در یكی دو دهه اخیر تقریبا تمامی رودخانه های گیلان از جمله سفید رود از یك سو با كاهش آب و از سوی دیگر مانند گهر رود و زرجوب با حجم بالای انواع آلاینده ها روبرو شده اند.
در برخی مواقع به دلیل كاهش آبدهی سفره‌های زیرزمینی از جمله چاه‌ها و چشمه‌ها و نوسانات آبی؛ به منظور تامین مستمر و پایدار آب شرب روستاییان از روش آبرسانی سیار استفاده می‌شود.
همچنین كمبود آب زراعی گاه منجر به بروز اختلاف بین كشاورزان در بعضی نقاط استان می شود.
*ظرفیت آبی استان گیلان
گیلان با دو و نیم میلیون نفر جمعیت معادل 3.3 درصد جمعیت كشور و 7.1 درصد منابع آبی تجدید شونده را در اختیار دارد.
سازمان آب منطقه ای گیلان مجموع آب های قابل دسترس در استان را سالانه معادل شش هزار و 913 میلیون متر مكعب شامل آبهای سطحی و آبهای زیرزمینی اعلام كرده است .
با وجود این كه متوسط بارندگی در گیلان با یكهزار و 61 میلی متر در مقایسه با 250 میلی متر متوسط بارندگی كشور و حتی 750 میلی متر بارندگی جهانی چشمگیر است اما به گفته كارشناسان آب منطقه ای گیلان بیش از 75 تا 80 درصد آب تجدید شونده استان ، نابهنگام بوده و در فصل غیر زراعی جریان دارد.
از سویی شالیكاری سنتی بخش عظیمی از آبهای در دسترس را حریصانه می بلعد .
بر اساس آمار میزان مصرف سالانه آب در استان سه هزار و 500 میلیون متر مكعب است كه بیشترین میزان مصرف در بخش كشاورزی و شالی كاری با 63.6 درصد است .
9.5 درصد منابع آبی قابل دسترس استان نیز در بخش آبزی پروری ، 4.7 درصد در بخش باغداری ، تولید انرژی برق آبی و غیره ، 3.7 درصد در بخش شرب و خدمات شهری و روستایی ،1.9 درصد در بخش صنعت و معدن و 16.6 درصد در محیط زیست مصرف می شود .
طبق برآوردهای صورت گرفته امكان تأمین و استفاده از منابع آب استان گیلان تا پایان چشم‌انداز 20 ساله 88 درصد از منابع سطحی ، 11 درصد زیر زمینی و یك درصد پساب است.
از این رو بر اساس اعلام سازمان آب منطقه ای گیلان با توجه به روند نزولی سرانه آب قابل دسترس در استان چنانچه برنامه‌ریزی مناسب برای كنترل، مهار، بهره‌برداری و مدیریت بهینه آن صورت نپذیرد، بروز تنش‌های آبی در استان اجتناب ناپذیر خواهد بود.
*چه باید كرد
سرپرست شركت سهامی آب منطقه ای گیلان در خصوص راهكارهای مقابله با تهدید كم آبی گفت : صرف‌نظر از كنترل و مهار آب، كاهش تلفات و ارتقای بازده آبیاری نیز از گام‌های اساسی در حفظ منابع آبی و بهره‌برداری بهینه از آن محسوب می شود .
مجید نیكخوی ، بهره‌گیری از سیستمهای جدید آبیاری جهت استفاده مناسب و معقول از آب در بخش كشاورزی را از عوامل مهم صرفه‌جویی عنوان و خاطرنشان كرد همزمان با استفاده از سیستمهای نوین، اعمال كنترل‌های لازم جهت دست‌یابی به حداكثر بهره وری را نیز باید مد نظر قرار داد.
*شالیزارها آب را می بلعند
گیلان دارای حدود 405 هزار هكتار اراضی كشاورزی است كه 268 هزار و 500 هكتار آن اراضی زراعی و 135 هزار هكتار باغی است.
میزان آب مصرفی گیلان در بخش كشاورزی حدود 2.7 میلیارد متر مكعب است كه 2.4 میلیارد متر مكعب آن در اراضی زراعی كشت برنج مصرف می شود .
بنابر این اختصاص افزون بر 63 درصد آب مصرفی به بخش كشاورزی ضرورت توجه به شیوه های جدید كشاورزی و آبیاری محصول در استان را ضروری می سازد .
صاحب نظران حوزه آب امیدوارند با بهسازی این بخش در افق 1404 میزان مصرف آب در بخش كشاورزی به 59.5 درصد كاهش یابد .
معاونت آب و خاك سازمان جهاد كشاورزی گیلان در گفت و گو با ایرنا بستر تولید اراضی كشاورزی استان را 405 هزار هكتار شامل 238 هزار هكتار شالیزار عنوان كرد.
احمد زارع اظهار كرد : 268 هزار و 800 هكتار از این اراضی آبی و 136 هزار و 900 هكتار دیم هستند .
وی در خصوص راهكارهای كاهش مصرف آب كشاورزی تصریح كرد : آبیاری تحت فشار و سامانه های نوین آبیاری راندمان مصرف آب را تا 75 درصد ارتقاء می دهد.
زارع ، مدیریت آبیاری و اجرای شبكه های فرعی را از دیگر شیوه های كاهش مصرف خواند و افزود : اجرای این شبكه ها حدود 10 تا 15 درصد مصرف آب را مدیریت می كند.
وی با بیان این كه هم اكنون در زمینه سامانه های نوین آبیاری موفق به تحت پوشش قرار دادن 11 هزار و 500 هكتار از اراضی كشاورزی استان شده ایم افزود: موظفیم تا افق 1404 این را به 30 هزار هكتار برسانیم.
وی خاطرنشان كرد : دولت برای این اجرای سامانه های نوین آبیاری تا 85 درصد تسهیلات در نظر گرفته و تنها 15 درصد سهم كشاورز است.
معاونت آب و خاك سازمان جهاد كشاورزی گیلان اجرای طرح تجهیز نوسازی برای اراضی شالیزاری را دیگر راهكار كاهش مصرف بیان كرد.
به گفته وی از 238 هزار هكتار شالیزارهای استان ، 180 هزار هكتار قابلیت اجرای طرح تجهیز را دارد كه تا امروز حدود 76 هزار و 500 هكتار انجام شده است.
زارع با بیان اینكه تا افق چشم انداز طرح تجهیز و نوسازی اراضی باید در این 180 هزار هكتار اجرایی شود خاطرنشان كرد : اجرای طرح تجهیز و سامانه نوین آبیاری نیازمند تامین اعتبار است.
*85 درصد كمك بلاعوض برای سیستمهای نوین آبیاری
كشاورزی اصولی و علمی در كنار شیوه های نوین آبیاری علاوه بر افزایش بازده موجب كاهش مصرف آب است .
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی گیلان در خصوص برنامه های این بخش برای كاهش میزان مصرف آب به خبرنگار ایرنا گفت : بحث سیستمهای آبی تحت فشار در دستور كار است و متقاضیان برای اجرای این سیستم آبیاری 85 درصد كمك بلاعوض از دولت دریافت می كنند.
حبیب جهان ساز خاطرنشان كرد : برای بهینه كردن مصرف آب ، كشت گیاهان دارای رشد سریع و دوران رسیدگی كوتاه بخصوص ارقام زودرس برنج با نیاز آبی كمتر و تولید بیشتر توصیه و ترویج می شود .
وی توزیع نهاده هایی مثل كودهای پتاسه كه مقاومت گیاه را در مقابل خشكسالی افزایش می دهد ، تنظیم تقویم زراعی متناسب با موجودی آب
، همزمانی كشت یعنی شروع كشت توسط شالیكاران هم زمان با رهاسازی آب و انجام شخم های زمستانه و كشت با آب سطحی موجود و كاهش مصرف آب ذخیره شده را از دیگر راهكارهای ترویجی عنوان كرد.
*كاهش مصرف آب بخش آبزی پروری
بر اساس آمار، دیگر بخش پر مصرف آب در گیلان آبزی پروری است .
سالانه 50 هزار تن آبزیان در گیلان تولید می شود كه عمدتا در استخرهای خاكی است.
میزان مصرف آب در بخش آبزی پروری نیز 9.9 درصد برآورد شده كه پیش بینی برای 1404 كاهش آن به 7.7 درصد است.
معاونت آبزی پروری شیلات گیلان در خصوص راهكارهای كاهش مصرف آب برای آبزی پروری به ایرنا گفت : تلاش ما هدایت تولید آبزیان به سمت دریامحوری و استفاده بهینه از دریای خزر است .
احمد قناعت پرست اظهار كرد : در حوزه پرورش ماهیان گرمابی توصیه ما پرورش ماهی در سازه های غیرخاكی به جای استخرهای خاكی است.
وی تصریح كرد : همچنین با حمایت دولت تعداد مزارع ساحلی را از پنج مزرعه به 15 مزرعه افزایش داده ایم .
با توجه به روند گرمایشی كره زمین و افزایش مصرف و هدر رفت آب و كاهش منابع تجدید پذیر آب سالم ، اگر مدیریت مصرف آب را جدی نگیریم یقینا در آینده ای نزدیك با مشكلات بسیار برای تامین این مایه حیات روبرو خواهیم شد.
شتاب در هدر دادن آب و آلوده سازی آن ما و فرزندانمان را در آینده مجبور به استفاده جیره بندی شده از پسابهای تصفیه شده خواهد كرد.
با علمی كردن و مدیریت مصرف آب در بخش كشاورزی ، آبزی پروری ، صنعت ، مصارف خانگی ، حفاظت از جنگلها، دریا، رودخانه ها ، تالاب ، منابع آب زیر زمینی و كاهش مصرف سموم و شوینده ها و جلوگیری از آلوده كردن آب از این منابع ارزشمند حیاتی حفاظت كنیم .
6030/6070
رشت- ایرنا- گیلان سرزمین جنگل و دریا را همگان با مه و باران و رودهای خروشان و پر آب می شناسند ، غافل از اینكه بنا به هشدار كارشناسان حتی این استان آرمیده در كرانه دریای خزر و دامنه كوههای بلند البرز نیز با تهدید روند نزولی سرانه آب قابل دسترس روبرو است.
