به گزارش ایرنا آیین زیبای باران‌خواهی یكی از سنت‌های قدیم ایران به عنوان میراث ناملموس در سال 2014 میلادی نامزد ثبت جهانی در یونسكو شد، این آیین در مناطق كردنشین با عنوان 'بووكه بارانه' (عروس باران) هنوز هم به طور كلی رنگ نباخته و در برخی از مناطق روستایی در هنگام بروز خشكسالی و كاهش باران با شور و اشتیاق خاصی برگزار می شود.
بوكه بارانه عروسكی باستانی در میان مردم مناطق كردنشین، نمادی برای دفع بلای خشكسالی، عروسكی برای دعا و نیایش جمعی مردم به درگاه پروردگار، تقویت روحیه تعاون و سهیم شدن كودكان در فرهنگ رسوم و باور جامعه بود و در آن عروسكی را به شكل صلیب درست كرده و آیین آن با شركت كودكان و بویژه دختر بچه ها و به صورت دسته جمعی برگزار می شد.
در این آیین كه از اسمش هم پیداست، یك عروسك (بووك) به نمادی برای گرد هم آمدن كودكان تبدیل می شود و كودكان برای ساختن آن از یكی از مادران و یا مادربزرگان خوش سلیقه كمك می خواهند.
برای ساخت بووكه بارانه (ایزدبانوی آب‌ها) یك قطعه چوب بزرگ با پارچه هایی با رنگ های شاد پوشانده می شود و به عنوان نمادی از زیبایی و پاكی، پیشاهنگ كودكان روستا می شود.
دسته های 15 الی 20 نفری از كودكان و بویژه دختران، بووكه بارانه را در كوچه های روستا می گردانند و با زدن در خانه ها وارد حیاط شده و همه با هم شروع به خواندن این شعر می كنند 'بووكه بارانه ئاویی ده وی، ئاویی نیو ده غلانی ده وی، هیلكه باروكانی ده وی، ده رزی گه وره كچانی ده وی' (عروس باران آب می خواهد، آب را برای غلات می خواهد، تخم تازه مرغ را می خواد، سنجاقك دختران دم بخت را می خواهد).
یكی از افراد خانواده كه معمولا مادر یا مادربزرگ ضمن اینكه هدایایی از جمله تخم مرغ، پول و یا گردو را در بین كودكان تقسیم می كرد، مقداری آب را روی بووكه بارانه نیز می ریخت و چند سنجاقك را روی دستمال و یا قسمتی از لباس بووكه بارانه می زد.
با توجه به اینكه این آیین معمولا با شروع فصل گرما و كاهش بارندگی ها برگزار می شد، آبی كه روی بووكه بارانه ریخته می شد، لباس های حمل كنندگان آن را نیز خیس می كرد و به همین دلیل برای رفتن به خانه ای دیگر دسته ای دیگر از كودكان حمل بووكه بارانه را بر عهده می گرفتند.
با رفتن بووكه بارانه به هر خانه ای، كودكان آن خانه نیز به كاروان عروس باران ملحق می شدند و موقعی كه بووكه بارانه تمام خانه های روستا را می گشت، تعداد كودكان آنقدر زیاد می شد كه دیگر دادن هدیه به آنها مشكل بود و تنها حمل كنندگان بووكه بارانه هدیه دریافت می كردند.
گاهی حمل بووكه بارانه آنقدر طرفدار داشت كه كودكان برای حمل آن رقابت شدیدی با هم می كردند و حتی از خیس شدن تمام لباس هایشان نمی هراسیدند.
كاروان بووكه بارانه سپس به مسجد روستا، یا یكی از اماكن مذهبی یا سر مزار شخصیت های دینی می رفت و همه با هم برای بارش باران دعا می كردند و سرانجام هدیه های بووكه بارانه را در بین خود تقسیم كرده و بووكه بارانه را به كنار رودخانه و یا چشمه بزرگ روستا می بردند.
بووكه بارانه در طول میسر حركت و حتی پس از پایان این آیین نیز از احترام و جایگاه خاصی برخوردار بود و پارچه ها و سنجاقك هایی كه به وی هدیه شده بود را كسی نمی كند و تا بارش باران همچنان به صورت ایستاده در مكانی از وی نگهداری می شود.
صلاح پایانیانی از نویسندگان و محققان كرد در كتاب ' ئه ده بیاتی زاره كی موكریان' (ادبیات محاوره ای مكریان) و در بخش كودكان به آیین بووكه بارانه اشاره كرده و آن را یكی از آیین های مناطق كردنشین (منطقه مكریان) در هنگام وقوع خشكسالی معرفی كرده است.
وی ادامه داده: در ایام قدیم و در برخی مواقع با برگزار كردن این آیین اینقدر باران باریده كه مردم از وقوع سیل ترسیده و بووكه بارانه را از جایی كه قرار دادن، برداشته و به مكان دیگری منتقل كردند.
پایانیانی در ادامه توضیح این آیین به اشعاری كه كودكان هنگام برگزاری این آیین می خوانند نیز اشاره كرده كه از جمله ' هه یاران و مه یاران، ره بی بباری باران، قه ومی حه سه ن و حوسینان، هه مووی قر بوون له تینووان' ( همه یاران و نا یاران، خدایا باران ببارد، قوم حسن و حسین ها، همگی تشنه هستند).
یك كارشناس مسایل فرهنگی نیز در خصوص آیین بووكه بارانه گفت: این آیین به عنوان یك آیین قدیمی و كهن (آیین میترایی) جایگاه خاصی در بین مردم داشته و آن را یكی از راه های مقابله با بلایای طبیعی از جمله خشكسالی می دانستند.
كمال محمدی افزود: این آیین در مناطق مختلف از تنوع های زیادی در تزیین بووكه بارانه، اشعار محاوره ای آن و حتی نوع هدیه هایی كه به شركت كنندگان می دادند، برخوردار بود و حتی برگزاری آن در مناطق كوهستانی و دشت تفاوت داشت.
وی اضافه كرد: مردم ساكن در مناطق كوهستانی هدیه های خاصی از جمله گردو و تخم مرغ را به كاروان بووكه بارانه می دادند و در حالی كه در مناطق دشت هدیه ای دیگری از جمله سكه و نقل و شیرینی را به كودكان هدیه می كردند.
یكی از زنان كهنسال كردستانی نیز گفت: در سال های گذشته و در ایام خشكسالی سالی دو یا سه بار بووكه بارانه را درست می كردیم و همه دختران با هم با شادی و خوشحالی به دنبال آن به خانه ها سر می زدیم.
بهیه فكری در حالی كه قطرات اشك دور چشمان كم سویش حلقه بسته بود، افزود: در حالی كه در آن زمان ما دختران بسیار محدود بودیم و نمی توانسیم بدون اجازه مادرانمان به هر جایی برویم، با بووكه باران تمام شهر را می گشتیم و سپس با هدایای زیادی به خانه هایمان می رفتیم.
وی اضافه كرد: برخی دخترها سلیقه بسیار خوبی برای تزیین و ساخت بووكه بارانه داشتند و برایش از پارچه های خوش رنگ با نخ و سوزن پیراهن، دستمال، سیخمه و ... می دوختند.
امروزه بووكه بارانه با تمام زیبایی هایش دیگر رنگ و بوی آن چنانی در بین كودكانمان ندارد و این آیین زیبا نیز مانند بسیاری دیگر از آیین های كهن و قدیمی كه با باورها و اعتقادات مردم عجین شده بود، جای خود را به تماشای فیلم های كارتونی و بازی های كامپیوتری داده است.
در حالی كه زندگی ماشینی باعث شده بسیاری از آیین های ما رنگ ببازند و دیگر كمتر كسی هم سراغی از آنها بگیرد، اما از طرفی دیگر مشكلاتی مانند خشكسالی و كم آبی همچنان روز به روز بیشتر می شود و ما به سبب جدایی از آیین های دیرینه خود، هیچ گزینه ای برای نهادینه كردن فرهنگ حفاظت از منابع آبی و تقدس آب این مایه حیات نداریم.
لازم است كه كارشناسان و متولیان امور فرهنگی كشور تاملی دوباره در مورد احیای آیین های سنتی و قدیمی داشته باشند كه نیاكان ما در هنگام بروز خشكسالی ها چگونه با برگزاری آیین هایی مانند بووكه بارانه، جامعه سنتی خود را درگیر این مشكل می كردند و كودكان را از همان دوران كودكی با مشكل كم آبی و خسارت های ناشی آشنا می كردند و از طرفی دیگر با چنین آیین هایی ضمن پركردن اوقات فراغت و فراهم كردن محیط شاد برای كودكان، خلاقیت و نوآوری را نیز به آنها یاد می دادند.
3020/1904
سنندج- ایرنا- عروس باران كه یكی آیین های كهن و قدیمی مناطق كردنشین است هنوز هم در برخی مناطق روستایی استان كردستان برگزار می شود و كودكان این دیار به شوق باران ترانه بووكه باران سر می دهند.