زخم های ناسور مطبوعات محلی كرمانشاه

به گزارش خبرنگار ایرنا، گرچه ریشه روزنامه نگاری در كرمانشاه براساس برخی منابع تاریخی به افزون بر 100 سال پیش باز می گردد اما این شناسنامه بلند تاریخی هم عاملی نشده تا وضع مطبوعات محلی این استان چه از نظر كیفی و چه از نظر كمی روندی رو به حرفه ای شدن داشته باشند.
در سالهایی كه خبری از شبكه های مجازی و اجتماعی نبود و آنگاه كه نیازهای خبری مخاطبان كرمانشاهی اغلب از راه نشریات و مطبوعه های چاپی برآورده می شد، رشد چندانی در حوزه نشریات استانی مشاهده نشد حالا تصور كنید در روزگاری كه هستیم و با ورود و پیدایش شبكه های مجازی، ابزارهای ارتباطی و شتاب گیری فرآیند خبررسانی، كاملا می توان گفت كه نشریات بطور كلی و نشریات محلی بطور خاص از كورس رقابتی - خبری جا مانده اند مگر آنكه این نشریات به سمت و سوی تولید اخبار اختصاصی خود بروند.
شمارگان پایین، ضعف منابع درآمدی، وابستگی به آگهی ها و نبود چاپخانه های مدرن در استان را شاید بتوان مهمترین مشكلات بر سر راه نشریات محلی در استان كرمانشاه قلمداد كرد.
با این حال موانعی در گذر زمان بر سر راه رشد و توسعه این نشریات وجود داشته و هنوز هم دارد كه در این گزارش تلاش می كنیم در گفت و گو با كارشناسان و صاحب نظران نگاهی به این مشكلات و شاید هم با یافتن راهكارهایی برای برون رفت از آنها داشته باشیم.

* مشكل اصلی مطبوعات استان كرمانشاه، مالی است
مدیركل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان كرمانشاه، اصلی ترین مشكل نشریات محلی استان را «مالی» عنوان كرد.
ابراهیم رحیمی زنگنه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، اظهار كرد: این مشكل هم در منابع درآمدی و هم در فضا و امكاناتی كه یك نشریه باید داشته باشد، خود را نشان داده است.
به گفته این مسئول، یارانه اعطایی به مطبوعات نیز به صورت متمركز از سوی وزارتخانه تقسیم و توزیع می شود و ادارات كل فرهنگ و ارشاد استان ها نیز هیچ نقش در آن ندارند.
رحیمی زنگنه، گفت: سال گذشته اعلام شد كه پرداخت یارانه برای نشریاتی كه گستره توزیع استانی دارند و در مناطق محروم كشور منتشر می شوند با ضریب سه لحاظ می شود كه با هدف حمایت از این گونه نشریات چنین تصمیمی از سوی وزارتخانه اتخاد شد.
وی البته این ضریب سه را شامل آن دسته از نشریات محلی كه گستره توزیع شان در چند استان است به شرطی كه یكی از آن استانها در زمره منطقه محروم نباشد، ندانست بعنوان مثال نشریات محلی كه در استان های غربی توزیع می شوند اگر در استان همدان كه محروم تلقی نمی شود نیز توزیع داشته باشند نمی توانند از ضریب سه یارانه دریافتی بهره مند باشند.
رحیمی زنگنه تاكید كرد كه یارانه های پرداختی به نشریات محلی به هیچ وجه پاسخگوی هزینه و مخارج آنها نیست.

* فرهنگ و ارشاد اسلامی مرجع قانونی توزیع آگهی های اداری
آگهی های تجاری و اداری عمده ترین منابع درآمدی نشریات محلی هستند اما نكته اینجاست كه همه نشریات محلی به اندازه نیاز از این منابع درآمدی بهره مند نمی شوند.
مدیركل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان كرمانشاه هم موید همین نكته است و یادآوری می كند كه برخی از روزنامه ها و نشریات محلی به دلیل شهرت، سابقه، گستره توزیع و شمارگان بالایی كه دارند، بیشتر هم از آگهی ها سود می برند اما برخی دیگر از نشریات محلی كه دارای شمارگانی كم هستند، خیلی از این منابع بهره نمی برند.
رحیمی زنگنه تاكید كرد كه با بخشنامه ای كه به تازگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به استان ها ابلاغ كرده است، از این به بعد توزیع آگهی های ادارات تنها باید توسط اداره كل فرهنگ و ارشاد هر استان توزیع شود و هیچ یك از روابط عمومی های ادارات و دستگاه های اجرایی و دولتی حق ندارند بطور مستقیم آگهی های خود را به نشریات بدهند و در صورت ارتكاب این عمل، بعنوان متخلف شناسایی و معرفی می شوند.
به گفته او، برای اجرای بهتر این بخشنامه با معاونت سیاسی و امنیتی استانداری كرمانشاه نیز هماهنگی هایی انجام شده و آنها هم از همه ادارات خواسته اند تا از دادن آگهی های مزایده، مناقصه، انحصار وراثت، ثبتی ها و.. به صورت مستقیم به نشریات خودداری كنند.
وی اظهار كرد: برای رعایت عدالت در توزیع آگهی ها نیز، از نرم افزاری ویژه استفاده خواهیم كرد و تلاش مان بر این خواهد بود كه در اعطای آگهی ها، نشریات محلی را در اولویت قرار دهیم زیرا معتقدیم باید به تقویت بنیه مالی آنها كمك كنیم.

* 90 درصد نشریات روی دكه ظاهر نمی شوند!
شمارگان واقعی، فروش و درآمد از این راه نیز موضوعی اساسی در مورد نشریات محلی است.
در همین زمینه 'محمد حسین شیریان'، نویسنده كتاب تاریخ مطبوعات كرمانشاه، دیدگاه جالبی دارد.
وی بر این باور است كه شمارگان نشریاتی كه برگشتی نامیده می شوند، چنان اوضاع نابسامانی دارد كه منتشركنندگان مطبوعات به سیاست انتشار 10 تا یكصد نسخه با ریسوگراف روی می آورند.
شیریان اظهار كرد: بیش از 90 درصد نشریات روی دكه ظاهر نمی شوند كه دلایل بسیاری دارد و به گفته معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شمارگان نشریات كشور 900 هزار نسخه است كه حدود 400 هزار نسخه آن برگشتی است؛ تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل!
این روزنامه نگار باسابقه استان كرمانشاه، ادامه داد: نبود مخاطب و نداشتن توان جذب مخاطب به دلایل حرفه ای نبودن و تسلط نداشتن به مفاهیم رسانه است مثلا نشریه ای كه توان انتخاب عكس را برای صفحه اولش ندارد چگونه می تواند با تیتر و عناوین جذاب كنار بیاید؟ در همین شهر یكی از نشریات تیتر یك خود را این گونه به نمایش درآورده بود: 'ادارات، نهادها و ارگان های كرمانشاهی عید سعید فطر را تبریك گفتند' تیتری كه یك ارزش خبری لازم را در خود ندارد، معلوم است كه عید فطر را همه به هم تبریك می گویند كجای این تیتر تاثیرگذار است.
وی همچنین در مورد ناتوانی در اداره نشریه، گفت: برخی حتی جرات نقد بر یك مدیر دست دوم و سوم را هم ندارند، از ستون های یادداشت هم در آن نشریات خبری نیست، اصلا هیات تحریریه كجای كار است؟
البته مدیركل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان كرمانشاه نیز بر شمارگان بسیار پایین نشریات محلی در استان كرمانشاه مهر تایید گذاشت.

* محلی ها غرق در مشكلات
صاحب امتیاز و مدیرمسوول هفته نامه 'شهر من' كرمانشاه نیز به برخی از مشكلاتی كه بر سر راه انتشار یك نشریه محلی در استان كرمانشاه وجود دارد، اشاره كرد.
'بنفشه رضایی' اظهار كرد: برجسته ترین موردی كه در برشمردن مشكلات مطبوعات محلی خودنمایی می كند، مسایل و چالش های مالی است و گزاف نیست اگر بگویم بخش عمده ای از ضعف ها و مشكلات دیگر، معلول و عقبه همین علت می باشد.
وی افزود: اگر عشق به كار و اهداف فرهنگی فعالان شاغل در رسانه های چاپی را كنار بگذاریم، توازن نداشتن درآمد و هزینه با احتساب هزینه - فرصت، گاهی چاپ و انتشار یك نشریه را كاملا نامعقول می نماید.
رضایی گفت: مساله بعد كه آسیبی جدی برای مطبوعات محلی به شمار می آید، كسب عمده درآمد از طریق چاپ آگهی به ویژه آگهی ها و گزارش های سفارشی ادارات و سازمان های دولتی است زیرا این كسب درآمد ناصواب و بیمار علاوه بر وامدار كردن مدیران مطبوعاتی به نشریات، فرمی فرمایشی و سفارشی می دهد و فاصله مطبوعات را با مردم روز به روز بیشتر می كند، در این میان كار برای مدیران مسئولی كه بخواهند از چاپ گزارش های سفارشی سرباز زنند و تریبون هیچ ارگانی نباشند نیز بسیار سخت می شود زیرا كه خیلی زود طعم محرومیت از آگهی های مزایده، مناقصه و... را خواهند چشید.
وی افزود: اما برای آنانی كه اهل زد و بند نباشند و با آزادگی بخواهند نشریه ای چاپ كنند وضعیت بدتر از این هم می شود چون نشریات محلی دست آخر باید به كسی یا جایی وصل باشند!
صاحب امتیاز هفته نامه شهر من، همچنین شفاف نبودن شاخص های توزیع یارانه، عدم توجه و اعمال تشویق از طرف معاونت مطبوعاتی برای نشریات نوپا، مستقل و قایل نشدن تفاوت میان این نشریات و نشریات وابسته به ظاهر آشكار یا پنهان را از جمله مشكلات دیگری عنوان كرد كه نشریات محلی با آن مواجه هستند.

** آسیبی به نام اعطای مجوز نشریات
سردبیر هفته نامه صدای آزادی كرمانشاه در بررسی مشكلات مطبوعات محلی، اشاره درستی به یكی از آسیب های این حوزه داشت كه در مورد مجوزهای اعطایی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد برای انتشار نشریه بود.
'محسن یاری' به خبرنگار ایرنا، گفت: با اینكه در خصوص وضعیت نشریات محلی و مشكلات آنها سالهاست كه دوستان و همكاران رسانه ای با نوشتن مقالات و مطالب متعدد سعی در ایجاد حركتی در مسئولان داشته اند اما متاسفانه هنوز تغییر چندان محسوسی در وضعیت موجود دیده نمی شود.
وی افزود: در كنار مسایل و مشكلات مالی و نبود نیروی متخصص، یكی از موارد مهمی كه باید به آن اشاره كرد نحوه صدور مجوز از سوی وزارت ارشاد اسلامی است كه به نظر من كمی نادرست است زیرا یكی از شرایط اعطای مجوز نشریه، داشتن توانایی و تمكن مالی برای چاپ نشریه است و منابع مالی آن باید از قبل توسط دست اندركاران نشریه تامین شود ولی این مساله در چند سال اخیر نادیده گرفته شده به طوری كه شاهد صدور مجوز برای افرادی هستیم كه هیچ گونه توانایی مالی چاپ و پرداخت حقوق پرسنل را ندارند و این نشریات به آگهی های دولتی امید بسته و در نتیجه به بولتن داخلی ادارات تبدیل می شوند.
به گفته یاری، چنین نشریاتی به دلیل ناتوانی مالی و اعتباری از جذب نویسندگان و خبرنگاران خبره باز مانده و نه تنها نمی توانند در فضای اطلاع رسانی و مطبوعاتی تاثیری بگذارند بلكه به نوعی سربار دولت شده و توقع بهره مندی از یارانه های دولتی را هم دارند.
سردبیر هفته نامه صدای آزادی كرمانشاه، افزود: به غیر از مورد فوق، صلاحیت اعتباری و به نوعی قدرت رسانه ای متقاضی از سوی وزارت ارشاد مورد بررسی قرار نمی گیرد و شاهد هستیم كه در مواردی مجوز چاپ نشریه به افرادی داده می شود كه سابقه چندانی در مطبوعات ندارند و حتی مقالات چاپ شده از آنها به تعداد انگشتان یك دست هم نمی رسد.
به باور یاری، شاید در شرایط كنونی كمكی كه بتوان به بدنه نحیف و بی جان نشریات محلی كرد، سخت گیری بیشتر در صدور مجوز است تا حداقل نشریات حاضر بتوانند تكانی به خود دهند از سوی دیگر ارزیابی از طرف ادارات ارشاد اسلامی استان ها بر روی عملكرد نشریات نیست و رتبه بندی همچون نشریات سراسری ندارند و همین امر سبب ایجاد ناعدالتی میان آنها به لحاظ تخصیص آگهی و درآمدها شده است و نشریاتی كه در چند سال اخیر مجوز چاپ گرفته اند به حدی ضعیف و ناتوان در تحلیل مسایل استان برخورد كرده اند كه به نوعی بود و نبودنشان تفاوت چندانی نمی كند؛ نشریاتی كه عموما دارای تیراژ هایی حتی یكصد نسخه ای هستند.
وی در پایان، گفت: از سویی، اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان نیز از نشریات محلی حمایت نمی كند و بیشتر به نمایندگی دفاتر نشریات سراسری كه آن هم در دست افرادی غیرمطبوعاتی قرار گرفته، بها می دهند كه خود این امر هم باعث تضعیف بیشتر نشریات محلی شده است.

* مطبوعات در استان كرمانشاه؛ یك قرن بدون چاپخانه!
با اینكه 37 نشریه محلی در استان كرمانشاه مجوز چاپ دارند اما سختی های زیادی برای چاپ نشریه متحمل می شوند و این مساله هم به دلیل نبود چاپخانه های مدرن در استان است كه گردانندگان این نشریات را ناگزیر می كند تا برای چاپ نشریه دست به دامان تهران یا همدان بشوند در حالی كه پیشینه رسانه ای این استان به 105 سال پیش باز می گردد.
در این خصوص، مدیركل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان كرمانشاه نبود چاپ رول در استان را یك ضعف و نقیصه بزرگ بر سر راه نشریات محلی می داند.
رحیمی زنگنه اظهار كرد: به دلیل نبود چاپخانه رول در این استان، نشریات كرمانشاه باید یا در همدان یا در تهران به چاپ برسند كه باعث تحمیل هزینه های بیشتری به آنها بخصوص در زمینه حمل و نقل شده است.
وی بر لزوم تقویت صنعت چاپ در استان تاكید كرد و افزود: در این خصوص نیازمند حمایت سرمایه گذاران هستیم و در صورتی كه سرمایه گذاری برای راه اندازی یك چاپخانه مدرن در استان پیدا شود، ما نیز مشوق هایی از جمله تسهیلات ارزان قیمت بانكی را در اختیار وی قرار خواهیم داد.
وی البته با اشاره به كسادی بازار چاپ در كشور، این وضع را در بی انگیزگی سرمایه گذاران این حوزه بی تاثیر ندانست.
مدیرمسوول هفته نامه شهر من نیز بالا بودن هزینه چاپ در چاپخانه های موجود در شهرستان ها، كیفیت پایین چاپ، كند بودن روند كار در این چاپخانه ها به دلیل كمبود نیروی متخصص، نقص امكاناتی مانند دستگاه تا زن و استقرار نیافتن لیتوگرافی در محل چاپخانه ها را از عمده مشكلات مدیران رسانه های مكتوب محلی استان برشمرد.
بنفشه رضایی اظهار كرد: این مشكلات، مدیران رسانه های مكتوب استان كرمانشاه را وادار می كند كه سختی های كار با چاپخانه های تهران یا شهرهای بزرگ دیگر را به جان بخرند.
وی همچنین توزیع نشریه پس از چاپ را چالشی دیگر دانست كه به باور وی، وجود ضعف در این مرحله تمام زحمات اعضای نشریه را به باد می دهد.
رضایی همچنین از خودداری كردن صاحبان دكه های مطبوعاتی در به معرض دید گذاشتن و عرضه نشریات محلی و متوقع بودن آنها برای گرفتن برخی مشوق ها را مشكل دیگری توصیف كرد كه به زعم او، عرصه را گاهی برای نشریات تنگ می كند.
وی گفت: چاپ یك نشریه محلی حتی با كمترین تعداد صفحات، تلاشی توام با عشق و ارادت به فرهنگ و دیارمان را می طلبد؛ كوششی آمیخته با اضطراب و استرس، كه مختص خانواده بزرگ رسانه است اما باور كنید با وجود این عشق، مشكلات مالی و حس عقب ماندن از به اصطلاح روزی نامه ها، توانت را می گیرد و دستان و فكرت را كرخت می كند.
وی در پایان، آرزو كرد كه روزی برسد تا شهروندان محصول تلاش روزنامه نگاران واقعی را درك كنند و با خرید نشریات محلی فاخر به جای آگهی نامه ها، چتر حمایتشان را بر سر ركن چهارم دموكراسی بگسترانند.

* آسیب های دیگر نشریات محلی كرمانشاه از نگاه یك روزنامه نگار و نویسنده
محمد حسین شیریان، روزنامه نگار و پژوهشگر عرصه تاریخ مطبوعات استان كرمانشاه به نكاتی دیگر در مورد مشكلات مطبوعات محلی استان اشاره كرد.
به گفته وی، اقتصاد و حرفه ای شدن در رسانه 2 بال قدرتمند هستند به همین دلیل نشریات كرمانشاهی (جز یكی از آنها) از نظر مالی نمی توانند پاسخگوی دخل و خرج خود باشند.
وی افزود: آگهی و رپرتاژها معمولا به یك نشریه سرازیر می شود و بقیه در جا می زنند و به طور قطع همان نشریه به دلیل حرفه ای بودنش نیست كه 'بفروش' است.
شیریان گفت: مدیران نشریات كرمانشاهی جز چند عنوان انگشت شمار به دلیل نبود تجربه یا تحصیلات لازم چنان از حیطه اصول حرفه ای بدورند كه می توان با ورق زدن نشریات آنها به خوبی تسلط یا عدم توانایی آنها را حدس زد.

* ضعف در صفحه آرایی، انتخاب تیتر و عكس
به گفته این روزنامه نگار، بیشتر مطبوعات كنونی كرمانشاه حتی صفحه آرایی را به خوبی نمی شناسند و هنوز با 'كورل' صفحه آرایی می كنند در حالی كه این شیوه قدیمی و ناتوان است.
شیریان همچنین اظهار كرد: ناتوانی در شناخت عكس در صفحه و چیدمان و آرایش مطالب باعث شده كه سیمای آنها چنگی به دل نزند، فقط یكی دو عنوان از نشریات محلی استان دارای صفحه آرایی مطلوب هستند.
وی ادامه داد: موضوع آنگاه رنج آور می شود كه هنر تیتر زنی بعنوان عنصری قدرتمند و تاثیر گذار بر مخاطب به بدترین شكل در می آید و در سواد رسانه ای در مطبوعات محلی از اعتبار والایی برخوردار نیست.

* محافظه كار!
نویسنده كتاب تاریخ مطبوعات كرمانشاه در ادامه به خصلت 'محافظه كاری و هراس از نوآوری' در نشریات محلی استان اشاره كرد و گفت: از اَنجا كه محافظه كاری سم خطرناكی برای اداره نشریات به حساب می آید، اغلب آنها از نوآوری هراس دارند؛ مراد ما بیشتر نشریات است نه همه آنها؛ زیرا گاه برای ماندن حاضرند با دریافت یك آگهی یا رپرتاژ آگهی، تیتر خود را به تعریف و تمجید از صاحبان آگهی تغییر دهند و این است كه گفته می شود صاحبان آگهی ها قدرتمندتر از خبرنگارانند.
وی همچنین فرم و شیوه نگارش در مطبوعات محلی را چالشی دیگر برشمرد كه به دلیل ناآشنایی بیشتر نویسندگان با كوتاه نویسی و قدرت كلمات بر مخاطب، اغلب محتوایی بی تاثیر دارند.
وی افزود: نوشتن سخت ترین كار دنیاست وقتی برای مطبوعات می نویسید كار، مشكل تر هم می شود.

* هراس از ماده 16
به گفته شیریان، مطبوعات بسیاری وجود دارند كه ماندن به هر جهت را برای راضی كردن اداره ارشاد ادامه می دهند زیرا آنها می خواهند كه شامل ماده 16 نشوند.
«ماده ۱۶ قانون مطبوعات: صاحب امتیاز موظف است ظرف شش ماه پس از صدور پروانه، نشریه مربوطه را منتشر كند و در غیر این صورت با یك بار اخطار كتبی‌ و دادن فرصت پانزده روز دیگر در صورت عدم عذر موجه اعتبار پروانه از بین می‌رود، عدم انتشار منظم نشریه در یك سال نیز اگر بدون عذر موجه (‌به‌ تشخیص هیأت نظارت) باشد، موجب لغو پروانه خواهد بود.»
وی افزود: این ماده حیات آنها را نشانه گرفته است و به همین دلیل برای منتشر شدن به نشر هر مطلبی و لو قدیمی و بی خاصیت تن می دهند.
به باور این روزنامه نگار، تاریخ مطبوعات استان كرمانشاه كه حافظه قدرتمندی از تاثیرگذاری پشت سر گذاشته است به دلیل مشكل یاد شده در وضع بسیار خطرناكی قرار گرفته و دسترنج همه زحمت كشان این عرصه را در 108 سال كار سخت و طاقت فرسا دچار انحراف می كند.
شیریان گفت: نمی توان از حضور روزنامه نگاران سخت كوش و دانای این عرصه به سهولت گذر كرد اما در برابر آنها، جوانانی هستند كه برای نوشتن یك نیم ستون بدون ایراد دچار زحمت می شوند و هنوز غوره نشده، مویز می شوند!.
گزارش از یحیی معماری
6539/8066