آذر منصوری: «تبعیض مثبت» راه حل افزایش حضور زنان در مجلس است

مجلس ایران از نظر حضور اندك نمایندگان زن در میان مجالس كشورهای مختلف مشهور است. ایران از این نظر در میان 16 كشور خاورمیانه رتبه 12 و در جهان نیز رتبه 141 را دارد. تعداد نمایندگان زن در ایران نه ‌تنها از عدد 14 در مجلس پنجم فراتر نرفته بلكه این تعداد پس از مجلس هفتم با سیرنزولی روبه‌ رو شده است. همین تعداد محدود هم در بیشتر موارد در زمره نمایندگان پیشرو نبودند.
به باور منصوری بدون حضور و مشاركت زنان در عرصه های اجتماعی و سیاسی توسعه پایدار ناممكن است. او تاكید كرد كه تا زمانی كه افزایش مشاركت سیاسی و اجتماعی زنان تبدیل به یك مطالبه ملی و عمومی در فضای سیاسی كشور نشود، راهی كه در 36 گذشته پشت سرگذاشته ایم، بدون تغییر ادامه خواهد یافت.
این نماینده ی پیشین مجلس گرچه اقدامات فرهنگی و آموزشی را در بهبود نگاه به زنان در عرصه های اجتماعی و سیاسی لازم می داند اما معتقد به بلندمدت و زمانبر بود این اقدامات است. منصوری تاكید كرد در ابتدا باید سیاست تبعیض مثبت در قانون انتخابات و ساختار حقوقی به كار گرفته شود؛ همانگونه كه كشورهایی همچون پاكستان و اقغانستان این تجربه را به كار گرفته اند. او در فضای كنونی تعیین سهمیه 30 درصدی زنان در فهرست های انتخاباتی را اقدامی ممكن و موثر در این راستا می داند.

در ادامه، مشروح گفت وگوی ایرنا با منصوری آمده است:
***ایرنا: در ابتدا لطفا درباره ی اهمیت افزایش حضور زنان در مجلس، زوایای اهمیت آن و همچنین ضرورت پرداختن به آن توضیح دهید.
**منصوری: از زمانی كه موضوع ضرورت مشاركت زنان در مجلس آینده جدی تر شده و بحث سهمیه بندی مطرح شده است، یكی از سوال های احتمالی پیش رو این است كه این حضور چه ضرورتی دارد؟ و همچنین چه نتیجه ها و پیامدهایی برای زنان و جامعه به همراه خواهد داشت؟
اگر با نگاه توسعه یی به 36 سال پس از انقلاب اسلامی بنگریم، آنچه كه شواهد موجود به ما می گوید این است كه جزو كشورهای در حال توسعه هستیم و تا رسیدن به توسعه ی پایدار، متوازن و همه جانبه كه مشاركت همه ی افراد جامعه را به همراه داشته باشد فاصله زیاد و معنی داری داریم. این مساله در همه ی حوزه ها وجود دارد و هنوز به هیچ یك از شكل های توسعه نرسیده ایم.
یكی از الزام های اصلی توسعه، مشاركت همه ی مردم در روند و فرآیند توسعه است و اگر برای زنان به عنوان نیمی از جمعیت كشور نقش و جایگاهی دیده نشود، دست یابی به توسعه ی پایدار ممكن نخواهد بود.
یكی از دلیل های اصلی لنگ زدن چرخ توسعه در ایران این است كه به درخواست ها و نیازهای 50 درصد از جمعیت كشور توجه نشده و در حد شعار باقی مانده است. همین امر باعث شده است كه در گزارش مجمع جهانی اقتصاد از شكاف جنسیتی كشورهای جهان در سال 2014 میلادی ایران رتبه ی 127 را در میان 142 كشور به خود اختصاص دهد. از سال 2006 كه این شاخص ارزیابی شد، رتبه ایران تنزل پیدا كرده است. تا زمانی كه افزایش مشاركت سیاسی و اجتماعی زنان تبدیل به یك مطالبه ملی و عمومی در فضای سیاسی كشور نشود، راهی كه در 36 گذشته پشت سرگذاشته ایم، بدون تغییر ادامه خواهد یافت.
یكی دیگر از ضرورت هایی كه افزایش حضور زنان در مجلس و نهادهای تصمیم گیر را دوچندان می كند این است كه، این حضور و نقش آفرینی در توسعه ی پایدار، همه جانبه و متوازن تاثیری بسیار تعیین كننده دارد. در ایران میزان مشاركت سیاسی زنان از میانگین جهانی رتبه ی مشاركت سیاسی زنان فاصله ی معناداری دارد. هم اكنون بیش از یك دهه است كه بیش از 25 درصد یا كمتر از این مقدار در نوسان است با جود اینكه نرخ حضور زنان در مجلس از چهار درصد نیز فراتر نرفته است. دلیل دیگر كه ضرورت مشاركت زنان در عرصه های سیاسی را نشان می دهد، رویكرد انقلاب اسلامی به توسعه ی همه جانبه و نقش اساسی زنان در شكل گیری انقلاب اسلامی است. به فرموده ی امام (ره)، زنان باید در مقدرات اساسی مملكت شركت داشته باشند. متاسفانه این دخالت جریان سازی نشده است و ایران در این زمینه دارای شكاف معناداری با دنیا است. الگویی كه امروز با آن روبه رو هستیم، متفاوت از آن چیزی است كه در انقلاب اسلامی به دنبال آن بودیم.
ضرورت دیگری كه غرب در 2 یا سه قرن اخیر به آن رسیده است، نگاه اسلام در 1400 سال پیش به ایفای مسوولیت اجتماعی و سیاسی زن در مسایل گوناگون بود كه این نگاه در آیه های قرآن سال به سال جریان سازی بیشتری پیدا كرد تا آنجا كه خداوند در سوره ی «تكفیر» آیه های هفت تا 9 با اشاره به سنت ناپسند عرب جاهلیت در زنده به گور كردن دختران می فرماید: «و آنگاه كه از دختر زنده به گور پرسیده شود كه به چه گناهی كشته شده است». آیه های قرآن چنان انقلاب عظیمی را در جامعه ی بشری در حوزه ی زنان ایجاد می كند كه می توان گفت انقلابی در این مقطع از تاریخ شكل گرفت. خداوند در آیه های متعدد نقشی برابر را در ایفای مسوولیت اجتماعی برای زنان و مردان قایل شده است. زمانی كه یك زن قرار است مسوولیت اجتماعی و سیاسی خود را بپذیرد، باید دارای قدرت سیاسی باشد. بنابراین در مكتب اسلامی ما به نقش و مسوولیت برابر برای زنان و مردان تاكید شده است. متاسفانه رویكردی در كشور ما وجود دارد كه با تكیه بر پوسته ی دین در پی خانه نشین كردن زنان هستند در حالیكه اگر اصل بر خانه نشینی زن بود باید در مبانی اعتقادی اسلامی به این موضوع اشاره می شد.
بنابراین با توجه به تعیین حقوق و تكلیف متناسب با شان انسانی در اسلام، مبانی اعتقادی و فرمایش های حضرت امام خمینی (ره)، حضور زنان در مجلس و افزایش مشاركت سیاسی آنان ضرورت می یابد.
نكته دیگر اینكه به دلیل مشكل توسعه نیافتگی در كشور و نبود استراتژی و جریان سازی فرصت های برابر در برنامه های توسعه یی و افزایش مشاركت سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی برای زنان، امروز با مشكلات اجتماعی همچون فقر زنانه، ناآگاهی زنان و ... هستیم كه دامنه این مشكلات، آسیب های فراوانی را در جامعه به بار می آورد.

***ایرنا: حضور جدی زنان در تصمیم گیری های سیاسی و قانون گذاری ها، از منظر اجتماعی، سیاسی، داخلی و بین المللی چه مزایایی دارد؟ نبود یا حضور كم رنگ زنان چه آسیب هایی برای كشور می تواند داشته باشد؟
**منصوری: در حوزه ی مسایل اجتماعی و سیاسی، زمانی كه زنان در نهادهای تصمیم گیر و تصمیم ساز حضور نداشته باشند و ساختار قدرت به طور كامل مردانه باشد، درخواست های زنان دیده نمی شود. اگر زنان در ساختار قدرت نقش و دخالت داشته باشند و نگاه برابر در قوانین شكل گیرد، بسیاری از آسیب های اجتماعی از میان می روند. در سیاست خارجی و روابط بین المللی نیز حضور و افزایش مشاركت زنان در شكل گیری صلح جهانی، جلوگیری از افراطی گری و خشونت بسیار موثر است. نگاه زنانه در سیاست، ترویج و جریان سازی صلح و گفت و گو را به دنبال دارد.

*** ایرنا: به نظر شما چه دلیل هایی باعث شده است كه زنان ایرانی آن گونه كه باید در سیاست مشاركت داده نشوند و به عبارت دیگر علت های جلوگیری از حضور جدی آنان در مجلس، سیاست، قدرت و تصمیم گیری چیست؟
**منصوری: انقلاب اسلامی نمونه ی برجسته ی مبارزه های پیش از انقلاب، انقلاب و هشت سال جنگ تحمیلی است و نشان می دهد كه همراهی زنان در همه ی دوره ها وجود داشته است.
حضور «مرضیه دباغ» در نخستین هیاتی كه از ایران به خارج اعزام می شود و نگاه نواندیشانه ی حضرت امام (ره) به دین به طور كامل نشان از نگاه مترقی ایشان به جایگاه زن و حضور در عرصه های سیاسی دارد اما متاسفانه این نگاه در برنامه های توسعه یی جریان سازی نشده است. بر پایه ی این نگاه، نظام سیاسی و دولت باید برای افزایش حضور و مشاركت سیاسی و اجتماعی زنان برنامه ریزی و جریان سازی كنند. اگر در جایی برنامه های توسعه یی در این زمینه نیز وجود داشته باشد با بهانه ی نبود سازوكارهای اجرایی عملی نمی شود. برای نمونه جایگاه مشاور زنان در دولت یا معاونت در دستگاه ها مشخص شده است اما این جایگاه ها همانند سری هستند كه برای آن ها اندامی وجود ندارد. از طرف دیگر در كشورهایی كه مشاركت زنان افزایش یافته است، جنبش های اجتماعی در بطن جامعه نقش آفرینی كرده اند یعنی ساختار حقیقی این كشورها به گونه یی بوده كه جنبش های اجتماعی در آن ها شكل گرفته است و چنانچه احزاب اثرگذار و ساختار جامعه ی مدنی بزرگ باشد؛ افزایش مشاركت و حضور زنان هم در بطن جامعه و هم از سوی دولت و نظام سیاسی به عنوان یك خواست و هدف دنبال می شود. در ایران ما نه در ساختار سیاسی و نه در بطن جامعه آنچنان كه باید به این موضوع توجه نكرده ایم.

***ایرنا: وضعیت حضور زنان در قدرت، سیاست و قانونگذاری در مجلس را چگونه ارزیابی می كنید؟ در مقایسه با كشورهای همسایه و همچنین كشورهای اسلامی این وضعیت چگونه است؟
** منصوری: بهترین سندی كه می توانیم برای ارزیابی درنظر بگیریم، گزارش مجمع جهانی اقتصاد است كه در آن چهار شاخص كلی بهداشت، آموزش، سیاست و اقتصاد با معیارهای جزیی تر ارزیابی شده است. رتبه ی ایران در شاخص بهداشت، 89 ، در فرصت های اقتصادی 139، در توانمندسازی سیاسی 105 و در آموزش رتبه 104 در بین 142 كشور جهان است. ایران با وجود ظرفیت های بالا، نه تنها در مقایسه با كشورهای دارای شرایط مشابه، رتبه ی پایین تری دارد، بلكه فاصله ی آن با میانگین جهانی این شاخص ها نیز زیاد است. بیش از 10 سال است كه 60 درصد پذیرفته شدگان دانشگاه را بانوان تشكیل می دهند. یعنی ظرفیت بزرگی از زنان متخصص در جامعه وجود دارد اما در پیوند این ظرفیت با مشاركت و حضور سیاسی و اقتصادی خلا وجود دارد.
كشورهایی همچون پاكستان و افغانستان پذیرفته اند كه ساختار فرهنگی و باورهای جامعه ی آن ها به گونه یی نیست كه مشاركت به خودی خود اتفاق افتد. از این رو سیاست سهمیه بندی را در پیش گرفته اند و در قانون انتخابات نیز «تبعیض مثبت» را به كارگرفته اند. اعمال نظام سهمیه بندی و تبعیض مثبت، زمینه ی قدرت گیری زنان را در ساختار حقوقی این كشورها توسعه می دهد و همین امر باعث بالاتر رفتن رتبه ی مشاركت سیاسی این كشورها از ایران شده است.

*** ایرنا: برخی كشورها در راستای افزایش حضور زنان در مجلس ها، نخست سیاست تبعیض مثبت را در پیش گرفته اند و سپس به هدف یاد شده دست یافته اند، آیا می توان با به كارگیری این الگو در ایران افزایش حضور زنان در مجلس را به عنوان یكی از اهداف پنجاه و هشتمین كمیسیون مقام زن و همچنین توسعه ی هزاره سوم محقق ساخت؟
**منصوری: در سال 1375 اتحادیه ی كشورهای بین المجالس با حضور ایران در دهلی نو تشكیل شدكه موضوع آن، حضور مساوی سیاسی زنان و مردان جهان بود. از قوانین این جلسه هم آن بود كه حتما حضور زنان و مردان در هیات‌ های شركت‌ كننده، مساوی باشد و پیشنهاد شد كه در طول زمانی 10 ساله حضور زنان را در پارلمان های خود تا 25 درصد افزایش دهند و از آن زمان بیش از 10 سال گذشته و این اتفاق نیفتاده است.
سه دیدگاه در زمینه ی مشاركت سیاسی زنان وجود دارد از جمله كه زن آفریده شده است كه همچون كالایی در اختیار مرد و خانه نشین باشد كه این نگاه افراطی، طالبانی و داعشی است.
نگاه دیگر نیز این است كه مثلا در قوانین، از جمله كشور ما هیچ تبعیضی برای مشاركت سیاسی زنان قایل نشده اند اما با تجربه ی 36 ساله دریافته ایم كه تنها قانون برای افزایش مشاركت زنان كافی نیست. دیدگاه دیگری كه كشورهایی همچون افغانستان و پاكستان به آن رسیده اند این است كه باید ظرفیت سازی كرد و برای حضور بهتر تبعیض مثبت قایل شد. این سه دیدگاه در ایران نیز وجود دارد و تجربه نشان داده است كه برای افزایش مشاركت سیاسی زنان نیازمند ظرفیت سازی و به كارگیری تبعیض مثبت هستیم. همانطور كه رییس جمهوری در سخنانی كه به مناسبت روز زن در هر 2 سال بر آن تاكید كرد، باید عدالت جنسیتی را در ساختار حقیقی و حقوقی كشور جریان سازی كرد. یكی از این سازوكارها اصلاح قانون انتخابات و درنظرگرفتن تبعیض مثبت است. دیگر اینكه احزاب و جریان های سیاسی باید دست به كار شوند و از ظرفیت و تجربه ی كشورهای دیگر استفاده كنند. چنانكه در تركیه حزب عدالت و توسعه تعداد بانوان را در لیست های انتخاباتی خود افزایش داد و همین امر باعث شد تا نرخ حضور زنان در پارلمان تركیه به 17 درصد برسد.
در كنار اصلاح قانون، جریان های تحول خواه نیز باید افزایش حضور زنان را به عنوان یك ضرورت بپذیرند و سهم زنان را در لیست های انتخاباتی خود افزایش دهند؛ چرا كه زنان تجربه ی رقابت سیاسی، قدرت لابی گری و تمكن مالی لازم را در مقایسه با مردان ندارند. از این رو هر حزب و جریان سیاسی كه در انتخابات آینده نسبت به این موضوع توجه داشته باشد به نظر می رسد كه برگ برنده یی در اختیار خواهد داشت.

*** ایرنا: حزب اتحاد ملت ایران اسلامی در زمینه ی افزایش حضور زنان، تاكنون چه رایزنی هایی با جامعه ی زنان، فعالان سیاسی، احزاب و حتی اصولگراها داشته است و آن را به شكل یك مطالبه ی فراگیر تعریف كرده است؟ آیا اقدام هایی در این زمینه صورت گرفته است یا نه؟
**منصوری: حزب اتحاد ملت در كنگره شروع خوبی داشت و نشان داد كه این رویكرد در مجموعه ی اعضای این حزب غلبه دارد؛ چرا كه كنگره، نماد عینی رویكردی است كه حزب می تواند نسبت به مسایل خرد و كلان جامعه داشته باشد. در این كنگره بدون اینكه سهمیه یی به بانوان اختصاص داده شود، در كادر مركزی این حزب، 25 درصد بانوان رای آوردند. این نشان می دهد كه رویكرد حزب و اعضای آن نسبت به زنان بسیار پیشروانه و بیانگر این است كه احزاب جدیدی كه روی كار می آیند به این ظرفیت پی برده اند. بحث دیگر جهت گیری حزب است كه توجه حزب را به مسایل زنان نشان می دهد. در آخرین موضع حزب نسبت به تبعیض های موجود علیه زنان، نقش زنان در توسعه همه جانبه، تامین حقوق شهروندی زنان و جایگاه زنان در حكمرانی خوب در بیانیه ی حزب مشهود است.
در حزب اتحاد ملت ایران اسلامی، فرصت های برابر برای زنان نسبت به اركان و ظرفیت های حزب، جریان سازی شده است. در ادامه ی كار هم با توجه به رویكرد و سازوكاری كه برای برقراری عدالت جنسیتی وجود دارد، حزب باید ركنی را در اركان خود به تعریف، پیگیری و رصد حضور زنان در زیرمجموعه ی حزب اختصاص دهد. یكی از وظایف این ركن، ترغیب زنان به حضور در عرصه ی انتخابات، كمك به تامین هزینه های انتخاباتی زنان، شناسایی زنان فعال در حوزه های گوناگون است. در ادامه با توجه به ظرفیت دفتر سیاسی حزب در شكل گیری اركان حزب، سعی شده است كه 30 درصد حضور زنان در اركان مختلف از جمله دوایر، كمیته ها و ... لحاظ شود.

***ایرنا: آیا چالش های دوگانگی های افزایش حضور زنان در مجلس ناشی از خلاهای قانونی است یا اجرایی؟ چرا؟
**منصوری: ما در هر 2 بخش مشكل داریم. هم در قانون و هم در اجرا. نمود مشخص این امر برنامه های توسعه است كه به آن اشاره شد. قانون اساسی جمهوری اسلامی یكی از مترقی ترین قوانینی است كه در جهان وجود دارد و در این قانون یك فصل به زنان اختصاص داده شده است. بنابراین اصل قانون با توجه به فصل سوم آن؛ تاكید بر حقوق شهروندی، تاكید بر حقوق ملت، یك نگاه كاملا برابری را بین زن و مرد قایل شده است. مشكلی كه وجود دارد و شاید در قانون و اسناد بالادستی باید به صورت روشن تر دیده می شد، اعمال تبعیض مثبت است . اما مشكل اساسی و عمده ی ما در امر اجرا است. زمانی كه به حقوق ملت و حقوق شهروندی اشاره می كنیم، باید سازوكارها و جریان سازی های لازم را برای افزایش حضور و مشاركت زنان و رفع تبعیض و نابرابری به كار گیریم. فاصله هایی كه در رتبه بندی ایران در شاخص های جهانی یاد شده وجود دارد، تا اندازه زیادی از این امر نشات گرفته است.

***ایرنا: به نظر شما در زمینه ی افزایش حضور زنان در مجلس چه اندازه نگاه باید ساختاری باشد و چه میزان فرهنگی؟
**منصوری: در هر 2 بخش ما باید به موازات هم حركت كنیم. با یك مثال ادامه می دهم. در آخرین انتخابات شهر و روستا 12 هزار زن شركت كردند و از تعداد 6 هزار نفر رای آوردند كه نشان می دهد كه این ظرفیت در جامعه وجود دارد و به تناسب این انتخاب باید شاهد چنین امری در انتخابات مجلس نیز باشیم كه متاسفانه اینگونه نیست و این امر نشان می دهد كه در جامعه باید كار فرهنگی صورت گیرد. چنانكه 50 درصد زنانی كه برای انتخابات شركت می كردند به مجلس راه می یافتند، شرایط جامعه بهتر می شد. اگر زنان در ساختار سیاسی و قدرت، حضور و مشاركت بیشتری داشته باشند می توانند به سالم سازی جامعه و بهبود فضای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نیز كمك كنند. بنابراین باید این فرهنگ سازی صورت گیرد و رسانه ها و نهادهای آموزشی در این میان نقش مهمی دارند. رویكردهای آموزشی جامعه ی ما نیز باید اصلاح شود زیرا كه از همان ابتدای ورود به تعلیم و تربیت، ذهنیت تفكیك جنسیتی و تعریف وظایف و نقش های زنانه و مردانه را در انسان ایجاد می شود. باید برنامه ها به گونه یی باشند كه به اصلاح باورهای جامعه در این زمینه كمك كند.
اما نكته یی كه مطرح می شود این است كه كار فرهنگی و آموزشی در این زمینه، بلندمدت و زمانبر است و در ابتدا باید سیاست تبعیض مثبت در قانون انتخابات و ساختار حقوقی به كار گرفته شود همانگونه كه كشورهایی همچون پاكستان و اقغانستان این تجربه را به كار گرفته اند.

***ایرنا: با توجه به فضای كنونی كشور و نگاه هایی كه از جانب موافق و مخالف به این مساله وجود دارد، تحقق افزایش حضور زنان در مجلس را چه اندازه نزدیك می بینید؟
**منصوری: ما یك چشم انداز كیفی 30 درصدی را برای مجلس آینده در نظر گرفته ایم و برای تحقق این چشم انداز تلاش می كنیم. حتی در جریان سیاسی اصلاح طلب با توجه به اینكه نزدیك به یك سال است درباره بحث اختصاص سهمیه به زنان تلاش می كنیم، همچنان در پذیرش موضوع در برخی لایه ها با مقاومت هایی روبه رو هستیم. هرچند در مجموع، این جریان سیاسی پذیرفته است كه باید در لیست های انتخاباتی به زنان سهم دهد و در مواضع آنان آشكارا دیده می شود.
زمانی كه از 30 درصد سخن می گوییم، این امر باید در لیست های انتخاباتی خود را نشان دهد، بیشتر شهرهای ما تك نماینده هستند و اگر در شهرهای بزرگ كه لیست انتخاباتی ارایه می شود از همه ی ظرفیت های موجود برای 30 درصد استفاده كنیم، این تعداد به 32 نفر بیشتر نمی رسد. از سویی در حوزه های انتخاباتی تك نماینده كه رقابت میان كاندیداهای مرد بسیار سخت است، برای زنان، عرصه كاملا نابرابر است. اگر جریان سیاسی اصلاح طلب بتواند 30 درصد را در 180 حوزه ی انتخابی تعریف كند و برای آن سازوكار مشخص درنظر بگیرد، می توانیم بگوییم كه در آن 30 درصد كاندیدا معرفی كرده ایم. به هر روی این راهی طولانی است و اگر بتوان این رقم را به نصف 30 درصد نیز نزدیك ساخت، موفقیت بزرگی خواهد بود. برای مثال در تركیه كه احزاب بیشترین نقش را در چرخش قدرت دارند این میزان هنوز به 17 درصد نرسیده است و در ایران نیز زمانی طولانی نیاز دارد.

*** ایرنا: با توجه به مطرح بودن موضوع افزایش حضور زنان در مجلس و نزدیكی انتخابات مجلس آینده، فضای مشاركت سیاسی زنان را در این انتخابات هم به عنوان رای دهنده و هم به عنوان نامزد انتخاباتی چگونه پیش بینی می كنید؟
**منصوری: درصدِ مشاركت زنان به عنوان رای دهنده به طور معمول با مردان برابر است. این امری پذیرفته شده است و در زمینه ی انتخاب كردن هیچ تفاوتی نیست. اما در لیست های انتخاباتی كه زنان نیز در تركیب نامزدها حضور دارند، اینكه چه اندازه اقبال زنان به انتخاب زنان خواهد بود؟ نمی توان نظر مشخصی داد اما انتخابات آینده می تواند معیار مناسبی برای ارزیابی باشد.

***ایرنا: راهكارهای پیشنهادی شما به عنوان یك فعال سیاسی و شخصیت حزبی در زمینه ی تحقق حقوق زنان در كشور چیست؟
**منصوری: تنها راهكار پیش روی ما، تلاش برای افزایش درصد حضور زنان در لیست های انتخاباتی است. لازمه ی این امر فعالیت احزاب است. زیرا كه در نهایت بخشی از كاندیداهایی كه انتخاب می شوند، نمایندگان احزاب هستند و این رویكردی است كه می تواند به ویژه در حوزه های انتخابی تك نماینده به كار گرفته شود. اما كارهایی كه مقدم بر این امر است، فرهنگ سازی و استفاده از ظرفیت های رسانه یی موجود برای ترویج و حساس سازی جامعه به این مساله است. نكته ی دیگر نیز فعال شدن رسانه های مجازی و حقیقی جامعه است. شواهد نشان می دهد در انتخابات آینده، افكار عمومی نسبت به مساله ی زنان حساس تر است و در نهایت باید در راستای شناسایی زنان فعال و افزایش ثبت نام آنان در انتخابات و استفاده از ظرفیت های احزاب برای افزایش حضور زنان در مجلس تلاش شود.
* گفت و گو از: فاطمه دوله (گروه پژوهش و تحلیل خبری)
پژوهشم**3050** 9283**2054