گروه چهارجانبه صلح افغانستان دیگر وجود ندارد/ حضور بیگانگان، ریشه مشكلات افغانستان

'رستم شاه مهمند' كه دانش آموخته دانشگاه 'كینگز كالج' انگلیس است، اولین سفیر پاكستان در افغانستان بعد از سقوط رژیم طالبان بود( از سال 2002 تا 2005) و یكی از منتقدان سیاست های دولت كنونی پاكستان در قبال موضوع افغانستان و همچنین موضوع مهاجران افغان در پاكستان است.
وی معتقد است كه پاكستان باید به تلاش برای كمك به انجام مذاكرات صلح واقعی در افغانستان میان طالبان و دولت كابل كمك كند ضمن اینكه دولت اسلام آباد نباید آوارگان افغان را مجبور به ترك خاك این كشور كند.
مشروح این گفت و گو در پی می آید:

**سوال: سرنوشت روند مذاكرات چهارجانبه صلح افغانستان به كجا رسید؟
دیگر چیزی به نام روند مذاكرات گروه چهارجانبه برای صلح افغانستان متشكل از آمریكا، چین، پاكستان و افغانستان وجود ندارد و این روند عملا مرده است. روند مذاكرات چهارجانبه صلح افغانستان پس از كشته شدن ملا اختر منصور سركرده سابق طالبان افغانستان توسط نیروهای آمریكایی كاملا متوقف شده است.
آمریكایی از یك طرف مدعی كمك به روند مذاكرات صلح میان دولت كابل و طالبان افغانستان بودند اما از سوی دیگر به دنبال نقشه ای برای كشتن ملا اختر منصور رهبر طالبان بودند. این تناقض عملا موجب از بین رفتن گروه چهارجانبه و اهداف آن شد.
آمریكایی ها كه تعداد زیادی نیرو در افغانستان دارند، خود عامل ناامنی و باعث تحریك گروه های شبه نظامی در این كشور هستند و نمی تواند بخشی از راه حل مشكلات افغانستان باشند.
نبود جدول زمانی مشخص برای خروج نیروهای بیگانه در افغانستان به عنوان یك مانع بزرگ در مسیر مذاكرات صلح این كشور است. حل مسایل دیگری مثل تامین نظر طالبان برای انجام اصلاحاتی در شیوه حكومت داری، آزادی كردن برخی اعضای طالبان از زندان ها و پایان دادن به تعقیب آن دسته از طالبانی ها كه نامشان در لیست های سیاه قرار گرفته است، از جمله موارد مهمی است كه برای راضی كردن طالبان به حضور در پای میز مذاكره با دولت افغانستان، باید به آن توجه شود.

**سوال: اخیرا گروه چهارجانبه دیگری متشكل از چین، پاكستان، افغانستان و تاجیكستان تشكیل شده است. هدف از تشكیل این گروه چیست؟
یكی از اهداف این گروه چهارجانبه نیز كمك به صلح و امنیت در افغانستان است. اما باز هم باید به این نكته توجه داشت كه تا زمانی كه ریشه اصلی مشكلات افغانستان یعنی حضور نیروهای بیگانه در این كشور از بین نرود، گروه های شبه نظامی دست از اقدام های فعالیت های خود برنخواهند داشت و تشكیل گروه های چند جانبه هم نمی تواند كمكی به اوضاع افغانستان كند.

** سوال: اوضاع كلی روابط پاكستان و افغانستان در شرایط كنونی چگونه است؟
روابط دو كشور اگرچه در مقطع كوتاهی بعد از روی كار آمدت دولت اشرف غنی در افغانستان بهبود یافت و اشرف غنی بعد از سفر به چین، دومین سفر خارجی خود را به پاكستان انجام داد اما شرط اصلی برای پیشرفت در روابط دو كشور، كاهش حضور و فعالیت گروه های شبه نظامی در افغانستان است.
تا زمانی كه فعالیت های گروه های شبه نظامی در افغانستان ادامه داشته باشد، نباید انتظار بهبود روابط میان دو كشور را داشت.
تنها راه پایان دادن به فعالیت های گروه های شبه نظامی در افغانستان، حضور طالبان افغانستان و دولت این كشور بر سر میز مذاكره و انجام گفت و گوهای سازنده برای صلح است.

** طرح دولت پاكستان برای بازگرداندن سریع آوارگان افغان به كشورشان تا چه پیشرفت داشته و موفق بوده است؟
طرح پاكستان برای اجبار مهاجران افغان به ترك خاك این كشور و بازگشت كشورشان سختی های بسیاری را بر مهاجرانی كه بخش عمده آنها افرادی فقیر و ضعیف هستند، تحمیل كرده است.
هیچ كشوری حق ندارد افراد مهاجر را بدون رضایت آنها اخراج كند. وقتی از عنوان آواره برای شهروندان افغان كه به پاكستان پناه آورده اند، استفاده می شود، این بدان معناست كه باید با تمام این افراد در چارچوب قوانین آوارگان رفتار كرد و نمی تواند بخشی از آنها را آوارگان غیرقانونی دانست. اگر بخشی از آوارگان افغان فاقد مدارك شناسایی و قانونی هستند، این مشكل پاكستان است و این مسئولیت برعهده دولت پاكستان است كه برای این افراد كارت شناسایی صادر كند.
تنبیه و تحت فشار قرار دادن مهاجران به دلیل جرمی كه مرتكب نشده اند، اقدامی مضحك است. اگر یك فرد مهاجر جرمی مرتكب شود، بدون تردید باید مجازات شود اما صرف نداشتن كارت شناسایی را نمی توان جرم درنظر گرفت و آن را بهانه ای برای اخراج آوارگان قرار داد.
دولت پاكستان نباید فراموش كند كه آوارگان از جمله آوارگان افغان در پاكستان تحت حمایت كنوانسیون ژنو هستند.
حدود سه میلیون آواره افغان در پاكستان حضور دارند و دولت پاكستان حدود نیمی از این افراد را كه داراك مدارك قانونی نیستند و به اصطلاح ثبت نام نشده ند، آوارگان یا مهاجران غیرقانونی می داند. پاكستان به دنبال آن است كه تا هرچه سریع تر تمام آوارگان افغان اعم از قانونی و غیرقانونی را از این كشور اخراج كند.

** سوال: به تازگی اخبار و گزارش هایی در پاكستان منتشر شده مبنی بر اینكه آن دسته از آوارگان افغان كه وضع مالی خوبی دارند و می توانند در پاكستان سرمایه گذار كنند، بستگی به میزان سرمایه ای كه دارند، تا مدتی مشكلی برای ماندن در این كشور ندارند. آیا چنین اخباری صحت دارد؟
برای آن دسته از آوارگان افغان كه وضع مالی خوبی دارند و می توانند در پاكستان سرمایه گذاری كنند، باید قوانین مشخصی وضع شود تا در آینده دوباره به مشكل برنخورند.
حضور و فعالیت مهاجران افغان در بسیاری از بخش های پاكستان موجب رونق اقتصادی و ایجاد كسب و كار شده است.
به هرحال، سیاست دستگیری و تحقیر و بازداشت آوارگان باعث انتقاده های فزاینده از پاكستان خواهد شد ضمن اینكه موجب تشدید احساسات ضدپاكستانی در میان آوارگان افغان و مردم داخل افغانستان خواهد شد.
پاكستان از سیاست خارجی مطلوبی برخوردار نیست و این كشور نتوانسته روابط مطلوبی حتی با همسایگانش از جمله افغانستان و هند ایجاد كند. ما باید مشكلات خود را در خانه خود حل كنیم و نباید كاری كنیم كه موجب تشدید خصومت ها شود.

** سوال: با توجه به تشدید ناآرامی ها در افغانستان، سرنوشت طرح های بزرگ و مشترك اقتصادی میان پاكستان، افغانستان، هند و آسیایی میانه از جمله كاسا-1000(طرح انتقال برق از تاجیكستان و قرقیزستان به افغانستان و پاكستان) و طرح تاپی(احداث خط لوله گاز از تركمنستان به افغانستان، پاكستان و هند) چه می شود؟
تا زمانی كه نیروهای بیگانه در افغانستان حضور دارند، نباید انتظار پیشرفت در اوضاع امنیتی افغانستان داشت و تا زمانی هم امنیت در افغانستان بهبود نیابد، عملا امكان اجرای طرح های بزرگ اقتصادی و سرمایه گذاری های بزرگ به ویژه برای طرح های مشترك میان چند كشور در افغانستان، وجود نخواهد داشت و كسی حاضر به سرمایه گذاری در شرایط ناامن نیست.
طرح های كاسا-1000 و تاپی هم از این قائده كلی استثنا نیست. پاكستان برای دستیابی به انرژی از طریق كاسا-1000 و تاپی، چاره ای ندارد جز اینكه به روند صلح افغانستان كمك كند.

** سوال: اخیرا مقام های عالی پاكستان اعلام كرده اند به دنبال مسیر جایگزین به جای افغانستان برای اجرای طرح های كاسا-1000 و تاپی هستند. مسیر جایگزین احتمالی كه پاكستان می تواند پیدا كند، كدام است؟
جستجو برای مسیرهای جایگزیرین برای طرح های كاسا-1000 و تاپی فایده ای ندارد. یكی از مسیرهای جایگزین احتمالی، استفاده از خاك چین است اما این مسیر بسیار كوهستانی و صعب العبور است و احداث خطوط انتقال گاز و برق از طریق این مسیر به بودجه هنگفتی نیاز دارد.
مسیر دیگر برای دسترسی پاكستان به آسیای میانه، از طریق خاك ایران است اما ایران خود دارای قرارداد انرژی با پاكستان است و قبل از هرچیز، خواستار اجرا و تكمیل آن قرارداد است.
پاكستان به جای اینكه بدنبال جستجو برای یافتن مسیرهای جایگزین برای تاپی و كاسا-1000 باشد، بهتر است به فكر حل مسایل در افغانستان و بهبود روابط با این كشور باشد.
آساق**272**1723