بادشكن های غیر زنده راه حلی برای مهار ریزگردهای كویری میقان اراك

12 هزار هكتار از تالاب كویری میقان اراك را سطوحی با درصد نمك بالا تشكیل داده كه فرصت ایجاد رشد و پوشش گیاهی را از منطقه گرفته است.
كانون چشمه های نمكی و فرسایش بادی در این منطقه تهدیدی برای كیفیت هوای كلانشهر اراك و روستاهای حاشیه كویر میقان است كه در صورت غفلت سلامت جمعیت انسانی و منابع طبیعی این مناطق را با خطر مواجه می كند.
طرح بادشكن های غیر زنده به عنوان راهكار مهار آسیب و بحران های ناشی از فرسایش بادی و گرد و غبار مطرح است كه در گفت و گو با اكبر گندم كار رییس اداره بیابان زدایی اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مركزی پیامدهای مختلف آن مطرح شده است.

س: چند هكتار از مساحت استان مركزی را اراضی بیابانی تشكیل داده است؟
ج: استان مركزی با مساحتی بالغ بر دو میلیون و 940 هزار هكتار یكی از 18 استان بیابانی كشور است كه به دلیل شرایط اقلیمی، بهره برداری های غیر اصولی، ازدیاد دام نسبت به ظرفیت مرتع، تجربه توسعه مناطق بیابانی را با خود دارد و درحال حاضر 490 هزار هكتار از مساحت این استان را كویر و اراضی بیابانی شامل شده كه از این میزان 50 هزار هكتار آن را كویر میقان اراك و 440 هكتار بقیه آن را اراضی بیابانی در هفت شهر استان است.

س: چه اقدام هایی برای مقابله با گرد و غبار و مهار حركت شن های روان در این منطقه انجام شده است؟
ج: برای مقابله با حركت ریزگرد ها و گرد و غبار در این منطقه انواع گیاهان مقاوم در برابر شوری از جمله آتریپلكس، قره داغ، تاغ، اكروپیرون النگاتوم و بره داغ كشت می شود.
سطح 12 هزار هكتار از عرصه ها این منطقه كه به دلیل شوری بالا فاقد پوشش گیاهی بوده و در معرض فرسایش بادی قرار دارند و برای جلوگیری از حركت ریزگردها و ایجاد گرد و غبار در منطقه نیازمند ایجاد بادشكن های غیر زنده است لذا توجه ویژه مسئولان به این مهم ضروری است.
س: اداره كل منابع طبیعی استان مركزی برای مقابله با حركت ریزگرد ها و تثبیت شن های روان در این منطقه چه اقدام هایی انجام داده است؟
ج: ایجاد بادشكن های غیر زنده برای جلوگیری از حركت شن های روان در این كفه نمكی توسط منابع طبیعی آغاز شده كه تاكنون در سطح 10 هكتار از این اراضی با انجام مطالعه های كارشناسی به بادشكن های غیر زنده غیر متراكم تجهیز شده است.

س: این بادشكن ها چه تاثیری در این منطقه دارد؟
ج: این بادشكن ها بر اساس مطالعه های انجام شده با ارتفاع حدود یك متر و فاصله 10 متری از یكدیگر كار شده است.
این بادشكن ها تا 10 برابر ارتفاع خود بر روی سرعت باد تاثیر داشته و سرعت آن را كاهش و از فرسایش بادی جلوگیری می كنند و علاوه بر جلوگیری از حركت شن های روان منطقه با كاهش سرعت باد فرصتی برای فرصت رشد گیاهان بومی منطقه را نیز فراهم كرده و درصد پوشش گیاهی منطقه را افزایش می دهد.

س: بادشكن های غیر زنده از چه موادی تهیه می شوند؟
ج: این بادشكن ها از گیاه نی و كلاف كنف تهیه شده است كه برای محیط زیست هیچ گونه عوارضی منطقه به همراه ندارد تهیه شده است.

س: چه میزان اعتبار برای ایجاد باد شكن در هر هكتار از این اراضی نیاز است؟
ج: برای هر هكتار از این اراضی حدود یك هزار متر بادشكن مورد نیاز است كه هزینه این باد شكن ها در هر هكتار حدود 176 میلیون ریال است و در مقایسه با مالچ پاشی هزینه كمتری به همراه دارد.
هم اكنون 10 هكتار این منطقه كه با فرسایش بادی بیشتری روبه رو است به صورت آزمایشی تحت پوشش بادشكن های غیر زنده قرار گرفته كه با مساعدت مسئولان استانی در سال های آینده در وسعت بیشتری از این منطقه این بادشكن ها نصب می شود.

س: با توجه به اینكه كویر میقان اراك در معرض دو نوع فرسایش بادی و آبی قرار دارد برای جلوگیری از فرسایش آبی چه اقدام هایی انجام شده است؟
ج: كویر بر اساس جغرافیای محیطی پست ترین منطقه یك حوزه آبریز است و برای مقابله با فرسایش آبی در این منطقه نمی توان اقدامی انجام داد بلكه باید در سرشاخه های مشرف به كویر با این نوع فرسایش مقابله كرد.
مبارزه با كویر و كویر زدایی در هیچ كجای دنیا صورت نمی گیرد زیرا از نظر جغرافیایی كویر یك عارضه طبیعی و یكی از ضروریات های هر اكوسیستم است.
مبارزه با بیابان زایی یكی از وظایف مهم منابع طبیعی است و این اداره كل همواره تمام تلاش خود را برای جلوگیری از پیشروی بیابان به كار بسته است.

س: كویر میقان اراك چه ظرفیت هایی برای شهرستان اراك و استان مركزی به همراه داشته باشد؟
ج: با همكاری مردم، سازمان ها دولتی و خصوصی و فرهنگ سازی استفاده بهینه از این نعمت خدادادی می توان تهدید ها را به فرصت تبدیل كرد و با استفاده از قابلیت گردشگری این منطقه، ضمن ایجاد اشتغال برای جوانان درآمد زایی و ارز آوری را در سال اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل برای استان و كشور را نیز رقم زد.
نه تنها اراضی بیابانی استان مركزی بلكه ذات كویر و بیابان با اقتصاد مقاومتی عجین است گونه های گیاهی بیابانی ضمن صرفه و مصرف كم آب گونه های مقاومتی هستند كه بیشترین بهره وری را به همراه دارند كه این خصوصیت در ساكنان و اهالی این منطقه نیز به وضوح دیده می شود.
امید است این گونه های گیاهی و عرصه های كویر میقان كه به زیستگاه برخی از گیاهان و جانوران تبدیل شده و چشم انداز بسیار زیبایی برای منطقه و این شهرستان ایجاد كند كه مورد توجه ویژه مردم و مسئولان قرار گرفته و با تخصیص بودجه توسط مسئولان و فرهنگ سازی توسط مردم به جوامع مختلف شناسانده شده و به منطقه ای برای بازدید گردشگران تبدیل شود.
كویر میقان با وسعت 50 هزار هكتار از 10 كیلومتری شهر اراك آغاز و تا 35 كیلومتری این شهرستان و شمال روستای ویسمه ادامه داد و روستاهای سهل آباد، ده نمك، داود آباد، ایبك آباد، طرمزد، مبارك آباد، مراد آباد، كارچان، ملك آباد، میقان در حاشیه این كویر قرار گرفته است كه بیشترین تاثیر گذاری را بر روش شهر داود آباد، روستای ده نمك و میقان دارد.
تالاب كویری میقان آخرین حلقه اكولوژیك حوزه آبریز دشت اراك است كه آب های سطحی مسیل های فصلی را جذب می كند. گیاهان دشتی اطراف دریاچه آن از گونه خشكی پسند و شورپسند هستند و در عرصه بیابانی آن شرایط اكولوژیكی كویر حاكم است.
مساحت دریاچه میقان با توجه به آب های ورودی آن از حدود 100 تا 110 كیلومترمربع متغیر است.
كویر میقان به وسعت 120 كیلومترمربع در شمال شرقی اراك واقع است و در ساله ای اخیر گسترش زیادی داشته است كه در بخشهای شرقی آن اقداماتی در جهت جلوگیری از پیشروی كویر به عمل آمده است و اكنون از بخش های مركزی آن سولفات سدیم استخراج می شود.
كویر میقان دارای سطح نمكی بوده و در آب و هوای مرطوب تشكیل شده است 94 درصد از سطح آن را دریاچه فصلی توزلوگل از قشر نمك پوشانده و محل خاتمه یافتن آب های منطقه است كه رسوبات آن از جنس رس و سیلیت بوده و در حاشیه آن رسوب های تبخیری ناشی از جریان آب های سطحی برجامانده است.
1955/ 6013/ 6075