به باور جامعه شناسان، ملت ها و جوامعي كه با مطالعه انس داشته و كتاب و كتابخواني در ميان آنها بيشتر رواج داشته، داراي فرهنگي ماندگارتر و پوياتر بوده و توانسته اند گنجينه اي از دستاوردهاي انديشمندان و فرهيختگان خود را به نسل هاي آينده منتقل كنند.
بايد دانست براي عادت به كتابخواني نياز به برنامه ريزي صحيح و بسترسازي فرهنگي است تا بتوان با راهكارهاي ارائه شده، اين فرهنگ را در كشور عملي و به تداوم آن هم كمك كرد.
بسيار از اهميت كتاب و كتابخواني و تاثير آن در رشد و تعالي انسان سخن به ميان آمده و به كرات خوانده ايم كه در صورت نهادينه شدن اين عادت خوب و مفيد در افراد، گام هاي موثري در زمينه رشد و اعتلاي فرهنگي جامعه برداشته خواهد شد.
اما افسوس كه اين سخنان و اظهارنظرهاي جالب بيشتر در حد تعارف و شعار است.
امروزه شاهديم بسياري افراد از خواندن به بهانه هايي نظير كمبود وقت و نداشتن حوصله سر باز زده و از اين يار مهربان فاصله گرفته اند، ياري كه بدون منت، سطح اجتماعي و فرهنگي افراد را ارتقا بخشيده و تحولات مثبت و خوبي را در رفتار آنها منجر مي شود.
اما براي رفع اين مشكل، به پشتكار و جديت همگاني نياز است تا با برداشتن موانع از سر راه، در مسير افزايش مطالعه، كتابخواني و آگاهي گام برداشت.
** سوت آغاز كار با خواندن كتاب
پركارترين ناشر دانشگاهي و پزشكي دو دهه اخير كشور براي تشويق پرسنل خود به مطالعه، اقدام جالب و قابل توجهي انجام داده است.
فرهاد تيمور زاده طي طرحي كه از هشت سال گذشته آن را اجرا كرده، نيروهاي خود در دفتر مركزي، كتابفروشي و انبارها را موظف به خواندن روزانه و جمعي كتاب به مدت نيم ساعت در مكان خدمت كرده است.
اين افراد عادت كرده اند هر روز قبل از شروع بكار، نيم ساعت كتابي را كه به نوبت توسط همكاران خوانده مي شود، به دقت گوش كنند زيرا بايد هر بار يك نفر به قيد قرعه و در پايان جلسه درباره آن اظهار نظر كند.
نيروهاي دفتر مركزي در فاصله زماني 8 تا 8:30 پاسخگوي مراجعه كننده اي نيستند و تلفن ها هم روي سيستم پيامگير است.
تيمورزاده در اين باره به خبرنگار فرهنگي ايرنا مي گويد: يكي از راه هاي ايجاد انگيزه براي مطالعه و تشويق به خواندن كتاب، استفاده از چنين طرح هايي است؛ طرح هايي ممكن و شدني كه هيچ لطمه اي نيز به سازمان هاي دولتي و خصوصي وارد نمي كند، چنين طرح هايي نگاه و رفتارهاي افراد را تغيير مي دهد و بطور قطع تاثيرات مثبت آن در كوتاه يا ميان مدت را متوجه خواهيم شد.
وي مي افزايد: زماني كه صرف مطالعه مي شود، هزينه نيست بلكه در آينده منجر به استفاده بهينه از اوقات خواهد شد، هرچند پيامدهاي مثبت ديگر را هم در پي خواهد داشت.
به گفته مدير انتشارات تيمورزاده، در برگزاري اين نشست جمعي هر هفته به نوبت، يك نفر زمان و مسائلي نظير اشتباهات خواننده كتاب را اداره مي كند، بنابراين افراد در اين ميان علم مديريت را نيز ناخواسته فرا مي گيرند.
ناشر برگريده در هشتمين جشنواره كتاب برتر كودك و نوجوان يادآور مي شود: اين كار طي هشت سال گذشته بدون وقفه ادامه داشته، براي اطلاع مراجعان از اين ماجرا هم يادداشتي تهيه شده كه تا ساعت 8:30 پاسخگوي آنها نيستيم اما در اين فرصت مي توانند از كتابهاي موجود بهره برداري كنند.
** هويت بخشي به افراد
تيمورزاده با بيان اينكه همه افراد از جمله آبدارچي نيز ملزم به خواندن كتاب در اين نيم ساعت است، مي گويد: اين كار به افراد هويت بيشتري بخشيده و به يك عادت تبديل مي شود،بطوريكه با نهادينه شدن اين عادت خوب، آنها ديگر نمي توانند، مطالعه را ترك كنند، پرسنل اين طرح را در منزل و جمع خانواده خود هم به اجرا مي گذارند.
وي ادامه مي دهد: موضوعات كتاب ها مختلف است(مذهبي، روانشناسي، رمان، مديريت و..) و پرسنل به سليقه خود، كتابي را پيشنهاد مي دهند هرچند تا حدي راهنمايي هايي انجام مي شود اما اجباري در كار نيست زيرا بر اين باورم، تحكم سازماني آفتي بزرگ است.
مدير انتشارات تيمورزاده كه دكتراي پزشكي دارد، مي گويد: در ابتداي اين طرح هر فرد، كتاب مورد علاقه خود را مطالعه مي كرد اما بعدها تصميم گرفته شد، يك كتاب معرفي و در جمع خوانده شود.
وي مي گويد: كاركنان در يك مقطع تصميم گرفتند، كتاب پر فروش و خواندني «دا» را مطالعه كنند، بنابراين آن را به تعداد افراد خريداري و به آنها اهدا كردم، هرچند هميشه يك نسخه از كتاب هايي را كه منتشر مي كنيم، به پرسنل هديه مي دهم و بدين ترتيب آنها صاحب كتابخانه هم مي شوند.
تيمورزاده با بيان اينكه در مدت هشت سال گذشته 135 عنوان كتاب توسط كاركنان موسسه مطالعه شده، تصريح مي كند: چگونه كمر درد خود را درمان كنيم؟، ماري كوري، حديث آرزومندي، طوفان ديگري هم در راه است و ستاره هايي كه خيلي دور نيستند از جمله اين كتابها هستند.
** بطور متوسط حدود 45 دقيقه مطالعه در روز
دريافت كننده لوح سپاس در پانزدهمين و شانزدهمين كتاب سال دانشجويي درباره ميزان مطالعه خود در طول روز مي گويد: اين زمان بسته به شرايط و وقت در اختيار متفاوت است، يك روز 30 دقيقه و روز ديگر يك ساعت و نيم كتاب مي خوانم اما بطور ميانگين روزانه 45 تا 50 دقيقه مطالعه دارم البته اين آمار بدون در نظر گرفتن مطالعه نيم ساعتي و جمعي مستمر روزانه است.
وي با بيان اينكه هيچگاه مطالعه در فضاي مجازي نمي تواند جايگزين مطالعه كتاب شود، توضيح مي دهد: برخي اطلاعات موجود در شبكه هاي مجازي لحظه اي و غير مستند است، بنابراين نمي توان به آنها اطمينان داشت در حاليكه يك كتاب خوب و معتبر مي تواند اطلاعات بكر و موثقي را به فرد داده و به سطح آگاهي هاي وي بيافزايد.
مدير انتشارات تيمورزاده با تاكيد بر نقش ناشران در ارائه كتاب هاي معتبر مي افزايد: در سالهاي اخير شاهديم، برخي به دليل علاقه اي كه به انتشار كتاب يا مقاله به اسم خود دارند، با جستجو در اينترنت، مطالبي را تهيه كرده و به نام خود منتشر مي كنند كه اين كتاب با مطالبي كه در بيشتر فضاهاي مجازي به چشم مي خورد، تفاوتي ندارد.
** ناشران نيز مطالعه كنند
وي ادامه مي دهد: ناشر بايد خود اهل مطالعه باشد، چرا بايد يك ناشر اين همه از كم بودن سرانه مطالعه گلايه كند اما خود اهل مطالعه نباشد، يك واقعيت تلخ كه حاصل و نتيجه يك بررسي است، نشان مي دهد، آمار مطالعه ميان ناشران كتاب كم و تاسف بار است، عليرغم اينكه بسياري از اين افراد، اين مساله را پنهان مي كنند اما برخي اعتراف كرده اند، دو تا سه سال است كه كتابي نخوانده اند و يا يادشان نمي آيد چه زماني اين دوست مهربان را تورق كرده اند.
** سه كتاب در دست مطالعه دارم
تيمور زاده مي گويد: در حال مطالعه همزمان سه كتاب «چگونه به آمار دروغ بگوييم»، «اينشتن» و «دعا از منظر حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب اسلامي» هستم، اولي كتابي فوق العاده و نوشته حسين راهداري است كه توسط انتشارات دنياي اقتصاد چاپ شده است.
وي با توصيه به افراد براي مطالعه اين كتاب، اضافه مي كند: اين كتاب كه 168 صفحه و داراي قطع پالتويي است، سعي دارد، نشان دهد كه چگونه با آگاهي مي توان از سوء استفاده از اعداد و آمار جلوگيري كرد، اكنون كتاب ياد شده در دفتر مركزي انتشارات تيمورزاده خوانده مي شود.
عضو شوراي فرهنگي اجتماعي شهرداري منطقه شش تهران با تاكيد بر مطالعه كتابهايي كه به فرد هديه مي شوند، مي گويد: در صورت بي علاقگي به مطالعه يا نبايد اين كتابها را دريافت كرد و يا وقتي آن را گرفتيم، موظف به خواندن هستيم، كتاب «دعا از منظر حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب اسلامي» را هديه گرفتم، كتابي جالب در قطع پالتويي كه 150 صفحه دارد.
وي مي افزايد: انتشارات انقلاب اسلامي در قالب اين كتاب جامع و قابل استفاده مباحث مربوط به دعا، ذكر، مناجات و جايگاه آن در منظومه عقايد الهي را در بيانات رهبر معظم انقلاب منتشر كرده است، اين اثر در پنج فصل كلي به كوشش عليرضا برازش گردآوري و تدوين شده و در ذيل هر فصل، زيرعنوان‌ها و ريز موضوعات مربوط به آن جاي گرفته است.
سخن آخر اينكه، امروزه ميزان گرايش به مطالعه از شاخصه هاي توسعه محسوب مي شود و طبق مطالعات انجام شده، ايران در اين زمينه وضعيت مطلوبي ندارد، ايرانيان از خريد و مطالعه كتاب گريزان هستند در حاليكه اقداماتي اساسي بمنظور اشاعه فرهنگ مطالعه انجام نشده است.
بررسي ها نشان مي دهد، نهادهاي مختلف براي رفع تنگناها و ايجاد بستر لازم براي توسعه فرهنگ كتاب و كتابخواني، در پنج بخش خانواده، مدارس، كتابداران و كتابخانه‌ها، دولت و رسانه‌هاي گروهي و ناشران و كتاب فروشي‌ها نياز به حركتي همسو براي برداشتن اين موانع دارند.
در اين ميان نقش ناشران به دليل توجه به نيازهاي خوانندگان داراي اهميت است، در صورتيكه اين قشر از جامعه به مواردي نظير استانداردهاي چاپ، جذابيت هاي ظاهري، طراحي و رنگ آميزي كتاب، قطع و مواردي نظير محتوا و ويرايش كتاب توجه ويژه و مستمر داشته باشند و رسالت خود را كه نشر و توزيع كتاب معتبر و سودمند است، فراموش نكنند و به جاي فكر كردن صرف به پول اندكي هم به فرهنگ جامعه توجه كنند، كمكي بزرگ به مخاطبان خود در اين مسير كرده اند.
از: پروين اروجي
فراهنگ ** 1880 ** 1071
تهران - ايرنا - بسياري از افراد از خواندن كتاب به بهانه هايي نظير كمبود وقت و نداشتن حوصله سر باز زده و از اين «يار مهربان» فاصله گرفته اند، ياري كه بدون منت، سطح اجتماعي و فرهنگي افراد را ارتقا مي بخشد.