهایت بیست و ششم شهریور ماه (هفدهم سپتامبر) بر اكثریت جمهوریخواه پیروز شد؛ جمهوریخواهانی كه تنها در روزهای آخر دست كم به سه تلاش ناموفق اقدام كرده بودند. با شكست این جریان تندرو، «جان كری» وزیر امور خارجه ی این كشور طی بیانیه یی «استیون مال» سفیر پیشین این كشور در لهستان را به عنوان هماهنگ كننده ی ارشد اجرای توافق هسته یی با ایران منصوب كرد.
پس از آن نوبت به مجلس شورای اسلامی رسید تا به بررسی و اظهارنظر پیرامون این توافق تاریخی بپردازد. با این هدف هرچند «كمیسیون ویژه بررسی برجام» تشكیل شد تا به این مهم رسیدگی كند اما گزارش غیرعادلانه و به دور از انصاف آن باعث شد تا تنش ها در مجلس افزایش یابد. شاید همین موضوع در كنار اتهام و توهین به اعضای تیم مذاكره بود كه باعث شد اكثریت نمایندگان هفته ی گذشته به طرح «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» رای بدهند؛ طرحی كه مُهر تایید شورای نگهبان نیز روز بعد پای آن درج شد.
اعلام رسمی لغو تحریم ها همچنین ارتباط بسیار تنگاتنگی با گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی دارد و گزارش تازه ی آژانس در ارتباط با عملكرد ایران بی تاثیر در این رویداد تاریخی نیست چرا كه «یوكیا آمانو» مدیر كل این نهاد بین المللی روز پنج شنبه بیست و سوم مهرماه (پانزدهم اكتبر) با انتشار بیانیه یی اعلام كرد كه تا بازه ی زمانی منتهی به پانزدهم اكتبر 2015 (سیزدهم مهر) همه اقدام های مندرج در «نقشه راه شفاف سازی مسایل گذشته و حال در ارتباط با برنامه هسته یی ایران» كه از گذشته و حال باقی مانده بود به صورت كامل انجام شده است.
بنابراین، به جرات می توان تاكید كرد گزارشی با این محتوا، مهمترین و اثربخش ترین موضعی است كه آژانس بین المللی انرژی اتمی تاكنون گرفته است. این كه چند روز گذشته آژانس بر فعالیت های گذشته و حال ایران به طور رسمی مُهر تایید زد خود گواه بر حل و فصل تنش های 12 ساله است زیرا كه غرب در این مدت با تكیه بر موضوع «پی. ام. دی» (ابعاد احتمالی نظامی برنامه ی هسته یی ایران) از روش های گوناگون و با بهانه های مختلف بر ایران فشار وارد كرده است. آژانس با ارزیابی پایانی و گزارش نهایی كه پانزدهم دسامبر (بیست و چهارم آذرماه) در ارتباط با فعالیت ها و همكاری های ایران ارایه خواهد داد پرونده ی اختلاف هسته یی را برای همیشه خواهد بست و مرحله ی اجرای لغو تحریم ها را رقم خواهد زد.
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**1969**2054
تهران- ایرنا- امروز پس از نزدیك به 2 سال گفت وگوهای رو به جلو، فشرده و سلسله وار، نمایندگان ایران و 1+5 با هدف اعلام رسمی تصویب «برجام» (برنامه ی جامع اقدام مشترك) و لغو تحریم ها بیانیه ی مشتركی را انتشار می دهند. این بیانیه جدا از آن كه نتیجه ی اقدام های هدفمند و متقابل تهران و غرب به شمار می رود، از شمارش معكوس در اجرای لغو تحریم ها نیز حكایت دارد.