شكست و ناكامی در كویر

نیروهای ارتش آمریكا در پنجم اردیبهشت 1359 خورشیدی، به منظور آزادسازی گروگان های كشور خویش، بر پایه یك عملیات از پیش طراحی شده در صحرای طبس فرود آمدند اما با وقوع توفان شن تمامی محاسبه های آنان به شكست انجامید و نیروهای آمریكایی خسارت های فراوانی را متحمل شدند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و نمایان شدن سیاست های واقعی سفارت آمریكا در كشورمان، نیروهای انقلابی به تسخیر سفارت این كشور مبادرت ورزیدند كه به گروگان گرفتن افراد درون آن منجر شد. از این رو دولت «جیمی كارتر» در آمریكا برای آزادسازی افراد خود در ایران با مهیا كردن تمامی امكانات و تجهیزات نظامی و هماهنگی با هم پیمانان جهانی به طرح نقشه ای پیچیده پرداخت و در نهایت با در نظر گرفتن تمامی شرایط موجود برای یك عملیات نظامی با تعدادی بالگرد و هواپیمای نظامی، 90 تن كماندوی آموزش دیده و با تجهیزات كامل وارد خاك ایران شد و در صحرای طبس فرود آمدند. اما در همان بدو امر با شكست روبرو شدند زیرا آنها با وجود در نظر گرفتن تمامی نكته ها در محاسبه های خود، یك نكته اساسی را فراموش كرده بودند و آن چیزی نبود جزء قدرت الهی كه به وسیله توفان شن به صورت اعجازگونه به كمك ملت ایران آمد، باعث شكست نیروهای آمریكایی و خسارت های فراوانی بر آنها وارد شد.
شاید هدف از حمله نیروهای آمریكایی به ایران را بتوان در سخن مایلز كاپلند از دست اندركاران پیشین دستگاه اطلاعاتی آمریكا و همكار روزولت در كودتای 28 مرداد 1332 خورشیدی در ایران مشاهده كرد كه می گوید: «هدف از تهاجم طبس، تنها آزادی گروگان ها نبود بلكه كودتا برای سرنگونی نظام ایران هدف اصلی این عملیات بوده است.»
واقعه طبس، آن قدر مهم و سرنوشت ساز بود كه حتی مشهورترین چهره های سیاسی را در آمریكا وادار به اعتراف به شكست كرد. برای نمونه زیبیگنیف برژینسكی مشاور امنیت ملی جیمی كارتر، احساس ناامیدی ملی را در آمریكا از پیامدهای مهم شكست این كشور در طبس دانست و گفت: «ماجرای مفتضح ایران، یكی از سه عامل مهم شكست كارتر بود و این ماجرا، احساس ناامیدی ملی را برانگیخت».
ویلیام سولیوان سفیر سابق آمریكا در تهران نیز از این واقعه با عنوان دوران تحقیر ملی آمریكا یاد كرد و در این باره گفت: «روش سست و بی قید حكومت كارتر و اقدامات نامعقول او، به گروگان گیری اعضای سفارت آمریكا انجامید و دوران تحقیر ملی كه در تاریخ آمریكا نظیر آن دیده نشده است، آغاز شد».
اما نباید فراموش كرد كه واقعه طبس، در كنار فراهم آوردن اتحاد و یكپارچگی بیشتر نیروهای انقلابی ایران، حقانیت انقلاب اسلامی را در عرصه بین المللی نیز به اثبات رساند.
«حسین كاوشی» كارشناس مركز اسناد انقلاب اسلامی و پژوهشگر تاریخ معاصر در گفت و گو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز واقعه طبس، تسخیر لانه جاسوسی آمریكا به وسیله «دانشجویان پیرو خط امام» در 13 آبان 1358 خورشیدی را یكی از عوامل طرح نقشه حمله به ایران دانست و بیان داشت: هرچند دانشجویان در ابتدا تصمیم به تسخیر كوتاه مدت سفارت داشتند اما عوامل مختلفی باعث شد كه این امر 444 روز طول بكشد و تاثیر مهمی را بر صحنه سیاست داخلی و خارجی ایران برجای گذارد. با طولانی شدن تسخیر سفارت، آمریكا «كمیته ویژه هماهنگی برای رسیدگی به تسخیر سفارت» را تشكیل داد و در نهایت در 20 فروردین 1359 خورشیدی ارتباط سیاسی خود با ایران را قطع كرد، این اقدام در شرایطی صورت می گرفت كه لغو طرح كاپیتولاسیون در 23 اردیبهشت 1358 خورشیدی به سال ها قدرت نامحدود آمریكا در ایران پایان بخشیده بود. تسخیر سفارت آمریكا و به دنبال آن افشای سندهای جاسوسی و دخالت های بیش از اندازه آمریكا در امور داخلی ایران و تلاش های آن برای شكست دادن انقلاب اسلامی نیز بر خشم نیروهای انقلابی علیه آمریكا افزود و به همین دلیل حضور عوامل این كشور در ایران دیگر منطقی محسوب نمی شد و قطع ارتباط سیاسی آنان با ایران، بر خلاف انتظار آمریكا، مورد استقبال ایرانیان قرار گرفت.
كارشناس مركز اسناد انقلاب اسلامی اظهار داشت: ناتوانی دولت كارتر در پایان دادن به ماجرای گروگانگیری باعث شد تا او تمام راه ها را برای بازگرداندن گروگان ها و بالابردن شانس خود برای پیروزی در انتخابات در نظر بگیرد، در واقع عامل اصلی این ماجرا شكست كوشش های دیپلماتیك و طرح های آمریكا به منظور آزادسازی گروگان های خود بود. آنچه آمریكایی ها را به پیروزی و موفقیت نقشه طراحی شده امیدوار می كرد، وجود گروهك های خرابكار و شرایط شكل گرفته از خرابكاری آنان در ایران بود، همچنین در این میان آتش افروزی های رژیم بعث عراق در مرزهای خود با ایران نیز مزید بر علت شده بود تا آمریكایی ها خود را پیروز یك عملیات كماندویی به وسیله نیروهای موسوم به «دلتا فورس» بدانند.
وی در ادامه افزود: بدین ترتیب كارتر كه پس از گذشت پنج ماه از آغاز گروگانگیری، تمامی اقدام ها را بی نتیجه یافت، اعضای شورای امنیت ملی آمریكا را به منظور تصمیم گیری برای بر طرف كردن این موضوع فراخواند، در این جلسه دو پیشنهاد عنوان شد. پیشنهاد نخست از طرف زیبیگنیف برژینسكی، در واقع انجام دادن یك رشته عملیات محدود نظامی علیه ایران از جمله محاصره دریایی و تصرف جزیره خارك از طرف ناوگان جنگی آمریكا بود تا در صورت آزادی گروگان ها، این جزیره و محاصره پایان یابد. پیشنهاد دوم از طرف هارولد براون وزیر دفاع و ژنرال جونز رییس ستاد مشترك نیروهای مسلح آمریكا عنوان شد و آن عملیات نجات گروگان ها بود. كارتر راه حل دوم را ترجیح داد و با وجود مخالفت سایروس ونس وزیر امور خارجه دستور اجرای آن را صادر كرد.
پژوهشگر تاریخ معاصر ایران درباره چگونگی شروع عملیات نیروهای آمریكایی به منظور حمله به ایران، یادآور شد: در پنجم اردیبهشت 1359 خورشیدی، تفنگداران ارتش آمریكا در عملیاتی با نام «دلتا» و با هدف آزادسازی گروگان های این كشور در صحرای طبس پیاده شدند تا این نیرو‌ها از طبس با بالگرد به طرف تهران حركت كنند و در ورزشگاه امجدیه(شهید شیرودی‌) فرود آیند و سپس با لباس مبدل‌ به سفارت آمریكا در تهران حمله و گروگان ها را آزاد كنند. بر پایه این نقشه‌، آنها پس از پایان عملیات از همین راه به طبس باز می گشتند و از آنجا با هواپیما از ایران خارج می‌شدند. نیروهای آمریكایی برای انجام دادن این عملیات در «فورت برگ» آمریكا آموزش نظامی دیدند و در فرودگاه كارولینای شمالی تمرین كردند و پیش از شروع عملیات نیز به پایگاه‌هایی در مصر و عمان منتقل شده بودند. فرودگاه‌های نظامی مصر، عمان و عرشه ناو هواپیمابر آمریكا در دریای عمان از مركزهای عمده برخاستن هواپیما‌ها و بالگردهای مهاجم آمریكا برای فرود در منطقه طبس به شمار می رفت. ناو هواپیمابر «نیمیتس» نیز چهار ماه پیش از این حمله در چارچوب نیروهای موسوم به «واكنش سریع‌» وارد خلیج فارس شده بود.
حسین كاوشی در ارتباط با چگونگی شكست عملیات نظامی نیروهای آمریكایی، بیان داشت: حمله نظامی آمریكا به طبس‌، دو هفته پس از آن صورت گرفت كه دولت این كشور در اقدامی یك جانبه، ارتباط خویش با جمهوری اسلامی ایران را قطع كرد. نیروهای آمریكایی شامل 132 نظامی‌، هشت بالگرد و سه هواپیمای باربری هركولس 130C بودند كه پس از استقرار در طبس و پیش از حركت به تهران دچار حوادث مختلفی شدند و از ادامه ماموریت خود بازماندند، بر این پایه دستگاه هیدرولیك یكی از بالگردها از كار افتاد و دیگری بر اثر توفان شن و نبود دید كافی به هنگام جابه جایی با یكی از هواپیماهای هركولس برخورد كرد و بدین شكل هر دو آنها آتش گرفتند و در نتیجه هشت تن از نظامیان در شعله‌های آتش سوختند. پس از شكست نیروهای آمریكایی در صحرای طبس، امام خمینی در پیامی جیمی كارتر را جنایتكاری خواند كه برای وصول به ریاست جمهوری حاضر است به هر جنایتی دست بزند و دنیا را به آتش بكشد. این عمل بر شدت شعارهای ضد آمریكایی در ایران افزود.
كارشناس مركز اسناد انقلاب اسلامی، پیامدهای داخلی واقعه طبس را اینگونه شرح داد: از جمله وقایعی كه پس از این عملیات نظامی رخ داد، ابهام ها و مسایلی بود كه از توطئه داخلی و همكاری برخی گروهك ها با مهاجمان آمریكایی خبر می داد، این موضوع با شهادت «محمد منتظر قائم» فرمانده سپاه یزد در هنگام تخلیه سندها از بالگردهای برجای مانده شدت یافت. شكست نظامی آمریكا در ایران برای نجات گروگان ها در كنار بالا بردن روحیه دانشجویان مسلمان پیروخط امام، افكار عمومی در كشور را نیز در رویارویی با آمریكا جدی تر و منسجم تر ساخت و بدین ترتیب زمینه برای وارد شدن ایران در یك معامله دیپلماتیك با آمریكا از موضع بالا را بیش از پیش تقویت كرد.
وی با اشاره به پیامدهای بین المللی واقعه طبس اظهار داشت: هدف اصلی كارتر از حمله نظامی به ایران پایان یافتن ماجرای گروگان ها پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریكا و پایان دوره زمامداری در كاخ سفید بود و شكست نیروهای آمریكایی در طبس او را در موضعی انفعالی قرار داد. همچنین با انتشار خبر حمله ناكام آمریكا به صحرای طبس، مخالفت ها و محكومیت ها از انجام دادن این عملیات شروع شد. در این میان، جامعه اقتصادی اروپا در پایان مرداد 1359 خورشیدی، قطعنامه ای علیه ایران صادر كرد كه این سند یكی از تندترین موضع گیری ها علیه كشورمان بود و در آن نمایندگی های سیاسی كشورهای عضو جامعه اقتصادی اروپا، تسخیر سفارت آمریكا در تهران و گروگان گرفتن افراد آن را تجاوز به قوانین بین المللی دانستند و با توجه به عواقب ناخوشایند این موضوع بر ارتباط دولت های عضو شورای اقتصادی اروپا با ایران، خواستار آزادی گروگان ها از ریاست مجلس شورای اسلامی شدند و در نهایت تحریم هایی را علیه ایران وضع كردند.
پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در پایان درباره واكنش ها به واقعه طبس در آمریكا، گفت: واكنش ها در آمریكا مختلف بود، از یك طرف بسیاری از مردم خشمگین و مایوس بودند كه ماموریت با شكست روبرو شده است و دولت آمریكا را برای این امر سرزنش می كردند و از طرف دیگر بسیاری از افراد معتقد بودند كه عملیات نجات با شكستی شرافتمندانه همراه بوده است و تلاش برای آزادسازی، ارزش داشت، اما جالب ترین واكنش در درون دولت كارتر بود كه در آن تركیبی از احساس های مختلف مشاهده می شد، گروهی می گفتند، سایروس ونس حق داشت با عملیات نظامی مخالفت كند و گروهی دیگر اعتقاد داشتند كه به راه حل نظامی مورد درخواست، عمل شده بود، در نتیجه این موضوع دیگر تكرار نمی شد.
*گروه اطلاع رسانی(مهدی احمدی)
پژوهشم**9370**2002**9131