كویر پهنه گسترده ای از تمدن، جغرافیا و طبیعت ایران را تشكیل می دهد و كویر لوت بخشی از آن می باشد كه در محدوده جغرافیای سه استان شرقی كشور واقع شده است.
خلیل همایی راد جانشین ستاد توسعه و امنیت مناطق پایدار كویری، مدیركل امنیتی و انتظامی استانداری كرمان، مدرس دانشگاه علوم انتظامی و كارشناس كویر در گفت و گویی مفصل با خبرنگار ایرنا به قابلیت های بهره برداری از كویر پرداخت.
*جغرافیا و منابع طبیعی كویر لوت
جانشین ستاد توسعه و امنیت مناطق پایدار كویری گفت: كویر لوت حدود 175 هزار كیلومتر مربع وسعت دارد كه بیش از 10 درصد مساحت كل كشور و یكی از 15 بیابان بزرگ جهان است.
خلیل همایی راد افزود: بخش خالی از سكنه كویر حدود 98 هزار كیلومتر مربع مساحت دارد كه بین سه استان كرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان تقسیم شده است.
وی تصریح كرد: مسیر جاده ابریشم، جاده ادویه در حاشیه كویر و احداث بناهایی مانند ارگ بم و شهداد با آثار كشف شده مربوط به پنج تا هفت هزار پیش و صنایع ذوب مس، روی و طلا در منطقه نشان از رونق این ناحیه در گذشته دارد.
وی با اشاره به اینكه كشاورزی در حاشیه كویر در شهرهای بم، راور و شهداد از گذشته وجود داشته است گفت: سدر، ساج و انواع گیاهان دارویی در كویر قابل كشت است و تولید گز انگبین به عنوان محصول اختصاصی كویر را داریم.
كارشناس كویر افزود: معادن متعدد طلا، هماتیت، مالاكیت، لیمونیت و انواع سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی در كویر وجود دارد كه می تواند بهره برداری شود.
وی اظهار كرد: در كویر 320 روز آفتابی داریم كه برای استفاده از انرژی خورشیدی و ایجاد مزارع تولید برق قابل بهره برداری است و تولید انرژی بادی از بادهای 120 روزه زابل و انرژی زمین گرمایی می تواند در كویر مورد مطالعه و بهره برداری قرار گیرد.
این كارشناس مناطق كویری گفت: گونه های جانوری مانند شتر، شترمرغ، كبك، قرقاول، آهو، جبیر و ... كه با كویر همزیستی دارند می توانند در كویر پرورش داده شوند.
وی با اشاره به مسابقات اولترا ماراتن كه اردیبهشت امسال در كویر شهداد برگزار شد افزود: ورزش های بیابانی در كویر داریم و برگزاری مسابقات اولترا ماراتن شروع بسیار خوبی برای توسعه كویر است.
وی تصریح كرد: هیچ جای جهان همه جاذبه ها یك جا جمع نشده و طبق نظر كارشناسان كویر لوت كرمان الماس كویرهای جهان است.
جانشین ستاد توسعه و امنیت مناطق پایدار كویری اظهار كرد: اكنون در یك نقطه عطف تاریخی هستیم، بازیگران كویر تغییر كرده اند و این منطقه مجدد به یك فرصت تبدیل شده و كویر در مسیر توسعه قرار گرفته است.
خلیل همایی راد افزود: سابقه تاریخی كویر در اقتصاد، صنعت و راه های آن به هفت هزار سال قبل بر می گردد و در دوره گذشته در نقطه جفرافیایی قرار داشت كه به عنوان فرصت مطرح بود.
*لزوم مدیریت و برنامه ریزی برای كویر
مدیركل امنیتی و انتظامی استانداری كرمان گفت: زمانی كه كویر در مرور زمان فرصت های اقتصادی خود را از دست داد، محل و گذرگاه راهزنان، اشرار و قاچاقچیان كالا و مواد مخدر شد.
همایی راد با تاكید بر این نكته كه كویر در مسیر توسعه قرار دارد افزود: در این مسیر سازمان ها، نهادها و بخش خصوصی برای مقاصد مختلف به كویر ورود پیدا می كنند و در این بین ممكن است كه گروه های سودجو نیز به این حیطه آسیب بزنند.
وی تصریح كرد: مشكلی كه در این راه وجود دارد این است كه به لحاظ جغرافیایی مرز سه استان كرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی در كویر، غیر كارشناسی ترسیم شده، بر روی تپه های شنی قرار گرفته و قابل رویت نیست و همچنین كویر بین این سه استان تجزیه شده و به دلیل خالی از سكنه بودن مسئولان ذیربط اشراف كمی بر روی این منطقه دارند.
همایی راد گفت: این نگرانی وجود دارد كه اگر بدون برنامه و مدیریت زمینه ورود افراد را به كویر فراهم كنیم هم اقتصاد مردم محلی ضرر می بیند و هم محیط زیست و میراث فرهنگی دچار آسیب می شود.
وی بیان كرد: این پهنه بین سه استان تقسیم شده است و ظرفیت های فوق العاده ای دارد و در مسیر توسعه اگر برنامه ریزی دقیقی نداشته باشیم میراث كنونی كویر از دست می رود در حالی كه از كویر بهره برداری انجام می شود باید از عرصه طبیعی و زیست محیطی آن نیز باید حفاظت شود.
جانشین ستاد توسعه و امنیت مناطق پایدار كویری افزود: نكته دیگر در دغدغه توسعه كویر این است وقتی در جایی می خواهیم توسعه بدهیم نباید داشته های كنونی آن را از دست بدهیم همانطور كه آثار تاریخی در شهرها باید حفظ شود در كویر هم باید این كار انجام پذیرد.
وی اظهار كرد: داشته های كویر به مراتب از داشته های ما در شهر بیشتر و بكرتر است و اگر كویر را بدون برنامه و مدیریت در مسیر توسعه رها كنیم مشكلات زیادی برای آن بوجود می آید.
همایی راد گفت: شورای امنیت كشور از مرداد 94 دستورالعمل امنیت و توسعه پایدار مناطق كویری را ابلاغ كرد كه در آن به هر دو بعد كویر و توسعه پایدار توجه شده است و در این توسعه تقریبا همه دستگاه های اجرایی مشاركت دارند.
مدرس دانشگاه علوم انتظامی خاطرنشان كرد: بتازگی در مركز تحقیقات راهبردی دفاعی نشستی با حضور كارشناسان و استاندار كرمان برگزار شد و بیش از 700 پروژه تحقیقاتی و علمی با موضوع آمایش سرزمینی در مناطق كویری و بیایانی از منظر توسعه، دفاع و امنیت پایدار در حال تدوین و اجراست.
*طرح ها و برنامه های مدیریت و حفاظت از كویر
همایی راد با اشاره به ارائه چند طرح برای مدیریت و ساماندهی فعالیت ها در كویر گفت: پیشنهاد اول شكل گیری استان جدید با استفاده از شهرهای حاشیه كویر، در حوزه آبریز كویر است و همچنین ایجاد منطقه ویژه كویر در 98 هزار كیلومتر مربع از كویر پیشنهاد دوم بود.
وی افزود: اگر دو طرح بالا با محدودیت مواجه بودند نیاز است برنامه جامع برای بخشی از كویر كه در استان كرمان قرار دارد، تدوین كنیم و نقش دستگاه های مختلف دولتی در آن دیده شود.
كارشناس مناطق كویری بیان كرد: در این برنامه باید جاذبه های كویر و محیط زیست را لحاظ كنیم و نقش مردم محلی حاشیه كویر و صنایع دستی كویر را در نظر بگیریم و رابطه آنها را در یك برنامه جامع و متوازن تعریف كنیم.
وی اظهار كرد: طبق كنوانسیون تنوع زیستی ریودوژانیرو 92 كه جمهوری اسلامی ایران نیز از سال 1375 به آن ملحق شده، باید الزاماتی در خصوص حفظ تنوع زیستی، استفاده پایدار و سهیم شدن عادلانه در مزایا، احترام گذاشتن به آداب و رسوم جوامع محلی و جلوگیری از آسیب رساندن به زیستگاهها و ایجاد انگیزه های اقتصادی و اجتماعی برای حفاظت و توسعه پایدار در نظر گرفته و رعایت كنیم.
همایی راد گفت: باید تا سال 2017 معادل 20 درصد پهنه كشور زیر پوشش حفاظت محیط زیست قرار گیرد و علی القاعده كویر لوت با 98 هزار كیلومتر مربع وسعت و داشتن ویژگی های منحصر بفرد خود می تواند بخشی از این پروژه ملی و تعهدات جهانی باشد.
*استان كرمان پیشقدم در توسعه كویر لوت
جانشین ستاد توسعه و امنیت مناطق پایدار كویری گفت: نیاز است حداقل یك برنامه جامع برای بخشی از كویر كه در استان كرمان قرار دارد و بیش از چهار برابر لبنان است، تدوین كنیم.
وی افزود: خوشبختانه بحث توجه به كویر در كرمان از سال 93 توسط استاندار به طور جدی مطرح شده، اما دستگاه هایی كه باید مسئولیت می پذیرفتند هنوز پای كار نیامده اند و قرار بود شركتی تحت عنوان عمران كویر تاسیس شود كه هنوز به نتیجه نرسیده است.
مدیركل امنیتی و انتظامی استانداری كرمان با اشاره به برنامه ثبت جهانی بخشی از كویر لوت گفت: اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان پیگیر آن است و در صورت ثبت به دلیل الزام آور بودن، رعایت استانداردها و وجود سازمان متولی حركت خوبی در بهره برداری و حفظ كویر انجام خواهد شد.
وی بیان كرد: كویر در كمیسیون امنیتی استان به سه منطقه سبز، نارنجی و قرمز تقسیم بندی شده است كه فعالیت و عبور و مرور افراد در آن بر همین اساس كنترل می شود.
همایی راد تعیین متولی و داشتن برنامه جامعه را دو نیاز ضروری برای توسعه كویر دانست و گفت: در این صورت رابطه دستگاه های مختلف در بخش دولتی، بخش خصوصی و مردم محلی با یكدیگر تنظیم می شود و در استان كرمان با كمترین مانع مواجه هستیم.
*الزامات توسعه و بهره مندی از مناطق كویری
مدیركل امنیتی و انتظامی استانداری كرمان تاكید كرد: در برنامه توسعه كویر نباید به اقتصاد مردم محلی صدمه وارد شود و باید از كویر منتفع شوند.
این كارشناس كویر گفت: حفظ جمعیت موجود در حاشیه كویر با ایجاد فرصت های سرمایه گذاری و زیرساخت های اقتصادی به عنوان یك فاكتور و الزام بسیار مهم مطرح است و باید جمعیت در حاشیه كویر حفظ و افزایش پیدا كند و برای مهاجرت معكوس هدفگذاری كنیم.
وی با بیان اینكه در طرح توسعه كویر باید ظرفیت سازی های هدفمند و هوشمند داشته باشیم تصریح كرد: كویر در حوزه های فرهنگی، امنیتی و اقتصادی به عنوان فرصت مورد استفاده قرار بگیرد و باید به عنوان عقبه تمدن شرق آن را مجددا حفظ و احیا كنیم.
همایی راد گفت: باید به سمتی برویم كه كویر خوداتكا شود بویژه خودكفایی دفاعی به عنوان فاكتور مهم در كویر در نظر گرفته شود و باید با داشته های كنونی كه میراث جهانی و ملی است از كویر بهره برداری كنیم.
وی تاكید كرد: اگر از فرصت هایی كه در كویر وجود دارد به خوبی شناخته و به درستی بهره برداری شود، كویر هیچ نیازی به بودجه نفت و دولت ندارد و یكی از ثروتمند ترین مناطق ایران خواهد شد.
مدیركل امنیتی و انتظامی استانداری كرمان گفت: در كویر نیروهای امنیتی و انتظامی حضور و اشراف خوبی دارند و برگزاری اولترا ماراتن كویر در ضریب امنیت بسیار بالا نشان از وجود امنیت كامل در كویر دارد هرچند كویر در مسیر توسعه با تغییر برنامه امنیتی همراه است.
همایی راد بیان كرد: قبل از اینكه كویر را به دیگران معرفی كنیم باید نهاد های تخصصی و مراكز مطالعاتی و برنامه ریزی برنامه جامعی برای كویر طراحی كنند و بعد از آن كویر را به مردم كشور و جهان معرفی كنیم.
همایی راد تصریح كرد: مراكز مطالعاتی و برنامه ریزی برنامه جامعی برای كویر طراحی كنند تا رابطه اقتصاد، فرهنگ، محیط زیست، الزامات اجتماعی، توانمند سازی مردم محلی و الزامات و تعهدات جهانی در یك مجموعه هماهنگ دیده شود.
وی افزود: طبیعتا در برنامه جامع امنیت و توسعه پایدارمناطق كویری باید ملاحظات مختلف ژئومورفولوژی، ژئو هیدرولوژی (آب شناسی)، ژئودموگرافی (جمعیت شناسی)، ژئواكونومی(اقتصادی)، و نهایتا بررسی های ژئوپلتیك با حساسیت انجام پذیرفته و این گوهر گرانبها حفظ و مورد بهره برداری قرار گیرد.
همایی راد گفت: به یاد داشته باشیم كه الماس كویرهای جهان نباید به دست افراد نا اهل و نابلد سپرده شود و این میراث جهانی در مسیر توسعه آسیب ببیند.
7437/3028/1042
كرمان - ایرنا - به دلیل شرایط جغرافیایی و طبیعی خاص حاكم بر كویر لوت، مدیریت و برنامه ریزی در این ناحیه پهناور و با اهمیت طی سال های متمادی مغفول مانده بود كه با تغییر نگاه كلان به كویر از تهدید به فرصت، زمینه توسعه و شكوفایی این منطقه فراهم شده است.