كاهش منابع آبی از یك سو و آلوده شدن آن از سوی دیگر مشكلاتی را به وجود آورده كه اگر مدیریت صحیحی بر آن اعمال نشود قطعا در آینده ای نه چندان دور دچار مشكلاتی خواهیم شد.
ایران كشوری با اقلیم خشك و نیمه خشك است كه این موضوع خود به تنهایی دلیلی كافی برای تهدید منابع آبی است اما مصرف بی رویه و رشد سریع جمعیت، دیگر تهدیدات آب در كشور است، به اعتقاد كارشناسان در سال های اخیر رشد سریع جمعیت و مدیریت نادرست منابع آبی مهمترین عامل كاهش سرانه آب تجدید شونده كشور در قرن گذشته بوده است.
جمعیت ایران در هشت دهه گذشته از حدود 8 میلیون نفر به حدود 78 میلیون نفر تا پایان سال 1392 رسیده است، بر این اساس میزان سرانه آب تجدید پذیر كشور از میزان حدود 13 هزار متر مكعب به هزار و 400 متر مكعب كاهش یافته كه در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.
البته این شرایط جهانی است و فقط مختص كشور ما نیست، امروزه كشورهای زیادی مشكل كم آبی و كاهش منابع آبی دارند و دنیا به حفظ اهمیت این منابع پی برده است.
بر این اساس 22 مارس هر سال (امسال مصادف با سوم فروردین) از سوی سازمان ملل روز جهانی آب نامگذاری شد، روز جهانی آب اولین بار در سال 1992 میلادی، در كنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل در شهر ریودوژانیرو كشور برزیل رسما مطرح شد.
در این كنفرانس از تمام كشورها خواسته شد تا در راستای اجرای بیانیه شماره 21 سازمان ملل، این روز را به عنوان روز ترویج و آگاه سازی مردم در مورد آب اختصاص دهند.
همچنین ایرینا بوكووا مدیركل یونسكو در پیامی به مناسبت روز جهانی آب با اشاره به اینكه در بین سال های 1990 تا 2010 حدود 2.3 میلیارد نفر به منابع آب آشامیدنی سالم دسترسی پیدا كردند، گفت: هنوز بیش از 700 میلیون نفر به آب سالم، تمیز و مناسب برای یك زندگی سالم و بهداشتی دسترسی ندارند.
به گفته وی، گزارش جهانی توسعه آب سازمان ملل در سال 2016 تخمین زده است كه حدود 2 میلیارد نفر در جهان همچنان نیازمند دسترسی به بهداشت مناسب هستند. بسیاری از كشورهای در حال توسعه در مناطق جغرافیایی قرار دارند كه مشكل شدید آب دارند و در نتیجه بیش از مناطق دیگر تحت تاثیر تغییر اقلیم آسیب می بینند.
بوكووا خاطرنشان كرد: تقاضا برای آب رو به افزایش است، به ویژه در حوزه اقتصادهای در حال ظهور در نقاطی از جهان كه كشاورزی، صنعت و شهرها با سرعت زیادی در حال رشد و توسعه هستند. تاوان زیادی باید پرداخت كرد به همین دلیل آب در راس دستور كار جدید توسعه پایدار 2030 قرار دارد.
مدیر كل یونسكو تصریح كرد: از میان 2.3 میلیون مرگ مرتبط با آب در سال، 17 درصد مربوط به بیماری های قابل انتقال و آب آشامیدنی ناسالم است به همین دلیل تامین آب آشامیدنی سالم و بهداشت در محل كار باید به یك اولویت جهانی تبدیل شود.
همچنین محمد جواد سروش مدیر كل دفتر آب و خاك سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: ایران كشوری خشك و نیمه خشك است و از سوی دیگر تغییر اقلیم ، موجب شد تا كشور در سالهای اخیر با تنش های آبی زیادی مواجه شود.
وی افزود: در سال های اخیر شاهد كاهش حجم روان آبهای سطحی و تجدید پذیر در كشور بوده ایم و میزان آبهای تجدید پذیر كشور به 120 میلیارد متر مكعب رسیده است.
سروش ادامه داد: در كنار كاهش كمی منابع آبی كه ناشی از كاهش بارندگی، تغییر قلیم و از بین رفتن منابع تجدید پذیر است، بحث انتشار پساب های صنعتی، كشاورزی و شهری را هم داریم كه با انواع آلودگی هایی كه وجود دارد سهم بزرگی در تهدید كردن منابع آبی كشور دارند و این می تواند یك خطر بالقوه باشد.
وی افزود: هر چند در این سالها به دلیل حفاظت از كیفیت منابع آبی تصفیه خانه فاضلاب های شهری و صنعتی با شتاب زیادی در حال عملیاتی شدن هستند اما هنوز نتوانسته اند به حد ایده آل برسند.
سروش گفت: شعار امسال سال جهانی آب ' آب و مشاغل ' نامگذاری شده است كه نشان از اهمیت صنایع در رابطه با نحوه استفاده از منابع آبی دارد و اینكه مدیریت صحیحی را در زمینه مصرف آب و افزایش بهره وری داشته باشند.
مدیر كل دفتر آب و خاك سازمان حفاظت محیط زیست تاكید كرد: برداشت های بی رویه از منابع آبی به جایی رسیده كه از 609 دشتی كه در كشور وجود دارد منابع آبی حدود 307 دشت ممنوعه یا بحرانی اعلام شده است.
وی افزود: برداشت های بی رویه موجب كاهش سطح آبهای زیر زمینی شده و این مساله علاوه بر اینكه منابع آبی را تحت الشعاع قرار داده بلكه موجب فرونشست دشت ها نیز شده است كه امروزه دشت های زیادی در كشور با این خطر مواجه شده اند.
وی ادامه داد: همچنین حفر چاه های غیر مجاز و برداشت بیشتر از پروانه مجاز به علت عدم مدیریت صحیح ، موجب افت سطح آبهای زیر زمینی و كاهش كیفیت آن شده است.
سروش افزود: همچنین بسیاری از تالاب های كشور به علت دریافت نكردن حقابه زیست محیطی خشك شده اند، متاسفانه حقابه ها رعایت نمی شود و بر این اساس شاهد افت شدید آب در تالاب ها و كاهش كیفیت آب موجود در این حوضه های آبی هستیم.
وی تاكید كرد: وضعیت تالاب ها ناشی از اجرای طرح های مختلف مانند سد سازی، توسعه بی رویه در كشاورزی، برداشت آب از منابع سطحی و زیر زمینی خارج از ظرفیت اكوسیستم است.
سروش با بیان اینكه اكنون در زمینه منابع آبی دو بحث كمی و كیفی آب مطرح است، گفت: كمیت آب به هر صورت می تواند به هر طریقی تامین شود اما مساله مهم كیفیت آب است كه امروزه به علت استفاده از آبهای نامتعارف ( آبهای شور، لب شور ( آب چاه) ) پساب ها، ورود آبهای آلوده و افزایش شوری كه امروزه در بسیاری از منابع آبی دیده می شود كه قطعا ادامه این روند عوارض جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت بنابراین باید مسائل كمی و كیفی منابع آبی به موازات هم دیده شود.
سروش گفت: اعداد و ارقام در زمینه سهم بخش های مختلف در استفاده از منابع آبی بسیار متفاوت است اما می گویند 90 درصد منابع آبی در بخش كشاورزی، 5 تا 6 درصد شرب و 4 تا 5 درصد در صنعت مصرف می شود.
وی افزود: اما آن چیزی كه حائز اهمیت است این است كه همه چه در بخش كشاورزی، صنعت و خانگی به آب به عنوان یك سرمایه ملی نگاه كنند زیرا آب شخصی نیست، اگر بتوانیم به دید یك امانت به آب نگاه كنیم و در حفاظت از آن كوشا باشیم و بتوانیم بازدهی مصرف خود را بالا ببریم با همین میزان منابعی كه در كشور موجود است می توانیم توسعه پایدار داشته باشیم.
سروش تاكید كرد: با توجه اینكه در منطقه ای خاص واقع شده ایم، می طلبد كه مدیریت خاص نیز داشته باشیم گذشته از اینكه به علت تغییر اقلیم وضعیت بحرانی در كشور وجود دارد كلا در دنیا ما یك كشور خشك و نیمه خشك و با میزان بارندگی كم هستیم.
وی افزود: بهترین حالت برای اینكه به یك توسعه پایدار برسیم و منابعی كه متعلق به تمام نسل ها است را از بین نبریم و میزان آبی كه ذخیره هزاران سال بوده ( آبهای تجدید ناپذیر یا استاتیك ) دست نخورد و برای نسل های آینده باقی بماند، بهترین كار داشتن مدیریت صحیح مصرف است.
سروش اظهار كرد: باید با برنامه ریزی،مانند بسیاری از كشورهای پیشرفته، آبی را كه به صورت پسماند یا پساب از چرخه خارج می شود دوباره به سیكل مصرف برگردانیم و می توانیم از آن در صنعت و كشاورزی استفاده كنیم.
وی گفت: منابع بسیار زیادی آب را در قالب پساب و فاضلاب از دست می دهیم اما اگر مدیریت مصرف داشته باشیم، ایجاب می كند كه دوباره آنها را استفاده كنیم، قدر آب را باید بدانیم زیرا هر قطره آن یك دنیا ارزش دارد و می تواند آینده نسل ها را تامین كند.
علمی 9014**1440
تهران-ایرنا- بررسی ها نشان می دهد از 609 دشتی كه در كشور وجود دارد، منابع آبی حدود 307 دشت ممنوعه یا بحرانی اعلام شده است كه این نشان از وضعیت ناگوار منابع آبی به علت برداشت های بی رویه و مدیریت نادرست دارد.