ارتقاي همگرايي ها و همكاري هاي عمومي در جامعه به عنوان سرمايه هاي اجتماعي از راهبردهاي دولت تدبير و اميد براي ساختن جامعه اي توانمند است و در اين راستا نگاه مثبت مسوولان استان اردبيل نيز زمينه توسعه و ترويج سمن ها، انجمن ها و ساير تشكل هاي مردم نهاد را در اين استان فراهم كرده است.
در مورد سمن ها يا به قول يكي از كارشناسان علوم اجتماعي ، سازمان هاي غير دولتي ديدگاههاي متفاوتي در جامعه وجود دارد ، برخي از محققين علوم اجتماعي و سياسي معتقدند كه آنچه امروزه با عنوان تشكل هاي مردم نهاد يا سمن ها در ايران فعالند در واقع سازمان هاي غير دولتي كه مدافع حقوق جامعه و حمايت از گروههاي مختلف اجتماعي باشند نيست و به نوعي همچنان وابسته به دولتند.
به گفته انها ، هنوز وابستگي به دولت و ارتزاق از آن در عمق وجود بسياري از سمن ها ريشه دار بوده و بسياري از آنها در بيان مشكلات خود از فقدان كمك هاي دولتي ابراز نارضايتي مي كنند.
طاهر شريفي جامعه شناس مي گويد: پيشينه فعاليت اين مجموعه ها در ايران به صورت رسمي به بيش از يك دهه پيش برمي گردد؛ عنوان سمن (سازمان مردم نهاد) در دولت گذشته بر روي آنها گذاشته شد در حالي كه پيش تر نام آنها سازمان هاي غيردولتي بود، به اين معني كه سازماني مشابه سازمان هاي دولتي به تعداد فراوان با فعاليت هاي مردمي در حوزه هاي مختلف شكل گرفته و به عنوان رقيب، منتقد و ناظر دولت به صورت تخصصي فعاليت كنند.
به گفته وي ، مجموعه اي در دولت گذشته براي رسيدگي به فعاليت آنها تشكيل داد ه شد و با اينكار در نهايت همه آنها را زير دست خود گرفته و تبديل به گروهي كردند كه با تزريق بودجه دولت برخلاف ماهيت اصلي شان به فعاليت هاي مورد نظر خود هدايت كنند.
او معتقد است كه هر سازماني حتي دولت را مردم تشكيل مي دهند و بايد حساب تشكل هاي غيردولتي را از سازمان هاي خيريه، عام المنفعه و بنيادها كه هركدام تعريفي خاص داشته اما نام مردم نهاد بر همه آنها گذاشته اند، از هم جدا كرد.
به گفقته وي ، در اين بحث با 'ان جي او' سر و كار داريم و تلاش ما در راستاي ايجاد تشكل هاي غيردولتي است تا مقابل انحراف ها بايستد.
اين جامعه شناس كه در عين حال معاون سياسي و امنيتي استاندار اردبيل نيز است اعتقاد دارد كه تشكل هاي غير دولتي بايد بر اساس يك ايده و هدف خاصي تشكيل شده و جدا از دولت فعاليت كند.
كارشناسان معتقدند كه سازمان هاي مردم نها بايد حتي در صورت لزوم در برابر تصميم هاي مخالف منافع عمومي موضع گرفته و با اقدام هاي مدني و انتقاد سازنده با آنها مخالفت كنند.
هم اكنون در كشور و در استان اردبيل نيز دهها تشكل مردم نهاد در قالب مختلف فعاليت مي كنند كه شامل بسياري از هيات هاي مذهبي، خيريه ها و انجمن هاي علمي ، اجتماعي و فرهنگي مي شود.
گرچه شايد در تعريف علمي بسياري از اين تشكل ها را نتوان بعنوان تشكل هاي غير دولتي تعريف كرد ولي به هر حال انها واقعيتي هستند كه هم اكنون در جامعه ايراني وجود داشته و فعالند.
در استان اردبيل نيز به جز جمعيت هاي خيريه و هيات هاي مذهبي كه فعاليت آنها زياد به چشم مي آيد به تازگي تشكل ها و انجمن هاي زيست محيطي و فرهنگي تكاني به خود داده و فعاليت هاي خوبي داشته اند.
حركت هاي خودجوش در زمينه حفاظت از محيط زيست ، ترويج فرهنگ كتابخواني ، حمايت از گروههاي ناتوان جامعه و ترغيب جامعه به نگرشي جديد در مورد آنها از جمله مواردي است كه كم و بيش در ماههاي اخير در استان نمود يافته و در حال گسترش است.
اما در گفت و گو با تعدادي از فعالان اين تشكل هاي مردم نهاد آنچه بيش از همه به چشم آمده و مي توان آن را بعنوان يك آسسيب جدي در مسير فعاليت سمن ها در نظر گرفت موضوع و معضل مالي است ، مشكلي كه خواه ناخواه سمن ها را به سمت وابستگي به دولت و يا توقف فعاليت وا مي دارد.
چنين به نظر مي آيد كه تشكل هاي مرذم نهاد در استان و شايد كشور هنوز نتوانسته اند مهارت تامين منابع مالي خود را بياموزند و بسياري از انها دوره فعاليت كوتاهي داشته و زود خزان مي شوند.
تعدادي از سمن هاي فعال در استان اردبيل براي مقابله با اين مشكل به سمت فعاليت هاي اقتصادي كوچك روي آورده اند تا از اين طريق بخشي از منابع فعاليت خود و احيانا حمايت از گروههاي تحت پوشش خود را تامين كنند.
خبرنگار ايرنا چند روز پيش در جريان برپايي نمايشگاه دستاوردهاي تشكل هاي مردم نهاد استان اردبيل به سراغ تني چند از اعضاي اينگونه سمن ها رفته و به پاي درد دل آنها نشست .
مركز توانبخشي و حرفه آموزي كارگاهي توانا تشكلي است كه چند معلول را زير پوشش حمايت خود گرفته و براي تامين هزينه هاي آنها به توليد و عرضه صنايع دستي مشغول است .
در غرفه اين تشكل مردم نهاد ، انواع كاشي، موزاييك منقش به تصاويرو نقوش تاريخي عرضه شده است و مدير آن در گفت و گو با خبرنگار ايرنا نبود بازار عرضه و ضعف در فروش توليدات خود را مشكل خود و همكارانش اعلام مي كند.
وي مي گويد : بخش مهمي از درآمد حاصل از فروش توليدات اين مركز و تلاش همكارانش در سمن مربوطه براي توانبخشي و حمايت از 15 معلول هزينه مي شود و اگر مسوولان نسبت به معرفي محصولات ما به مراكز دولتي و خصوصي، زمينه فروش كافي را ايجاد كنند انگيزه كاري فعالان در سمن و ظرفيت حمايت مركز توانبخشي از معلولان افزايش خواهد يافت.
مسوول غرفه حمايت از بيماران ديابتي نيز نبود درآمد كافي و استيجاري بودن محل فعاليت سمن مربوطه را از مشكلات خود و عامل كم انگيزگي همكارانش اعلام كرد.
صمدصمدي نمين مديرسمن طب اسلامي ابن سينا كه داروي گياهي خاصي را توليد مي كندف مي گويد: داروي گياهي را به بازار عرضه كرده است كه مي تواند جايگزين قرص هاي ترامادول و داروهاي نيروزا شود.
وي افزود: متاسفانه ميل به استفاده از ترامادول با اهداف مختلف باعث اعتياد به آن مي شود و زمينه اعتياد مردم به موادمخدر ديگر را نيز فراهم مي كند.
وي اظهار كرد: داروي گياهي توليدي سمن طب اسلامي ابن سينا فروش بالايي دارد و حتي به كشور آلمان نيز صادر مي شود و گاه مشاهده مي كنيم كه محصول ما بعد از صدور به خارج با بسته بندي با كيفيت و نام خارجي براي فروش به كشورمان وارد مي شود.
او بيان كرد: به خاطر فروش خوب و صدور محصول به خارج از كشور به تبليغ آن در داخل استان و كشور نياز نداريم و در حال حاضر سه نفر در سمن طب اسلامي ابن سينا مشغول به كار هستند و استيجاري بودن محل فعاليت، تنها مشكل سمن يادشده است.
چند بانوي باسليقه فعال در ساخت زيورآلات منقش به سنگ هاي رنگي و تزئيني كه توليدات رنگارنگ خود را در غرفه اي به نمايش گذاشته بودند نيز ناتواني در معرفي محصول و نداشتن بازار فروش را مشكل خود و سمن مربوطه اعلام كردند.
آنها با اذعان به اهميت تبليغ توليدات و بازاريابي در عرضه آنها به كم توجهي خود در معرفي محصولاتشان در فضاي مجازي اعتراف كردند.
هرچند تعداد غرفه هاي تشكيل شده در دومين نمايشگاه تشكل هاي مردم نهاد اردبيل زياد است اما به نظر مي رسد در كنار فعاليت جداگانه تشكل ها، سمن ها و انجمن هاي مردم نهاد، همگرايي و همكاري صنفي لازم بين آنها براي معرفي و حمايت همديگر وجود ندارد.
به يقين در جهت جبران اين نقيصه مسوولان و مديران امر نيز از جايگاه مهمي برخوردار هستند و نقش آفريني آنها مي تواند در موفقيت سمن ها و غلبه آنها بر مشكلات و محدوديت هاي موجود موثر باشد.
مجيد خدابخش استاندار اردبيل تعداد و كيفيت عملكرد سازمان هاي مردم نهاد را يكي از شاخص ها و معيارهاي سنجش سرمايه هاي اجتماعي هرجامعه مي شمارد و توجه به توسعه روابط اجتماعي تاثيرگذار و عام المنفعه در سياست هاي توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي نظام اسلامي را ظرفيتي براي تعميق و تحكيم جايگاه سمن ها و سازمان هاي مرد نهاد در اين استان مي داند.
وي ايثار و خدمت رساني به همنوع را جوهره تشكيل تشكل هاي مردم نهاد مي داند و باتوجه به تاثيرمثبت اين تشكل ها در رفع و سامان مشكلات و معضلات زيست محيطي، آسيب هاي اجتماعي، حمايت از بيماران و كودكان و زنان، ناتوانان جسمي يا ذهني، مشكلات منابع طبيعي، بحران آب، بهداشت و سلامت و حقوق شهروندي بر توسعه سازمان هاي يادشده و نقش آفريني جوانان در آنها تاكيد مي كند.
به گفته شفيع شفيعي مديركل امور اجتماعي و فرهنگي استانداري اردبيل، 303 سازمان مردم نهاد در اين استان به ثبت رسيده است و از ميان آنها 162 سمن به صورت منظم فعاليت مي كنند.
وي مي گويد: داشتن جامعه اي توانمند و پويا مستلزم تحكيم و توسعه روابط بين افراد و نهادهاي اجتماعي است و دومين نمايشگاه دستاوردها و توانمندي هاي تشكل هاي مرم نهاد استان اردبيل در نمايشگاه دايمي شورابيل با هدف تبيين جايگاه و مزاياي سازمان هاي مردم نهاد داير شده است.
وي عقيده دارد كه ناآشنايي مديران و سازمان ها با نقش و ظرفيت سمن ها از موانع فعاليت سازمان هاي مرم نهاد است و اين درحالي است كه امكان واگذاري برخي از مسووليت ها براي اجراي بهتر و كم هزينه تر به سمن ها وجود دارد.
نقش با انگيزه جوانان در چابكي سازمان هاي مردم نهاد به حدي مهم است كه بهزاد ستاري مديركل بهزيستي استان اردبيل جوانان را بدنه فعال و پوياي تشكل هاي مردم نهاد توصيف مي كند كه در تحرك دادن به فعاليت تشكل هاي يادشده در عرصه هاي مختلف نقش مهمي ايفا مي كنند.
وي از فعاليت 84 تشكل مردم نهاد در زمينه هاي نگهدري و حرفه آموزي سالمندان و معلولان، امور خيريه، تامين مسكن جامعه هدف و پيشگيري و درمان اعتياد در اداره كل بهزيستي استان اردبيل خبر مي دهد و سازمان بهزيستي كشور را با توجه به واگذاري بيش از 90 درصد خدمات خود به بخش خصوصي در راستاي چابك سازي دولت پيشگام معرفي مي كند.
وي مي گويد: موسسات خيريه كه نماد سازمان هاي مرم نهاد هستند بازوان نيرومند اداره كل بهزيستي استان اردبيل به شمار مي آيند و اشتغالزايي براي جوانان تحصيل كرده و انجام خدمات با كيفيت بيشتر و مقرون به صرفه تر از مواهب و مزاياي موسسات خيريه در اين استان است.
هم افزايي و همكاري مردم در حوزه تشكل هاي مردم نهاد به كارهاي تعريف شده محدود نمي شود بلكه به گفته سردار ابراهيم كريم خاني فرمانده نيروي انتظامي استان اردبيل، مجوز فعاليت 35 تشكل مردم نهاد در امور خيريه در اين استان پس از طي مراحل قانوني از سوي پليس امنيت عمومي فرماندهي نيروي انتظامي استان اردبيل صادر شده است.
وي مي گويد: در كنار برنامه ها و سياست هاي دولت، تاثير مثبت تشكل هاي مردم نهاد در دستگيري از مستمندان و توسعه نيكوكاري در جامعه بركسي پوشيده نيست و مشاركت خيران و جوانان در اين راستا مي تواند در غنا و ارتقاي برنامه ها و جايگاه سازمان هاي مردم نهاد موثر باشد.
ايوب بهتاج مديركل ورزش و جوانان استان اردبيل نيز با اشاره به نقش محوري جوانان در شكل گيري و فعاليت سمن ها از تشكيل و ساماندهي بيش از 30 سمن در زيرمجموعه اداره كل متبوع خبر مي دهد كه در جهت توليد و ترويج ايده ها و الگوهاي نرم افزاي و سخت افزاري در موضوعات محيط زيست، گردشگري و فضاي مجازي فعاليت مي كنند.
هرچند سمن ها و انجمن ها و تشكل هاي مردمي در استان اردبيل ديرپا نيستند و همچنان مراحل تكامل و توسعه خود را سپري مي كنند اما در صورت توجه و حمايت همگاني از آنها، بالندگي جوانه سمن ها و دست يافتن به سامان جوان ها در جامعه اي پويا و خلاق، آرزويي محال و هدفي همچون خيال نيست.
گزارش :عيسي پاشاپور
7124/6016
اردبيل - ايرنا - سمن ها و تشكل هاي مردم نهاد علاوه بر اينكه جلوه هايي از سرمايه هاي اجتماعي جامعه محسوب مي شوند مي توانند به لحاظ تنوع فراگيري و داشتن زمينه فعاليت متنوع، در ساماندهي و جهت دهي به فعاليت هاي اجتماعي ، فرهنگي و اقتصادي در جامعه بويژه در قشر جوان تاثيرگذار باشند.