شهداي غواص سوژه اي بسيار تاثير برانگيز و تكان دهنده است كه قلب هر انساني را فراتر از هر مرز و بوم و رنگ و نژاد به درد مي آورد و قابليت تبديل شدن به اثري ماندگار در حوزه سينماي جنگ حتي در سطح بين المللي و فرامرزي را دارد.
اما آنچه در «اروند» ساخته پوريا آذربايجاني با آن مواجه هستيم، علي رغم تلاش ارزنده او و گروه سازنده، در فيلمنامه و روايت اثر چندان موفق به نظر نمي رسد و انگار به درستي نتوانسته به اين موضوع تكان دهنده آنطور كه شايسته است اداي دين كند.
قبل از هر گونه نگاهي موشكافانه تر به فيلم «اروند» ابتدا بر خود توجه به اين نكته را واجب مي دانم كه «اروند» با تمام كاستي هايش در حوزه سينماي دفاع مقدس ايران فيلم شريف و ارزشمندي است.
اما آنچه نگارنده به عنوان نقد از آن ياد مي كنم بيشتر معطوف به اين نكته است كه چرا سوژه اي با اين قدرت و عظمت، نمي تواند به اثري تاثيرگذار و ماندگار در سطح جهاني و فراتر از مرزهاي اين سرزمين تبديل شود؟
و اين سوال در ذهن من مخاطب حتما ايجاد مي شود كه اگر چنين سوژه ارزشمندي براي ساخت يك فيلم براي ديگر كشورها بود چه آثار فاخري در سطح بين المللي از آن توليد مي شد؟
بي شك اين نشان از اين نكته دارد كه سينماي دفاع مقدس ما حتي در ارائه داشته هاي خود به شكلي معقول هم ناتوان است و اين مهم شايد چندان هم به پوريا آذربايجاني و توانايي هاي او بر نمي گردد بلكه ضعفي ساختاري در بدنه اين سينما است.
آنچه كه در فيلم سينمايي «اروند» ساخته پوريا آذربايجاني با آن مواجه هستيم گرچه فيلمي خوش ساخت از آب درآمده است اما ضعف فيلمنامه مانع از آن شده است تا تلاش گروه سازنده فيلم منجر به نتيجه اي ايده آل براي مخاطب شود.
بيش از هر چيز آنچه كه «اروند» را نمي گذارد به فيلمي مستقل و روي پاي خود تبديل كند شايد جنس روايت اين فيلم و تاثير پذيري شديد كارگردان از فيلم «هيوا» ساخته رسول ملاقلي پور و شايد اداي احترام به آن مرحوم باشد، كه اي كاش آذربايجاني با نگاهي بديع و خلاق تر روايتي متفاوت را براي مخاطب خود خلق مي كرد.
«اروند» غير از ساختار روايتي تكراري براي مخاطب از چيدمان درست و هوشمندانه اي در ساختار فيلمنامه هم برخوردار نيست. شخصيت هاي فيلم به خوبي معرفي نمي شوند و قصه بيشتر از آنكه حول محور غواصان، آن عمليات خاص و آن اتفاق تكان دهنده بپردازد بيشتر در مسيرهاي حاشيه اي و غير ضروري براي مخاطب قرار مي گيرد كه نه تنها كمكي به قصه اصلي نمي كند بلكه فيلم با روايت سيالي كه نيز دارد، بريده بريده به نظر برسد.
آذربايجاني حتي در لحظاتي كه مي خواهد به شخصيت هاي اصلي فيلم نزديك شود چندان در فيلمنامه هوشمندانه عمل نمي كند كه از آن جمله مي توان به وجود سربازي به نام «ابراهيم» در منطقه تفحص و مشابهت او با قصه ابراهيم همرزم شهيده «يونس» شخصيت اصلي فيلم اشاره كرد كه بسيار سطحي براي مخاطب از آب درآمده و يا اشاره هايي نخ نما در فيلم به فلان نفر كه بعد از جنگ رييس صندوق بانك شده است و لحظاتي از اين دست در فيلمنامه كه سطح آن را تا اندازه زيادي نازل كرده و از قصه اصلي و سوژه تكان دهنده اثر مخاطب را دور مي سازد.
ديگر شخصيت ها به جز «يونس» در فيلمنامه هيچگونه عمق و بعدي ندارند و اكثرا در پوسته هايي سطحي و غيرقابل دفاع باقي مي مانند كه البته عدم انتخاب صحيح برخي از بازيگران فيلم نيز به اين نچسبي براي مخاطب دامن زده است.
«اروند» بر خلاف فيلمنامه نه چندان موفق در كارگرداني اما اثري خوش ساخت و قابل دفاع است. فيلم از شروعي بسيار خوب و فضاسازي بسيار مناسب و قدرتمند در سكانس هاي اوليه براي مخاطب برخوردار است و آذربايجاني به ويژه در سكانس هاي جنگ آبي موفق و تاثيرگذار عمل كرده است.
زوايا و حركت هاي خوب دوربين، قاب بندي ها و ميزانسن هاي نسبتا مناسب و بازي بسيار تحسين برانگيز سعيد آقاخاني در نقش «يونس» كه چهره اي كاملا متفاوت را از خود نشان داده است از نكات مثبت و قابل قبول اروند است كه نمي توان به راحتي از آن چشم پوشاند.
** كارشناس سينما و تئاتر
فراهنگ ** 9246 ** 1071 انتشاردهنده: اميد غياثوند
تهران - ايرنا - آنچه كه قبل از هر چيز در فيلم «اروند» ذهن مخاطب را درگير مي كند، سوژه 176 غواص دوران دفاع مقدس است كه به مظلومانه ترين شكل به شهادت رسيدند.