نوروز باستانی برای ایرانیان و عید بهار برای چینی ها البته در دو زمان متفاوت اما نزدیك برگزار می شود و شباهت های این دو سنت كهن نشان می دهد كه مردمان دو كشور از دیرباز با یكدیگر پیوندهای عمیقی داشته اند و این پیوندها تا به امروز نیز ادامه داشته است.
عید نوروز در ایران از نخستین روز سال خورشیدی آغاز می شود. عید بهار چینی ها نیز از اواسط بهمن ماه (7 فوریه) آغاز می شود و بین 10 روز تا حدود یك ماه ادامه دارد.
هر دو سنت باستانی در حقیقت با تلاقی تحول و دگرگونی طبیعت كه همان اعتدال بهار است، آغاز می شود و بسیاری از مراسم این دو سنت از قبیل دعای تحویل سال، نظافت و پاكیزگی، صله رحم و عیدی دادن و عیدی گرفتن در آن مشترك است.
نوروز یك جشن باستانی است كه از قرن ها پیش كه امپراطوری ایران سرزمین های زیادی را تحت سلطه داشت، جشن گرفته می شد و در برخی دیگر از كشورها یعنی تاجیكستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، سوریه، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، چین، تاجیكستان، تركیه، تركمنستان، هند، پاكستان و ازبكستان تعطیل رسمی است و مردمان آن جشن عید را برپا می كنند.
در چین نیز كه سرزمینی پهناور با تاریخی غنی است، از زمان امپراطوران، سال نو بر اساس تقویم قمری كشاورزی چینی در میانه زمستان جشن گرفته می شد و این رسم همچنان در این سرزمین و بسیاری از كشورهای همسایه آن ادامه دارد. جشن عید بهار مانند نوروز مهم ترین و سنتی ترین جشن چینی ها به شما می رود.
این دو عید كه برای مردم هر دو كشور دارای اهمیت بسزایی است، در برخی موارد شباهت هایی نیز با یكدیگر دارند كه به اشكال مختلف تا به امروز حفظ شده است.
ایام عید بهاره در چین اصولا در اوایل ماه فوریه (اواخر بهمن) است و از همان زمان مردم چین بویژه بانوان خانه دار فعالیت هایی را شروع می كنند كه در اسفند ماه توسط بانوان ایرانی انجام می شود.
«خانه تكانی» و تمیز كردن منازل كه برای هر دو كشور به نوعی شروع فصل بهار را نوید می دهد سنتی است كه از دیر باز در ماه های پایانی سال برای استقبال از بهار انجام می شود كه بر گرفته از تازگی و نو شدن می باشد.
ایرانی ها یكی دو هفته مانده به آغاز نوروز خانه تكانی می كنند و جالب اینكه این سنت در چین هم اجرا می شود و چینی ها معتقدند كه با تمیز كردن منازل خود، از شر آلودگی، بیماری و نیروهای اهریمنی رهایی می یابند.
بر اساس باور چینی ها؛ خانه تكانی، بدی را در سال جدید از منازل می زداید و خانه را برای ورود بخت و اقبال خوش آماده می سازد.
آدابی مانند جمع شدن همه اعضای خانواده در كنار یكدیگر در میان چینی ها نیز بسیار مرسوم است و در ایام عید بهاره، چینی ها هر كجای این سرزمین پهناور كه باشند خود را به كنار خانوادهایشان می رسانند.
بازگشت به نزد خانواده ها برای گرامیداشت این روز و بودن در جمع خانواده بخصوص با پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها از جمله برنامه هایی است كه به نوروز ایران بسیار شباهت دارد.
در روزهای اول عید در ایران نیز چنین سنتی گرامی داشته می شود و در چین چون مردم در شهرهای مختلف هستند با خرید بلیت اتوبوس، قطار و یا هواپیما به هر شكل ممكن به نزد خانواده و به اصطلاح به زادگاه خود باز می گردند تا این روزها را در كنار كانون گرم خانواده سپری كنند.
یكی دیگر از آداب عید نوروز، رفتن به زیارت اهل قبور در آغازین روزهای سال نو و نیز برگزاری مراسم تحویل سال در كنار آرامگاه شهدا است.
چنین مراسمی نیز در چین وجود دارد و چینی ها نیز روز بعد از سال نو پس از دید و بازدید برای عبادت به معبد می روند كه به آن بای نیان (bainian) می گویند.
برای بچه ها عیدی گرفتن دلنشین ترین بخش سال نو به شمار می رود، در ایران رسم است كه بزرگ ترها در میان كتاب قرآن یا حافظ پول می گذارند و به بچه هایی كه برای بازدید و تبریك عید به خانه آن ها می روند عیدی می دهند و این اتفاق در چین به گونه ای دیگر اجرا می شود.
در چین معمولا عیدی دادن به كوچكترها بسیار مورد توجه قرار می گیرد و كوچكترها بویژه كودكان و نوجوانان عیدی ها خود را در پاكت هایی به رنگ قرمز می گذارند. به این پاكت ها به زبان چینی «خونبا» گفته می شود كه «با» به معنای پاكت و «خون» به معنای رنگ قرمز است.
چون چینی ها به رنگ سرخ اهمیت زیادی می دهند و البسه سنتی آنها و یا پوشاك مورد علاقه آنها به این رنگ است، این پاكت ها نیز به همین رنگ و با انواع و اقسام شكل بندی و در زیبایی كامل تزیین شده و عیدی با آن به كودكان و كوچكترها داده می شود.
البته در این میان كارمندان دولت چین هم از دریافت عیدی و پاداش بی نصیب نمی مانند و دولت همه ساله و به مناسبت این ایام، برای كارگران و كاركنان دستكم یك ماه حقوق عیدی در نظر می گیرد.
از دیگر برنامه های چینی ها كه می تواند با عید ایران شباهت داشته باشد، حراج پوشاك در فروشگاه ها است.
در چنین روزهایی مغازه داران و فروشندگان، سخت مشغول كارند چرا كه اكثر مردم چین در این ایام، برای خرید مایحتاج خود به فروشگاه ها مراجعه می كنند. عموماً، كیف و كفش و لباس نو برای كودكان و هدایایی برای دوستان و اقوام و بزرگان فامیل در فهرست خرید دیده می شود.
نورافشانی و آتش بازی یكی دیگر از سنت هایی است كه توسط چینی ها انجام می شود كه در واقع این مراسم یادآور آیین چهارشنبه سوری در كشورمان است.
به اعتقاد چینی ها، صدای ناشی از آتش بازی به دور كردن ارواح خبیثه كمك می كند. امروزه، این مراسم در شهرهای بزرگ به دلیل مسائل ایمنی، آلودگی صوتی و آلودگی محیط زیست با ممنوعیت هایی همراه شده است.
فرق مراسم نورافشانی در چین با ایران این است كه ترقه بازی در چین از شب عید آغاز می شود و تا آخرین روز تعطیلات ادامه می یابد و ساعت و زمان مشخصی هم ندارد كه البته همین موضوع باعث گلایه عمومی شده است. اما در ایران این مراسم در آخرین شب چهارشنبه سال برگزار می شود.
بررسی های تاریخی نشان می دهد كه تقویم چینی از سال 1911 میلادی به تقویم میلادی مبدل شد اما هنوز عید نوروز چین بر اساس تقویم قدیمی آنها یعنی تقویم كشاورزی تعیین می شود.
در گذشته مردم چین هر 60 سال را یك دور ستاره شناسی توصیف می كردند و بر اساس همان تقویم قدیمی این سالها را به پنج دوره تقسیم می كردند و برای هر دوره 12 سال در نظر بود و هر سال نام یك حیوان را با خود داشت و امسال در عید بهار چین سال میمون است كه برای چینی ها خوش یمنی و شادمانی و بالا رفتن استانداردهای رفاهی زندگی معنا می كند.
در نوروز مردم چین مانند ایرانیان بسیار به شعرخوانی می پردازند. بر سر در خانه ها فانوس سرخ و یا نوشته ای با واژه «فو» به معنای ثروت آویزان می كنند. مردم عود می سوزانند. شب زنده داری می كنند و البته تماشای تلویزیون و حالا هم رفتن به سفرهای خارجی از جمله برنامه های جدید آنهاست.
پوشیدن پوشاك نو، درست كردن غذاهای مخصوص از جمله درست كردن ماهی و پیراشكی گوشت» و یا سبزی در شب اول عید از جمله برنامه های دیگر آنها در عید بهار است كه مشابهت فراوانی با نوروز ما ایرانیان دارد.
دادن سوغاتی به دیگران بخصوص مجسمه هایی به شكل ماهی كه به معنای بركت و روزی برای چینی هاست از سنت های جالب آنها در عید بهار به حساب می آید.
از جمله عباراتی كه چینی ها در عید بهار بكار می برند می توان به «شین نیان خای» و به معنای سال نو مبارك ، «گونگ شی فا سای» به معنای اینكه مرفه شوید اشاره كرد و همچنین «ون شیر رونگ یی» كه یعنی همه امور بر وفق مراد باشد.
آساق**1597
پكن - ایرنا - «نوروز باستانی» ایرانیان و «عید بهار» چینی ها، دو آیین سنتی دو سوی قاره كهن از پیوند عمیق فرهنگی دو كشور از دیرباز حكایت دارد.