چالش های پیش روی مذاكرات یمن در كویت

به گزارش ایرنا، در پی سفر اخیر بان كی مون دبیر كل سازمان ملل متحد به كویت وتلاش های بین المللی برای به نتیجه رسیدن مذاكرات ، منابع دیپلماتیك از تمدید گفت وگو ها به مدت دو ماه دیگر به منظور نزدیك كردن دیدگاه های دو هیات مذاكره كننده و رسیدن به راه حلی فراگیر برای خروج یمن از بحران خبر دادند.البته جلسات گفت و گوی گروه های یمنی در كویت تا دو هفته متوقف شده است و پس از تعطیلات عید فطر از سر گرفته می شود.
امید می رود با تمدید این مهلت طی دوماه آینده ، طرفین با حل اختلافات خود ٬به راه حلی فراگیر مورد پذیرش همه دست یابند.
طرف های مذاكره كننده به سفیران مجموعه 18 كشور وعده دادند كه پس از دو هفته بر سر میز مذاكره حاضر خواهند شد. آنها همچنین متعهد شدند كه از افزایش درگیری های نظامی جلوگیری و با كمیته های میدانی آتش بس٬ همكاری كنند.
محمد عبدالسلام سخنگوی جنبش انصارلله یمن روز یكشنبه گفت كه نمایندگان این جنبش وهیات ریاض مورد حمایت آل سعود در دستیابی به راه حلی فراگیر برای حل مناقشه در این كشور نزدیك شده‌اند.
عبدالسلام در نشستی به ریاست بان كی مون، دبیر كل سازمان ملل با بیان اینكه خواسته كامل ما برقراری صلح و ثبات دریمن است و تمام آنچه ما می خواهیم صلح است، تاكید كرد كه این مذاكرات تنها راه برون رفت از بحران یمن است.
وی افزود: بیش از دو ماه است كه در كویت هستیم و در مذاكرات قبلی در مسقط ، ژنو و بیل سوئیس نیز به منظور دستیابی به صلح ٬با طرف مقابل ملاقات كردیم و به مسیر خود برای ساخت یمنی برای همه ادامه خواهیم داد.
سخنگوی جنبش انصارالله یمن همچنین تصریح كرد كه نمایندگان این جنبش به منظور پایان دادن به بحران در یمن و لغو حصر و تمامی تحریم‌های اقتصادی اعمال شده در یمن و همچنین شروع روند سیاسی با اسماعیل ولد شیخ احمد، نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن مذاكرات سازنده‌ای داشته‌اند.
وی همچنین بر اهمیت اجماع درباره رئیس جمهوری، دولت وحدت ملی و تشكیل كمیته نظامی و امنیتی در دوره بالقوه گذار سیاسی تاكید كرد.
به گفته منابع مطلع، به درخواست دو طرف مناقشه یمن، 'نقشه راه' دیگری در حال پیگیری است و اسماعیل ولد الشیخ احمد، نماینده سازمان ملل متحد در امور یمن نیز پیشتر آن را به بان كی مون ارائه كرده است.
این نقشه راه جدید پس از دو ماه مذاكرات طرف‌های درگیر در یمن از سوی اسماعیل ولد الشیخ نماینده سازمان ملل در امور این كشور پیشنهاد شده است.
این منابع افزودند :نظر عربستان درباره این طرح تاكنون مشخص نشده است اما ریاض تلاش دارد كمیته آتش‌بس و مذاكرات را به ریاض منتقل كند. این در حالی است كه جنبش انصارالله با این موضوع مخالف است.
ولد الشیخ، سه ‌شنبه گذشته گفته بود: این نقشه راه برای اجرای تمهیدات امنیتی مشخص در قطعنامه 2216 شورای امنیت و همچنین ایجاد یك دولت وحدت ملی است.
وی افزود: به طور خلاصه، با وجود مشكلاتی كه باید به آن پرداخته شود، جوّ كلّی همچنان مثبت است. واكنش هیات‌ها به این طرح‌ها مثبت بوده است، اما هنوز دربارۀ ترتیب اقدامات مختلفِ ارائه شده در نقشه راه توافق نشده است.

** دلایل به نتیجه نرسیدن مذاكرات یمن
عمده اختلافات طرفین مذاكره كننده در یمن را می توان در اجرایی كردن پنج محور با تقدم اهمیت كه در این مذاكرات بر آن تمركز شده، مورد تحلیل و تبیین قرار داد:
1. تحویل تسلیحات سنگین و متوسط
یمن را می توان معدن سلاح در جهان توصیف كرد. به عبارتی به ازای هر شهروند یك اسلحه در یمن وجود دارد كه این تعدد در گستره دولت، كمیته های مردمی، انصارالله، قبایل، جنبش الحراك جنوب و القاعده به شكل نامساوی توزیع شده است. در واقع یكی از دلایل اصلی حمله عربستان به یمن را می توان در اختیار داشتن تسلیحات سنگین و متوسط به ویژه پس از ائتلاف با ارتش و حزب علی عبدالله صالح توصیف كرد. از این رو یكی از خواسته های اصلی هیات ریاض، تحویل سلاح های سنگین، عقب نشینی از مناطق تصرف شده و آزادی زندانیان از سوی هیئت ملی یمن است كه همین موضوع یكی از مهم ترین دلایل اختلاف بین دو طرف است.
در همین ارتباط سخنگوی انصارالله با اشاره ضمنی به موافقت با تسلیم تسلیحات سنگین طبق قطعنامه 2216 شورای امنیت ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد مورخ 25 فروردین 1394، تأكید كرد :انصارالله با باقی ماندن اسلحه در خارج از چارچوب دولت موافق نیست. در واقع این اظهارات عبدالسلام همان نگرشی است كه انصارالله اوایل اكتبر 2015 در نامه ای رسمی به دبیركل سازمان ملل متحد ابلاغ كرد. اما نكته اینجاست كه این تحویل و واگذاری سلاح باید در چارچوب یك روند سیاسی توافقی رخ دهد تا تضمین های لازم را به انصارالله و صالح برای چانه زنی در مسیر بحرانی موجود بدهد. در واقع هیات یمنی خواستار توقف حملات و تشكیل دولتی ائتلافی، قبل از تحویل تسلیحات خود است.

2. عقب‌نشینی از شهرها
خواسته دوم و تعیین كننده دیگر به زعم هیات ریاض، عقب نشینی انصارالله و صالح از شهرهای تصرف شده در جریان قیام مردمی و متعاقب آن حمله عربستان به یمن است. در واقع یكی دیگر از پیش شرط های هیات ریاض قبل از هر توافقی، عقب‌نشینی از مناطق تحت كنترل و تصرف شده است. نمایندگان منصور هادی ٬خروج انصارالله از شهرهای مهم از جمله صنعا را خواستارند . بخش عمده و مهمی از شهرهای شمال غربی و غربی مهم یمن در كنترل انصارالله و ائتلاف صالح است.
شهرهای استراتژیك الجوف واقع در مرز عربستان، صنعا و صعده به عنوان پایگاه های انصارالله، عمران، اب، حدیده، ذمار، المحویت و حجه تحت كنترل كامل و بخش هایی از استان های تعز، البیضا كه در آن درگیری های تعیین كننده و جدی با عربستان و نیروهای ائتلاف صورت گرفت٬ تحت تسلط انصارالله و متحدانش است . در واقع هیات ریاض به دنبال آن است كه انصارالله را محدود به برخی از این استان ها همچون صعده و بخش هایی از صنعا كند وآن ها را از پیشروی به سمت ساحل جنوبی به ویژه عدن باز دارد. این موضوع در میز مذاكره كه ناشی از واقعیت های میدانی است، به عنوان یك اختلاف استراتژیك در روند گفت وگوها نقش ایفا می كند.

3. تعیین خطوط اساسی برای تشكیل دولت توافقی
اما خواسته اصلی انصارالله توقف آتش بس و تشكیل دولت توافقی است. انصارالله معتقد است كه روند سیاسی و استقرار دولت وحدت ملی ٬موضوعی مهم تر است و باید در اولویت قرار گیرد. عبدالسلام سخنگوی هیات مذاكره كننده انصار الله می گوید : وضعیت نظامی و امنیتی در یمن به دلیل گسترش سلاح و عدم حضور دولت در بسیاری از مناطق جنوبی یمن ٬از همیشه پیچیده تر شده است. از اینرو طرفین به توافق سیاسی روشنی نیاز دارند كه نشانه های دولت را تثبیت كند. موضوعی كه بی درنگ از سوی هیئت ریاض با بی میلی مواجه خواهد شد و هر گونه توافقی را منوط به تحقق دو عامل تحویل سلاح ها و عقب نشینی از شهرها، می كنند.
ضمن اینكه آینده سیاسی و وضعیت و موقعیت امنیتی منصور هادی نیز از موارد اختلافی است. در هر صورت بازگشت منصور هادی به یمن برای عربستانی ها یك مسئله حیثیتی است كه اگر اتفاق نیفتد ٬هم به منزله یك شكست بزرگ است و هم عربستان برای تجاوز به یمن توجیه دیگری نداشته و نخواهند داشت.
در همین حال عربستان با جنبش حراك – جنبش جدایی طلب یمنی كه معتقد است یمن جنوبی و شمالی باید به جای یمن یكپارچه شكل بگیرد- روبه رو است. این جنبش عملا جا را برای منصور هادی در جنوب یمن تنگ كرده است.
جنبش حراك ٬شهر عدن را می خواهد پایتخت خود داشته باشد و از آن طرف صنعا نیز اینك در اختیار انصارالله است و عملا منصور هادی برای ادامه ریاست جمهوری ظاهرا باید شهر دیگری را انتخاب كند.

4. تبادل اسرا
یكی دیگر از خواسته های هیات ریاض و همچنین انصارالله موضوع تبادل اسرا و زندانیان است. در واقع به نظر می رسد كه اهمیت این موضوع برای هیات ریاض بیشتر است، به خصوص پرونده بازداشت شدگانی چون سرلشكر محمود سالم الصبیحی وزیر دفاع، سرتیپ فیصل رجب از طرفداران رئیس جمهوری مخلوع و ناصر هادی برادر عبد ربه منصور هادی رئیس جمهور از این جمله است كه به گفته انصارالله پرونده این افراد و همچنین بقیه اسرا در روند گفت وگوها در حال حل شدن است.

5. تعیین چارچوب برای ادامه گفت‌وگوها
این عامل اگرچه یك متغیر ثانویه است، اما توافق بر سر آن می تواند مسیر گفت وگوهای سخت طرفین را وارد روندهای اثربخشی كند. در این چارچوب ٬ در وهله نخست ٬توافق بر سر استحكام بخشیدن به آتش‌بس شكننده موجود، می تواند روند آتش بس كامل را محقق كند و نقطه تحول خوبی برای تن دادن طرفین به گفت وگوهای اصلی با وجود گستره شكاف ها باشد.

در مجموع باید گفت امیدواری به حصول توافق سیاسی در مذاكرات كویت كه حاصل چند دور مذاكرات طرف های مختلف است، بیش از هر زمان دیگری است. این امیدواری بیش از هرچیز حاصل شكست های میدانی عربستان و تحمیل هزینه های اقتصادی سنگین بر این كشور طی یك سال گذشته است، مضاف برآنكه متحدان اصلی آل سعود یعنی آمریكا، انگلیس و برخی از متحدان عرب این كشور نیز، در حال حاضر به این نتیجه رسیده اند كه بحران یمن جز با توافق سیاسی حل نخواهد شد.
گزارش از مریم كاظمی
خاورم*1049**2041**