حریم خصوصی،حقوق گمشده شهروندی در فضای مجازی

شبكه های اجتماعی گسترده ای كه روز به روز بر تنوع آنها اضافه می شود تا جایی كه قابلیت هایی را كه زمانی دور از انتظار و دور از دسترس بود امكان پذیر می كند.
سهولت در برقراری ارتباط و ورود به حریم خصوصی دیگران و حتی تشخیص فاصله و سایر اطلاعات شخصی را برخی مصداقی بر در هم شكسته شدن مرزها و حریم های خصوصی می دانند.
قابلیت ها و برنامه های جدیدی كه روز به روز به مدد شبكه های اجتماعی در اختیار كاربران فضای مجازی قرار داده می شود، سطح توقع و خواسته استفاده كنندگان را از محدوده صدا و چت فراتر می برد و تا جزیی ترین و شاید خصوصی ترین مسائل را هم شامل می شود.
آنچه كه در این خصوص در گفت و گو با كارشناسان حقوقی و پژوهشگران مسائل اجتماعی مورد توجه و تاكید قرار می گیرد ضرورت آموزش و آگاهی ورود به فضای مجازی ، كاربردها، فواید، آسیب ها و مشكلات این عرصه است.
كارشناسان امور اجتماعی این ظرفیت را شمشیر 2 لبه ای تعبیر می كنند كه به همان نسبت كه می تواند مفید واقع شود می تواند آسیب هایی هم به دنبال داشته باشد.
به عبارتی ساده تر باید گفت فضای مجازی با تمام قابلیت ها، فواید و البته آسیب ها تا زمانی كه به حقوق دیگری تعدی نداشته باشد برای جامعه مفید است.
آنچه كه در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد ، توجه به حقوق شهروندی است كه اگر این حق رعایت نشود باید دانست كه عكس، فیلم، صدا، چت و هر آنچه كه كاربر دوست دارد در این عرصه به اشتراك بگذارد همان گونه كه از نامش پیداست همرسانی خواهد شد و احتمال سواستفاده وجود دارد.
آسانترین و بی دردسرترین راه این است كه گفته شود پس در فضایی با این مشكلات بهتر است از اساس وارد نشوی ولی همیشه آسانترین راه بهترین راه نیست و باید راهكاری مطمئن تر ارائه داد كه چاره كار را كارشناسان حقوقی و اجتماعی را در آموزش و خودداری از آموزن و خطا در این عرصه می دانند.

**شبكه های اجتماعی را نمی توان تعطیل كرد
رئیس كل دادگستری استان لرستان، در این خصوص به ایرنا گفت: در فضای مجازی امكان عمومیت پیدا كردن فیلم ها و عكس ها و برخی اطلاعات شخصی وجود دارد و تدبیر این است كه مردم شیوه استفاده صحیح را فراگیرند زیرا این عرصه نه قابل كنترل است و نه می توان آن را تعطیل كرد.
جعفر بدری افزود: فضای مجازی و گستردگی شبكه های اجتماعی ، به گونه ای است كه باید خود را با آن انطباق داد تا با استفاده درست كمتر در معرض آسیب های آن قرار گرفت.
وی یادآور شد: استفاده از شبكه های مجازی در تمام كشورهای دنیا و كشورهایی هم كه در مقایسه با كشور ما ضعیف تر هستند با سرعت و ابعاد بیشتری در حال استفاده است بنابراین هیچ برنامه ای برای تعطیلی این شبكه ها وجود ندارد بلكه باید با مدیریتی صحیح، حاشیه ها و آسیب های آن را كاهش داد.

**نادیده گرفتن حریم خصوصی در فضای مجازی
رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان نیز دراین ارتباط می گوید: حضور در شبكه های مجازی بدون آموزش با آزمون و خطا همراه است كه می تواند به بروز مشكلات زیادی در عرصه روابط انسانی ، اجتماعی و در سطح جامعه منجر شود.
مجتبی تركارانی افزود: یكی از مشكلات قابل توجه نبود تعریفی مشخص از حریم خصوصی است و علاوه بر این در نظام اجتماعی نیز حریم خصوصی تعریف روشنی ندارد و اگر هم وجود داشته باشد خیلی به رسمیت شناخته نشده است.
این جامعه شناس اضافه كرد: به عنوان مثال در خصوص ازدواج گفته می شود ازدواج امری شخصی است اما نظام فرهنگی و اجتماعی این امر را به عنوان امری شخصی نقض می كند و یا زمانی كه گفته می شود پوشش امری شخصی است اما در عین حال بر نحوه پوشش افراد گاه اجبار تعیین می شود به نوعی بیانگر نبود تعریفی دقیق از حریم خصوصی است.
به گفته این استاد دانشگاه، سردرگمی معنی و تعریفی دقیق از حریم خصوصی در فضای مجازی نیز صدق می كند با این تفاوت كه در این عرصه زمینه و امكان تعدی و تعرض به این حریم بیشتر وجود دارد.

**تناقض های ارتباطی جامعه سنتی و فضای مجازی
رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان همچنین گفت: در جامعه سنتی با ارزش های اجتماعی و فرهنگی كه تا حدودی در برقراری روابط آزاد ، رویكردی محدود كننده دارد به یكباره در فضای مجازی افراد فارغ از تمام سخت گیری ها و ممانعت ها و محدودیت های جاری در كنار همدیگر قرار می گیرند.
تركارانی ادامه داد: این در حالی است كه افراد هیچ گونه آمادگی و آموزش لازم در خصوص نحوه رفتار و فعالیت در فضای مجازی را فرا نگرفته اند و بنا بر آزمون و خطا پیش می روند كه از همین منظر می توانند آسیب پذیر باشند.
به گفته وی افراد فاصله و حدود را آموزش ندیده اند و با انبوهی از ایرادات زیرساختی فرهنگی و اجتماعی ، محدودیت ها و ممنوعیت هایی كه در عالم واقعی با آن مواجه هستند وارد فضای مجازی می شوند و رفتارهایی كه تاكنون زمینه انجام آن را نداشته اند را براحتی در فضای مجازی انجام می دهند.
به گفته این جامعه شناس در سایه شبكه های اجتماعی ورود از یك حوزه عمومی به یك حوزه تماما شخصی تسریع داده می شود و به همان نسبت سرعت در وورد به حریم های خصوصی افراد صورت می گیرد و فاصله های مختلف اعم از اجتماعی، فرهنگی، عاطفی و خانوادگی نیز كاهش و در مورادی از بین می رود.
وی همچنین گفت: تناقضی كه بین دنیای واقعی و دنیای مجازی وجود دارد باعث به هم خوردن ساختارها می شود و این ساختارشكنی با توجه به نبود قوانین محدود كننده در فضای مجازی، منجر به بروز مشكلاتی در جامعه و روابط انسانی و خانوادگی می شود.
رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان تصریح كرد: با ورود به دنیای مجازی و گستردگی شبكه های ارتباطی، مشكلات و آسیب هایی جدید بر روابط افراد در جامعه ایجاد می شود كه باید با طرح مساله و بررسی همه جانبه این مشكلات به راهكاری برای رفع آنها رسید.

**نادیده گرفتن حریم شخصی زمینه ای برای وقوع جرم
معاون اجتماعی و پیشگیری از جرم دادگستری لرستان نیز در این خصوص در گفت و گو با ایرنا گفت: فضای مجازی همانند چاقوی 2 لبه‎ای است كه هم می‎تواند كاربردهای مفید و هم كاربردهای مضر و مجرمانه‎ای را به دنبال داشته باشد.
محمدتقی شاكرمی افزود: در بیشتر مواقع حقوق افراد در فضای مجازی رعایت نمی‎شود و همین عدم رعایت حقوق دیگران و سوء‌استفاده‎های شخصی ، زمینه برای وقوع جرم در جامعه است.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری لرستان یادآور شد: پیشگیری در برابر آسیب‌های اجتماعی به هیچ وجه هزینه نیست بلكه نوعی سرمایه‌گذاری است كه بدنبال آن صلح و آرامش بیشتری در جامعه حاكم می شود.

**نگاه قانون به حریم خصوصی
حدیث كیانی ، وكیل پایه یك دادگستری در این خصوص در گفت و گو با ایرنا گفت: حریم خصوصی، حقوق شهروندی، فضای مجازی و نگاه قانون به این مقوله از جهات مختلف قابل بررسی است در اصول مختلفی از قانون اساسی مانند اصل 22 و 23 و 25 حریم خصوصی از جمله موضوعات مهم عنوان می شود.
وی افزود: با توجه به اینكه تعریف درست و واحدی از این مقوله و خریم خصوصی قابل ارائه نیست لذا تلقی و چالش های فراوانی از آن دریافت می شود.
به گفته این وكیل دادگستری، حق خلوت یكی از مصادیق سرمایه معنوی انسان و مورد توجه حاكمیت داخلی و سازمان های بین المللی است بطوری كه در اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل متحد ، اعلامیه حقوق بشر اسلامی و در علم حقوق این اشتراك مفهوم وجود دارد كه حریم خصوصی یعنی افراد حق دارند خود یا اطلاعات مرتبط با خود را از دیگر افراد مجزا كنند كه این فضا باید از تعرض مصون بماند.
وی گفت: در اصل 20 قانون اساسی زمینه رشد و تعالی حقوق افراد مورد توجه است و علاوه بر این در اصول 40، 39،38
،37،33،32 و 28 قانون اساسی مواردی از توجه به حقوق خصوصی اشخاص وجود دارد.
این وكیل پایه یك دادگستری گفت:با توسعه فناوری های نوین و میل افراد به حضور در فضای مجازی لازم است شخص با افزایش آگاهی و در پیش گرفتن رفتارهای پیشگیرانه خود را قربانی و ناقض حریم خصوصی نكند و در عین حال از حقوق خود نیز استفاده كند.
وی افزود: علاوه بر این باید با تصویب قوانین متناسب با بزهكاران و كسانی كه ناقض حریم خصوصی افراد در فضای مجازی می شوند برخورد شود زیرا یكی از راههای ورود خسارت معنوی به حیثیت و شرافت اشخاص از طریف فضای سایبری صورت می گیرد.
به گفته این كارشناس حقوقی، در مواد 12، 16 و 17 قانون مجازات جرائم رایانه ای حیثیت شهروندان مورد حمایت قرار گرفته و در واقع این قوانین از حریم خصوصی شهروندان حتی در فضای سایبری و مجازی حمایت غیر مستقیم كیفری داشته اند.
این وكیل دادگستری یادآور شد: در عین حال خلاء های قانونی نیز وجود دارد كه مقررات پیشگیرانه از جمله آنهاست.
كیانی اظهار كرد: كاربران اینترنت باید بیشتر به حفظ امنیت و حریم خصوصی خود اهمیت دهند چرا كه فضای مجازی جز حریم خصوصی آنان است و امكان دستبرد به اطلاعات شخصی آنان وجود دارد.
به هر حال شاید نادیده گرفتن حریم های خصوصی كه در فضای مجازی شدت بیشتری گرفته ،دوره ای موقت باشد كه افراد بنا بر آزمون و خطا پیش می روند و به تدریج افراد هنجارهای ارتباطات اجتماعی این عرصه را فراخواهند گرفت ولی قطعا مشكلات و آسیب هایی بروز خواهد كرد كه نباید از آنها غافل ماند.
1920/6060
خبرنگار:مهری میردریكوند**انتشاردهنده: محمد علیدوستی