ابوحامد محمدبن احمد غزالی توسی سال 437 هجری شمسی در توس خراسان چشم به جهان گشود و در سال 505 هجری قمری در سن 55 سالگی در همین نقطه بدرود زندگی گفت و در طابران به خاك سپرده شد.
هم اكنون آرامگاه این متفكر بزرگ و بحث برانگیز جهان اسلام در وضعیتی نه چندان خوشایند نیازمند اقدام مناسب به منظور ساماندهی محوطه و تبدیل به مكانی درخور برای حضور گردشگران داخلی و خارجی است.
سایه بانی محقر و فنسهای فلزی قدیمی دور تا دور آرامگاه منسوب به غزالی در كنار جاده، تنها بهره ای است كه مقبره این شخصیت شهیر تاریخ تمدن اسلامی تاكنون داشته است.
* آثار امام محمد غزالی
گفته می شود در میان عالمان قرون اولیه اسلامی كسی به اندازه ابوحامد محمد غزالی تالیف و تصنیف نداشته بطوری كه تالیفهای او را شماره كرده اند و بر روزهای عمرش تقسیم و بر این اساس سهم هر روز عمرش چهار جزوه شده است.
تعداد كتابهایی كه در طول زمان به غزالی نسبت داده‌اند شش برابر رقمی است كه خودش دو سال پیش از مرگ در نامه‌ای به سنجر یادآور شد.
غزالی در این نامه نوشت: بدان كه این داعی در علوم دینی هفتاد كتاب كرد. همین موضوع كار پژوهش را بر اهل تحقیق تا حدی دشوار كرده است.
از جمله خاورشناسان و دانشمندانی كه در مورد تالیفات غزالی تحقیق كرده اند می‌توان 'گشه، مك دونالد، گلد زیهر، لویی ماسینیون، اسین پلاسیسوس، مونتگمری وات، موریس بوژیر، میشل آلار، و عبدالرحمن بدوی' را نام برد.
به خصوص دكتر عبدالرحمن بدوی دانشمند مصری با یاری گرفتن از مجموعه تالیفات خاورشناسان پیش از خود كتاب مؤلفات الغزالی را به نگارش در آورد كه در سال 1960 چاپ شد.
بدوی در این كتاب از 457 كتاب اصلی و منسوب به غزالی 72 مورد را بی تردید متعلق به این عالم دانسته اما در صحت انتساب بقیه آنها به غزالی تردید كرده است.
در این شرایط باز هم شمار آثار تالیفی امام محمد غزالی بسیار زیاد و نشانگر تلاش وی در عرصه اندیشه اسلامی و سایر علوم روز آن زمان است.
به هر حال شكی نیست كه امام محمد غزالی با صرف زندگی خود در راه تحصیل علوم دینی، شرعی، تزكیه و اصلاح خویش و دیگران در زمینه های مختلف علمی، كلامی، فقهی، اخلاقی تالیفات و تصنیفات زیادی داشته است.
از جمله تالیفات غزالی می توان به مقاصد الفلاسفه، الاقتضاد فی الاعتقاد، قواعد العقائد، الرساله القدسیه، جواهر القرآن، كتاب الاربعین، بدایه الهدایه، الدره الفاخر، المنقذ من الضلال، المستصفی من أصول الفقه، كیمیای سعادت، نصیحه الملوك و احیاء علوم الدین اشاره كرد.
* توس موطن 480 نفر از مشاهیر
مدیر پایگاه میراث فرهنگی منظر تاریخی توس در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: طبق تحقیقات 480 نفر از مشاهیر بزرگ و بنام ایران و اسلام، زاده و پرورش یافته شهر تاریخی توس هستند كه محل دفن آنها در عرصه داخلی ایران و كشورهای اسلامی و همجوار پراكنده است.
احسان زهره وندی افزود: شمار مشاهیر آرمیده در شهر تاریخی توس بطور واضح روشن نیست اما از جمله برجستگان این مشاهیر می توان به خواجه نظام الملك توسی، شیخ طوسی از علمای بزرگ شیعه، خواجه نصیرالدین توسی و دقیقی توسی اشاره كرد.
وی ادامه داد: از جمله شعرای معاصر و مشهور به خاك سپرده شده در این منطقه تاریخی نیز می توان به مهدی اخوان ثالث در جوار آرامگاه فردوسی و نیز عماد خراسانی و قهرمان در جلوخان آرامگاه و مقبره الشعرا نام برد.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی منظر تاریخی توس گفت: امام محمد غزالی از اساتید و متفكران فلسفه و كلام قرن پنجم هجری قمری از جمله مشهورترین و جهانی ترین شخصیتهای آرمیده در توس تاریخی است.
وی افزود: اغلب آثار امام محمد غزالی در بیشتر كتابخانه های بزرگ دنیا موجود است و در دانشگاههای مهم تدریس می شود.
زهره وندی ادامه داد: در پاسداشت مقام این عالم جهان اسلام پارسال همایش گرامیداشتی برگزار شد اما برای معرفی شخصیت برجسته وی باید بیش از اینها كار شود.
وی گفت: پیش از پیدا شدن محل دفن این متفكر بزرگ یادمانی در جوار هارونیه برای غزالی ساخته شد اما بعدها طی كاوشهای باستانشناسی در محل قبرستان سفالقان سال 1373 مزاری پیدا شد كه به امام محمد غزالی منسوب است.
* ساماندهی آرامگاه غزالی نمادی از اتحاد مذاهب
طی 22 سال گذشته از كشف مدفن غزالی تاكنون اقدام مفید و موثری برای این محل انجام نشده است. مدیر پایگاه توس مهمترین عامل را كمبود بودجه عنوان كرد.
وی افزود: در دوره جدید مدیریت پایگاه تاریخی توس ساماندهی مزار غزالی به عنوان یكی از علمای بزرگ و متكلمان اهل سنت و نمادی از اتحاد مذاهب در دستور كار و مورد توجه قرار گرفته است.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی منظر تاریخی توس ادامه داد: در بسیاری كشورها تفرقه افكنی در جهان اسلام از سیاستهای جدی و مورد پیگیری است.
وی گفت: بر همین اساس معتقدیم با ساماندهی مزار غزالی شاید بتوان آن را به عنوان نمادی از اتحاد مذاهب جهان اسلام معرفی كرد.
زهره وندی افزود: هنوز در این زمینه در منتظر اعتبار و بودجه هستیم، طرح ساماندهی مزار آماده شده كه در قالب آن ساماندهی، منظم كردن حریم مزار، اجرای پوشش حفاظتی مطلوب و نورپردازی آرامگاه مدنظر است.
وی ادامه داد: برای ساخت آرامگاه و مقبره غزالی هنوز برآورد هزینه و طراحی انجام نشده اما یكی از مباحث مطرح این است كه بنا به شیوه مدرن بازسازی و ساخته شود و یا به همان شكل تاریخی و قدیمی حفاظت شود لذا این مسئله در مورد مزار غزالی باید مورد توافق و بررسی كارشناسی قرار بگیرد.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی منظر تاریخی توس گفت: شورای راهبردی میراث فرهنگی باید طرحهای مختلف را در این زمینه تهیه و به تائید برساند كه این امر روندی طولانی نیاز دارد.
وی افزود: طرحهای بازسازی و مطالعات گسترده در این زمینه قطعا زمانبر است لذا فعلا ساماندهی مزار و ایجاد فضای مطلوب برای حضور گردشگران مد نظر است تا تصمیم گیری در خصوص نحوه ساخت احتمالی آرامگاه صورت گیرد.
زهره وندی گفت: هم اینك تخصیص اعتبار مد نظر است كه در این زمینه خوشبختانه اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی همراهی لازم را دارد لذا امیدواریم در آینده نزدیك شاهد ساماندهی مزار غزالی در توس باشیم.
7496/1858**خبرنگار: آرزو جاودانی **انتشار دهنده: حسین كریم زاده
مشهد- ایرنا- آرامگاه منسوب به امام محمد غزالی مربوط به اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری قمری واقع در محوطه شهر تاریخی توس مشهد چشم انتظار توجه و تخصیص اعتبار به منظور ساماندهی است تا به نمادی از اتحاد مذاهب اسلامی مبدل شود.