كیارستمی؛ سینماگری كه باید از نو شناخت

آخرین ساعات دیروز خبر درگذشت كیارستمی خواب را از چشمان مخاطبان رسانه ها ربود و برای بسیاری غمی با «طعم گیلاس» را جایگزین ساخت. كیارستمی كه برای ادامه درمان خود در فرانسه بسر می برد، دیروز دوشنبه (14 تیر 1395) دار فانی را وداع گفت و بسیاری بویژه هنرمندان را دچار ضایعه ای غمبار كرد. كیارستمی كه بارها در جشنواره های بین المللی حضور یافت و با فیلم های ستایش برانگیز خود، به شایستگی سینمای ایران را نمایندگی كرد، از میان ما رفت اما سبك و سیاق فیلمسازی او هنوز پابرجاست. راستی، سادگی، شفافیت و جهان بینی خاص، از نقاط برجسته فیلم های كیارستمی است كه سینمای او را از دیگران متمایز می كند.

**اصالت و شفافیت؛ ویژگی های برجسته كیارستمی و سینمایش
«مهرانه مهین ترابی» بازیگر، در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا از ویژگی های شخصیتی منحصربه فرد كیارستمی سخن گفت؛ ویژگی هایی كه در فیلم های او هم جاری و ساری بود و موجب تمایز آثار وی از دیگر اثرهای سینمایی می شد.
مهین ترابی در گفت و گو با ایرنا گفت: كیارستمی یكی از انسان های نادر و كمیابی بود كه من در زندگی با او رو به رو شده بودم. در وجود و زندگی كیارستمی نوعی اصالت، شفافیت و قدرتی جریان داشت كه او را به انسانی منحصربه فرد تبدیل كرده بود. وجود انسانی كیارستمی به دلیل بهره مندی از این ویژگی ها بسیار نادر بود تا جایی كه امكان نداشت در كنار او باشید و از ویژگی های مثبتش اثر نپذیرید.
مهین ترابی افزود: بزرگترین خصیصه كیارستمی این بود كه هیچ پیچیدگی ای نداشت. كیارستمی با خودش، زندگی و طبیعت روراست بود. او بر خلاف بسیاری از انسان ها كه می خواهند با پیچیده نمایی شخصیتی خود را بزرگتر، زیباتر، ثروتمندتر و ... تر از آنچه هستند نشان دهند، انسان بسیار ساده ای بود. به نظر من كیارستمی تمام موفقیت خود را مدیون همین راستی، سادگی و اصالتی بود كه در فیلم هایش هم آن را به تصویر می كشید. به عنوان نمونه فیلم «خانه دوست كجاست» به اندازه ای خالص و ناب است كه مانند یك پاك كن می تواند همه آلودگی ها را از وجود انسان پاك و تمیز كند.
این بازیگر در پاسخ به چرایی كم دیده شدن كیارستمی در داخل گفت: سال ها بود كه از سر بی مهری ها و برخی قوانین دست و پاگیر این مملكت، كیارستمی فعالیت سینمایی چندانی نداشت. جای تاسف دارد كه نتوانستیم آنطور كه باید و شاید از چشمه نابی كه از وجود او می تراوید بهره مند شویم. بسیار جای تاسف دارد كه بسیاری از مردم حتی برخی فیلم های ایشان را هرگز ندیده اند و ما مردمی هستیم كه پس از مرگ بزرگی به یاد او می افتیم و ارزش واقعی آدم ها را وقتی در كنارشان هستیم به درستی نمی بینیم و از وجودشان لذت نمی بریم.

** فیلم های كیارستمی و فلسفه ای واحد كه در آن ها جاری بود
«شهرام اسدی» كارگردان سینما در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا در مورد ویژگی های كیارستمی گفت: بسیاری از كارگردان ها در طول دوران فیلمسازی خود اغلب فیلم هایی می سازند كه در زمره اقتضائات قرار می گیرند؛ اقتضای سیاست های روز، اقتضای معیشت و ... اما ویژگی عباس كیارستمی در این بود كه هرگز جز در مسیر نگاه خود به عالم هستی فیلمی نساخت. هر فیلمی كه كیارستمی ساخت پیرو جهان بینی او بود. او هرگز سوار موج گذرنده ای نشد و تنها به دنبال بیان حرف و سخنی رفت كه از درون او نشات می گرفت.
اسدی افزود: در همه فیلم های كیارستمی از نخستین فیلم كوتاه او یعنی «نان و كوچه» تا آخرین فیلمی كه ساخت، فلسفه ای واحد و نگاهی خاص به دنیا و عالم هستی وجود دارد. این در حالی است كه بسیاری از فیلمسازها نمی توانند فلسفه و جهان بینی خاص خود را در همه فیلم هایشان جاری كنند. بسیاری از كارگردان ها به خاطر مسایل معیشتی در مورد موضوع های خانوادگی و مسایل روزمره فیلم هایی می سازند كه اگر با فلسفه و نگاه آن ها به زندگی چندان تناسبی نداشته باشد هم برایشان چندان اهمینی ندارد. كیارستمی اما اینگونه نبود. او فقط فیلم هایی می ساخت كه نسبت به زندگی، مسیر زندگی و مرگ موضع و نگاه داشته باشد. این نگاه در همه كارهای او دیده می شود.

**زبانی جهان فهم؛ راز موفقیت كیارستمی
«ستاره اسكندری» بازیگر سینما و تلویزیون در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا گفت: كیارستمی در میان فیلمسازان ما تنها كسی بود كه زبان جهانی داشت. فیلم های او بر فلسفه های بزرگ، همه جانبه و فرامرزی مبتنی بود. شاید بتوان او را به عنوان تنها فیلمسازی شناخت كه محدود به مرزهای ایران نبود. این، نه بخاطر حضور در جشنواره های بین المللی كه بخاطر تركیب موزونی از شعر و فلسفه بود كه در فیلم هایش جاری بود و این قدرت را به فیلم های او می داد كه همه مرزها را درنوردد.
به گفته اسكندری، دیگر در میان كارگردانان ما كسی وجود ندارد كه بتواند سینما را در این ابعاد، نه به عنوان سینمای محلی و بومی بلكه به عنوان سینمایی فرامحلی به دنیا بشناساند.
اسكندری در پاسخ به این پرسش كه چرا كیارستمی به رغم شهرت جهانی چندان در داخل مورد توجه قرار نگرفت، با اشاره به نقش تبلیغات در تبدیل یك فیلمساز و اثری سینمایی به یك جریان گفت: شاید چون شیوه رفتاری كیارستمی متفاوت از فیلمسازان دیگر بود چنین رخ داد. كیارستمی سرش به زندگی خودش گرم بود و هیچگاه جایی نشنیدم كه او تملق كسی را بگوید یا با جریانی همراه شود. او در انزوایی خودگزیده زندگی كرد و نگاهش به زندگی و فیلمسازی متفاوت بود. خیلی دردناك است كه در داخل آنطور كه باید به او و سینمایش توجه نشد و قدرش دانسته نشد.

**واكنش برخی هنرمندان و چهره های سیاسی به مرگ كیارستمی در فضای مجازی
بسیاری از اهالی هنر و سینما و همچنین برخی سیاستمداران به مرگ كیارستمی واكنش نشان داده اند. «كمال تبریزی» كارگردان، در یادداشتی برای خبرگزاری «ایسنا» نوشت: در میان بزرگان سینما فیلم‌هایش بیش از همه مرا دچار حیرت می‌كرد و با دیدن آن‌ها تحت تاثیر عجیب و غیرقابل توصیفی قرار می‌گرفتم؛ حسی كاملا نزدیك به حقیقت زندگی و به شدت متفاوت با دنیای سینما! دنیایی مختص كیارستمی و منحصر به فرد. آرامشی دوست‌داشتنی كه مطمئنم حالا كه پیش ما نیست، آرام‌تر است.
«حسن فتحی» كارگردان هم در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نشت: عباس كیارستمی مُرد اما سینمای او هرگز نخواهد مرد. «محمد علی كشاورز» بازیگر مطرح سینما و تلویزیون در صفحه اینستاگرام خود با انتشار تصویری از كیارستمی نوشت: رفیق 30 ساله، اعتبار سینمای ایران روحت شاد. «رضا كیانیان» دیگر بازیگر نام آشنا هم در صفحه اینستاگرام خود نوشت: متاسفم...... درست مثل اینكه پدرم پركشیده.
«حسن روحانی» رییس جمهوری توییتی را با این مضمون منتشر كرد: نگاه متفاوت و عمیق كیارستمی به زندگی و عودت انسان ها به صلح و دوستی، دستاورد ماندگار در هنر هفتم خواهد بود.
«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه كشورمان هم در توییت خود نوشت: ایران چهره شاخص و برجسته خود را در سینمای بین الملل از دست داد.
كاخ الیزه هم از طرف «فرانسوا اولاند» رییس جمهوری فرانسه درگذشت كیارستمی را تسلیت گفت.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**9275**9279