در اين گزارش كه در شماره سه شنبه 9 شهريور 1395 خورشيدي به قلم امين جلالوند منتشر شده است، مي خوانيم: اين روزها حتي برخي اقشار فرهيخته جامعه نيز جذب مكمل‌هاي بدنسازي شده‌اند و تقريبا هر كسي از اقوام خود حداقل يك نفر را مي‌شناسد كه مكمل مصرف مي‌كند و يكشبه به اندام هركولي رسيده است.
فروش غيرقانوني و قاچاق اين مكمل‌ها هم قوز بالاي قوز شده تا سلامت جوانان ايراني در چنگال محصولاتي اسير شود كه نه مواد سازنده‌اش معلوم است و نه كسي مي‌داند اين مكمل‌ها در چه شرايطي توليد شده‌اند.
خبرهاي بدتر را چند ماه قبل رسول ديناروند، رئيس سازمان غذا و دارو با رسانه‌ها در ميان گذاشت. اين مقام مسئول بصراحت اعلام كرد «درصد قاچاق در حوزه مكمل‌هاي غذايي بويژه در مكمل‌هاي ورزشي و پرورش اندام، بسيار بالاتر از داروست. با آن كه سهم مكمل‌ها از بازار سلامت كشور كمتر از 5 درصد است، اما رشد مصرف بازار دارويي كمتر از بازار مكمل‌هاست.»
در شرايطي كه تخمين زده مي‌شود قاچاق دارو در ايران سالانه بيش از 11 ميليارد دلار گردش مالي داشته باشد، بنابراين مي‌توان پيش‌بيني كرد سالانه چه سود هنگفتي در قاچاق مكمل‌هاي بدنسازي رد و بدل مي‌شود. با وجود واردات رسمي و توليد قانوني مكمل‌هاي ورزشي در كشور، بازار سياه فروش مكمل‌ها حسابي داغ است و در بسياري از باشگاه‌هاي بدنسازي، اين مكمل‌هاي غيرقانوني براحتي ميان جوانان توزيع مي‌شود.
تسخير بازار مكمل‌ها از سوي قاچاقچيان، موضوعي نيست كه وزارت بهداشت، آن را تكذيب كند. رئيس سازمان غذا و دارو نيز پيشتر اعلام كرده بود «مكمل‌هاي تحت نظارت سازمان غذا و دارو فقط كمي بيشتر از 50 درصد ظرفيت بازار را در اختيار دارد و بقيه مربوط به فرآورده‌هاي غيرمجاز است. اين آمار نشان مي‌دهد تقاضا براي مصرف مكمل‌ها به علت تبليغات يا فعاليت بازاريابي بيش از توان قانوني است.»
اين حرف ديناروند را هم مي‌توان چنين تعبير كرد كه نبود توازن منطقي بين عرضه و تقاضا هم باعث شده است سودجويان از اين آب گل‌آلود، ماهي بگيرند و براي تامين نياز بازار، دست به توليد يا واردات مكمل‌هاي غيراستانداردي بزنند كه جز تباه كردن سلامت جسمي و رواني جوانان، عايد ديگري نصيب جامعه نمي‌شود.
**بازار ميلياردي ساقي‌گري ورزشي
آن طور كه از آمارهاي رسمي برمي‌آيد گردش مالي بازار مكمل‌ها در جهان، حدود صد ميليارد دلار است كه رقمي معادل 10 درصد بازار كل دارويي جهان را شامل مي‌شود.
در اين ميان، 20 درصد اين بازار پرسود به فروش مكمل‌هاي ورزشي برمي‌گردد. مسئولان وزارت بهداشت بارها اعلام كرده‌اند بسياري از مكمل‌هاي غيرمجاز در بازار ايران به هورمون‌ها و تقويت‌كننده‌هاي غيرمجاز آلوده هستند.
دكتر محمدحسين عزيزي، رئيس انجمن علوم و صنايع غذايي ايران در گفت‌وگو با جام‌جم توضيح مي‌دهد: توليد داخلي انواع مكمل‌هاي بدنسازي در ايران به پاي واردات گسترده اين محصولات نمي‌رسد، طوري كه مي‌توان گفت عمده مكمل‌هاي بدنسازي از كشورهاي ديگري مثل چين و پاكستان به ايران وارد مي‌شود كه در مرحله توليد آن نيز انواع و اقسام تقلب رايج است.
اين عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس به برخي ترفندهاي جالب قاچاقچيان اشاره مي‌كند و مي‌گويد: گاهي اوقات، بسته‌بندي مكمل‌ها را براي دريافت سود بيشتر عوض مي‌كنند يا مكمل‌ها را به صورت فله‌اي مي‌خرند و سپس در بسته‌بندي‌هاي كوچك و شكيل به فروش مي‌رسانند.
بسياري از اين مكمل‌هاي بدنسازي غيرمجاز به گفته اين متخصص صنايع غذايي، سر از كلانشهرها درمي‌آورد، چون متقاضيان خريد اين گونه مكمل‌ها در كلانشهرها بيشتر است. البته عزيزي تاكيد دارد اين حرف به اين معني نيست كه در شهرهاي كوچك، خريد و فروش مكمل‌ها نفوذ نكرده باشد، چون حتي در برخي روستاها هم مي‌شود ردپاي اين مكمل‌ها را پيدا كرد، ولي با اين وجود هنوز هم بازار اصلي فروش مكمل‌هاي بدنسازي غيرمجاز در كلانشهرهاي ايران است.
**عوارض منفي عضله‌سازي موقتي
آن‌قدر برندهاي تجاري مكمل‌هاي بدنسازي متنوع است كه پربيراه نيست اگر بگوييم هر روز يك برند تازه از باشگاه‌هاي بدنسازي سر در مي‌آورد. عزيزي، رئيس انجمن علوم و صنايع غذايي ايران يادآوري مي‌كند جداي از تفاوت در برندها، همه اين مكمل‌هاي بدنسازي را مي‌شود در سه گروه تقسيم كرد.
گروه اول مكمل‌هاي پرهوادار كه اين متخصص صنايع غذايي به آن اشاره مي‌كند، پروتئين‌ها يا همان آمينو اسيد‌ها هستند. كراتين نمونه‌اي از اين مكمل‌هاست كه براي عضله‌سازي به كار مي‌رود. براي ساخت اين مكمل‌ها، پروتئين خالص را از مواد مختلف استخراج مي‌كنند و به شكل قرص، كپسول و مدل‌هاي مختلف ديگر به مصرف‌كننده مي‌فروشند.
گروه دوم مكمل‌هاي پرطرفدار، چربي سوزها هستند. به گفته عزيزي بعضي ورزشكاران با مصرف اين مكمل‌ها تلاش مي‌كنند چربي‌هاي بدنشان از بين برود تا عضله‌هايشان بيشتر معلوم شود. با مصرف اين مكمل‌ها كه حاوي تركيبات ماده كروم است، چربي‌هاي بين عضلات سوخته مي‌شود.
در گروه سوم مكمل‌هاي پرطرفدار كه عزيزي از آن نام مي‌برد، هورمون‌هاي جنسي و غيرجنسي قرار دارد: اين مكمل‌ها مكانيسم طبيعي هورمون‌هاي بدن را به هم مي‌زند و روند عضله‌سازي را سرعت مي‌بخشد.
شايد در بازه‌اي كوتاه‌مدت، مصرف اين مكمل‌ها به قول خود ورزشكاران، به چهارشانه شدن بدن و شش تكه‌شدن شكم ختم شود، ولي عوارض سنگين مصرف اين مكمل‌ها مي‌تواند تا پايان عمر با فرد مصرف‌كننده باشد. حتي عزيزي خاطرنشان مي‌كند عضله‌سازي كاذب با مصرف مكمل‌ها، بشدت قابل بازگشت است. طوري كه اگر فرد مصرف‌كننده براي مدتي اين مكمل‌ها را مصرف نكند يا ورزش را به شكل مداوم انجام ندهد، آن وقت شكل و شمايل بدنش به همان حالت قبل برمي‌گردد، فقط با اين تفاوت كه انبوهي از بيماري‌هاي جسمي و رواني هم به فرد تحميل شده است.
**چرا مثل قند و نبات مكمل مي‌خورند؟
در اين باشگاه ورزشي، خوردن مكمل‌ها اتفاق عجيبي نيست. در شرقي ترين نقطه پايتخت، حوالي تهرانپارس مي‌شود براحتي به بازار بي‌ضابطه خريد و فروش مكمل‌هاي بدنسازي دسترسي داشت. يكي از جوانان بدنساز اين باشگاه كه به نوعي ساقي باشگاه هم به حساب مي‌آيد بشدت اعتقاد دارد كارش قانوني است و به جوانان مشتاق رشته بدنسازي، راهنمايي و مشاوره مي‌دهد: شايد خيلي‌ها مكمل تقلبي به ورزشكاران بفروشند، اما من هيچ وقت اين كار را نمي‌كنم، چون نمي‌خواهم مشتري هايم را از دست بدهم.
يكي ديگر از ورزشكاران اين باشگاه هم حرف رفيقش را تاييد مي‌كند و مي‌گويد: اتفاقا جوانان اگر در باشگاه ورزشي مكمل بخرند، خيلي بهتر از اين است كه در كوچه و خيابان و از دست غيرورزشكار بگيرند. چون اينجا حداقل مي‌دانند مكمل را از دست ورزشكاري خريده‌اند كه خودش اين دوره‌ها را گذرانده است و تجربه اين كار را دارد.
در اين باشگاه اگر هم نخواهيد مكمل مصرف كنيد، خيلي‌ها شما را به خوردن مكمل‌ها تشويق مي‌كنند، چون از نگاه آنها ورزش كردن بدون خوردن مكمل فقط خستگي‌اش به تن شما مي‌ماند.
**بلايي كه مكمل‌ها به سرتان مي‌آورد
داشتن هيكل ورزشكاري به هيچ وجه بد نيست، اما اين كه بخواهيم يكشبه ره صد ساله برويم و سلامت جسممان را قرباني مكمل‌ها كنيم، عوارض آن دير يا زود به خودمان برمي‌گردد.
برليانت بزرگمهر، مشاور تغذيه و رژيم درماني در گفت‌وگو با جام‌جم به يك چشمه از عوارض مصرف مكمل‌هاي بدنسازي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: مصرف مكمل‌هاي غذايي در حد تعادل هم توصيه نمي‌شود، چون در بيشتر موارد هيچ نيازي به خوردن مكمل‌ها نيست و مي‌توان با خوردن برخي مواد غذايي، همه نيازهاي تغذيه‌اي بدن را تامين كرد. حال فردي كه به شكل افراطي اين مكمل‌هاي بدنسازي را مصرف مي‌كند، قطعا سيستم سوخت و ساز بدنش دچار اختلال مي‌شود.
در شرايطي كه ورزشكاري به شكل افراطي از مكمل‌هاي حاوي مواد پروتئيني استفاده كند، اين كار در بلند مدت باعث مي‌شود به گفته بزرگمهر سيستم جذب كلسيم بدن ورزشكار دچار اختلال شده و به استخوان‌هاي فرد صدمات جدي وارد شود.
همچنين به گفته اين متخصص تغذيه جذب زياد ويتامين A با خوردن افراطي مكمل‌ها مي‌تواند منجر به مسموميت شود. مصرف زياده از حد مكمل‌هايي كه در آنها ويتامين D وجود دارد نيز موجب رسوب كلسيم در بافت‌هاي نرم مثل چشم و گوش خواهد شد. همين حالت مي‌تواند منجر به وارد آمدن آسيب جدي به سلامت چشم‌ها شود.
حتي خوردن بيش از حد سفيده تخم مرغ كه در بين بدنسازان نيز شايع است، موجب مي‌شود به گفته بزرگمهر پروتئين بيش از حد به بدن برسد كه عوارضش دست كمي از خوردن مكمل‌ها نخواهد داشت.
آسيب ديدن جدي دستگاه گوارش، بروز عوارض جنسي مثل بروز اختلال در اميال جنسي، ابتلا به بيماري‌هاي غيرواگير مثل سرطان و حتي در مواردي هم مرگ ورزشكار، از عوارض مصرف مكمل‌هاي بدنسازي است كه احتمال ابتلا به اين عوارض براي هيچ فرد مصرف‌كننده‌اي صفر نيست.
درست است كه نمي‌شود با مصرف مكمل‌هاي بدنسازي در جامعه جنگيد و خواه ناخواه شمار چشمگيري از جوانان به سمت مصرف اين مكمل‌ها تمايل دارند، ولي حداقل مي‌توان بازار اين مكمل را به ريل نظم و قانون برگرداند.
آموزش و اطلاع‌رساني به جوانان درباره تبعات خوردن مكمل‌هاي بدنسازي و برخورد قانوني و قهري با افراد و مراكزي كه مكمل‌هاي غيرمجاز را به ورزشكار مي‌فروشند، برنامه‌هاي بلندمدتي است كه با كمك آن مي‌توان به كاهش مصرف مكمل‌هاي بدنسازي ميان جوانان اميدوار بود. حتي در بدترين حالت مي‌توان از مشاوران تغذيه در باشگاه‌هاي ورزشي استفاده كرد تا فردي كه مكمل‌هاي بدنسازي مصرف مي‌كند، حداقل نمونه استاندارد آن را تهيه كند و با نحوه مصرف درستش آشنا باشد.
*منبع: روزنامه جام جم
**گروه اطلاع رساني**9165**9131
تهران- ايرنا- روزنامه جام جم در صفحه جامعه با انتشار گزارشي درباره بازار داغ فروش مكمل هاي غذايي پرورش اندام، نوشت: «عضله‌سازي تضميني»، «اندام ورزشكاري در شش ماه»، «بدنساز حرفه‌اي شويد» و ده‌ها جمله رنگارنگ ديگر فقط گوشه‌اي از تبليغات بازار پرسودي است كه هزاران جوان ايراني در آن غرق شده‌اند.
