شاعر پرآوازه پاكستانی كه به زبان فارسی مسلط است و مدال طلای شاگرد اولی دانشگاه پنجاب پاكستان را در روزگاران دانشجویی در رشته زبان به خود اختصاص داده است، می گوید: 'سال هاست كه با كسی مفصل فارسی سخن نگفته ام. '
از اینكه در دیاری كه زبان فارسی مهجور واقع شده، با یك فارسی زبان هم كلام می شود، احساس شادی و شعف می كند. تمایل به گفت و گوی رسمی یا مصاحبه ندارد و دلش می خواهد از فرصتی كه بعد از سال ها دست داده، از جان و دل به كلام شیرین فارسی سخن بگوید و فارسی بشنود.
فراوان اشعار فارسی زیبا سروده از جمله در وصف و تقدیر از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در وصف حال و هوای دیدار یك شاعر پاكستانی با امام خمینی (ره) بنیانگذار كبیر انقلاب اسلامی. اما نوشته هایش به نظم فارسی را كه می تواند در قالب یك دیوان اشعار بسیار غنی و زیبا منتشر شود، هنوز به چاپ نرسانده است. از او می پرسیم چرا؟
'منتظرم یك شاعر خوب فارسی زبان پیدا شود تا اشعارم را بخواند و بعد از تجدید نظر و انجام ویرایش های لازم، آن را به چاپ برسانم.'
شاعر است و درارای ذوق و طبع لطیف شاعری. حرف هایش را به شعر می گوید. تقویم 80 ساله زندگی اش، تاثیری بر حافظه فوق العاده اش نداشته و برای هر موضوعی، شعری از خود یا شاعران دیگر بازگو می كند.
نامش 'محمد انور مسعود' است. كمتر كسی در پاكستان با این نام آشنا نیست. بیشتر بخاطر اشعارش به زبان پنجابی و سرودن اشعار طنز شهرت دارد و این روزها كه دوران بازنشستگی را سپری می كند، حضور فعال در سمینارها و برنامه های تلویزیونی دارد.
همسرش، خانم 'قدرت صدیقه انور' هم استاد زبان فارسی بوده و در دانشگاه بانوان شهر راولپندی زبان فارسی تدریس می كرده است. حالا هم بعد دوران بازنشستگی، دوره های آموزش قرآن برای بانوان برگزار می كند.
دخترش، خانم 'عدیله انور' نیز استاد زبان فارسی است و در یكی از مراكز آموزشی در اسلام آباد فارسی تدریس می كند.
هرچند علاقه ای به مصاحبه ندارد، اما در لابلای نشست صمیمی با این شاعر فارسی گوی پاكستانی كه البته اشعار فراوانی هم به زبان اردو و پنجابی دارد، مطالب جالب و ارزشمندی بود كه دانستنش خالی از لطف نیست. بخش هایی حرف های استاد محمد انور مسعود را در پی می خوانید:
'در سال 1355 شمسی (1976 میلادی، سه سال قبل از پیروی انقلاب اسلامی) از طرف دولت وقت پاكستان با هدف گذراندن یك دوره آموزش زبان فارسی، به عنوان مسئول یك هیاتی 40 نفره از اساتید زبان فارسی پاكستان، عازم تهران شدم و به مدت چهارماه در آنجا اقامت داشتم. این تنها سفر من به ایران بود و پس آن دیگر هرگز فرصت سفر به ایران نداشتم و به هیچ یك از برنامه های و سمینارهای ادبی در ایران شركت دعوت نشدم.
فراگیری زبان فارسی را در مقطع دبیرستان در شهر گجرات پاكستان آغاز كردم و پس از آن، برای كسب مدارك عالیه به شهر لاهور رفتم و در دانشگاه پنجاب به تحصیل در رشته زبان و ادبیات فارسی ادامه دادم.
در سال 1341 شمسی (1962 میلادی) موفق به كسب مدرك فوق لیسانس زبان فارسی از دانشگاه پنجاب شدم و چون شاگرد اول بودم، مدال طلای دانشجوی برتر در این رشته را كسب كردم.
اگرچه 60 درصد واژگان زبان اردو از فارسی گرفته شده و 'شمع اردو از چراغ فارسی روشن شده' (این مصراعی از یكی اشعار او است) اما متاسفانه زبان فارسی امروز در پاكستان مثل گذشته جایگاه خوبی ندارد و مهجور مانده است.
با وجود اینكه سرود ملی پاكستان تمام و كمال به زبان فارسی سروده شده است و بزرگان ما، شعرا و ادیبان پاكستانی همه به زبان فارسی مسلط بودند اما متاسفانه امروز جای خالی آموزش زبان فارسی به عنوان 'مادر زبان اردو' در مدارس پاكستان كاملا حس می شود.
** فراموش شدن فارسی در پاكستان، اردو را هم تهدید می كند
فراموش شدن زبان فارسی در پاكستان، تهدیدی برای زبان اردو است. فارسی هرچه بیشتر در پاكستان فراموش شود، به دنبال آن جایگاه زبان اردو تضیعف خواهد شد و زبان اردو بیش از پیش مورد هجوم واژه های بیگانه قرار خواهد گرفت.
در سالیان گذشته زبان فارسی وضعیت بهتری در پاكستان داشت. من هنوز هم هر جا كه می روم و به هر محفلی كه دعوت می شوم، اهمیت زبان فارسی در پاكستان را گوشزد می كنم .
بیشتر آثار علامه اقبال لاهور، شخصیت بزرگ تاریخ پاكستان، به زبان فارسی سروده شده و فقط سه منظومه از اشعار او به زبان اردو است. 'زبور عجم'، 'جاوید نامه'، 'اسرار خودی' و 'اسرار و رموز'، 'ارمغان حجاز' و از جمله آثار برجسته علامه اقبال است كه به زبان فارسی سروده شده با این حال متاسفانه كلام و آثار فارسی علامه اقبال به عنوان یك دانشمند و شاعر پرآوازه پاكستانی كه در كتاب های درسی دانش آموزان و دانشجویانی ایران فراوان دیده می شود، جایی در كتاب های درسی در مدارس پاكستان ندارد.
اشعار علامه اقبال ما را به اسلام، قرآن و پیامبر (ص) نزدیك می كند. اشعار و آثار بلند ادبی، فرهنگی و تاریخی علامه اقبال باید در تمامی مقاطع تحصیلی پاكستان تدریس شود. اصولا یكی از راه های تشویق برای رواج زبان فارسی در پاكستان، تدریس آثار علامه اقبال به زبان فارسی پاكستان است.
مسئولان پاكستانی و ایرانی هم باید تلاش كنند كه از طریق برنامه های تلویزیونی و استفاده از اینگونه رسانه های گروهی، راهی برای ارائه آموزش زبان فارسی در پاكستان پیدا كنند.
از دوران نوجوانی علاقه مند به سرود شعر فارسی بودم. در همان دوران كودكی و نوجوانی، پیش از اینكه فراگیری زبان فارسی را به عنوان رشته تحصیلی خود آغاز كنم، به دلیل علاقه مندی فراوان، آثار و اشعار فارسی را می خواندم و اگرچه چیزی زیاد از معنای آن متوجه نمی شدم، اما لذت فراوان می بردم.
تا به امروز اشعار زیادی با موضوع هی مختلف از جمله پیروزی انقلاب اسلامی ایران به زبان فارسی سروده ام (با عنوان 'انقلاب ملت ایران نگر') و به دنبال یك شاعر خوب فارسی زبان هستم تا این دیوان شعر را مورد بازنگری قرار دهد و پس از انجام اصلاحات لازم، آن را به چاپ برسانم. اگر نهادهای فرهنگی ایران بتوانند در این زمینه همكاری و كمك كنند و فرد مودر نظر را معرفی كنند، از آن استقبال می كنم.
پس از پیروی انقلاب اسلامی ایران، شاعر بزرگ پاكستانی 'مشكور حسین یاد' با سفر به تهران با حضرت امام خمینی (ره) دیدار كرد و سپس این شاعر پاكستانی ماجرای دیدارش با امام خمینی (ره) را در قالب یك شعر به زبان اردو بازگو كرد. من هم محتوای این شعر اردو را به نظم فارسی درآوردم (شعری با عنوان 'آن بزم پرفروغ'). این كار را كردم چون علاقه فراوانی به شخصیت آیت الله خمینی (ره) دارم.
دوست دارم حداقل هفته ای یك بار، یكی از روزنامه های ایران به دستم برسد و با خواندن روزنامه هم از اخبار ایران با خبر شوم و هم ارتباطم با فارسی را بیشتر كنم. با خواندن روزنامه فارسی حس می كنم در ایران هستم.
در بسیاری از مدارس و دانشكده های پاكستان از جمله در شهرهای لاهور، دیره غازی خان، بهالنگر، گجر خان، مری و راولپندی زبان فارسی تدریس می كردم و حالا چند سال است كه بازنشسته شده ام.'
بعد از یك گفت و گوی حدودا دو ساعته، هنگام خداحافظی، بسیار پر انرژی به نظر می رسید و خوشحال از اینكه بعد از سال ها با یك فارسی زبان هم كلام شده است. برای بدرقه بازهم تا بیرون درب حیاط منزلش با ما همراه شد و بعد از گرفتن یك عكس یادگاری، دوباره تنها خواسته اش را مطرح كرد: 'كاش هفته ای یك بار یكی از روزنامه های ایران به دستم برسد.'
آساق*274**1723
اسلام آباد - ایرنا - به رسم میهمان نوازی مورد تاكید در ادب فارسی، لبخند به لب، با موهایی كه برف كهنسالی بر آن نشسته و قامتی كه با وجود سپری شدن 80 سال هنوز زیر بار سختی ها خم نشده، برای استقبال از خبرنگاری كه جویای حالش شده و برای گفت و گویی صمیمی به دیدارش رفته است، تا دم درب حیاط منزلش بیرون می آید.