عشق آباد، بازنده دعوای گازی با ایران/بزرگترین خریدار گاز تركمنستان آماده فسخ قرارداد

به گزارش ایرنا، ایران اكنون با افزایش تولید روزانه گاز به حدود 700 میلیون مترمكعب گاز، نیاز چندانی به واردات این سوخت برای رفع نیازهای ضروری ندارد.
در واقع تهران با هدف افزایش حضور در بازار منطقه ای انرژی و گسترش تعامل خوب با همسایگان، همچنان تلاش كرده است كه قرارداد واردات گاز از تركمنستان را حفظ كند.
ایران به پشتوانه افزایش سرشار تولید گاز از پارس جنوبی و نیز گسترش شبكه گازرسانی در همه مناطق كشور، از قدرت چانه زنی فراوانی برخوردار شده است؛ بنابراین هیچ كشوری قادر نیست از قطع گاز به عنوان تهدیدی علیه ایران استفاده كند.
ایران با تكمیل خطوط در دست ساخت انتقال گاز دامغان به نكا و گیلان به مازندران، در ماه های آتی می تواند به راحتی و بدون نگرانی از افت فشار، گاز مناطق شمالی و شمالی شرقی كشور را تامین كند.
در حالی كه نیاز ایران به گاز تركمنستان به كمترین میزان رسیده و تداوم واردات گاز از این كشور برای ایران دارای كمترین ضرورت است، برخی مدیران نفتی تركمن، باهدف اعمال فشار به تهران، تهدید به قطع گاز در صورت عدم دریافت فوری طلب گازی مربوط به سال های 1386 و 1387 كرده اند.
تركمنستان با توجه به كاهش دمای هوا در روزهای اخیر و افزایش مصرف گاز در كشور، فرصت را برای اعمال فشار به ایران غنیمت شمرده و خواستار طلب 1.8 میلیارد دلاری شده است.

** ماجرای طلب 1.8 میلیارد دلاری تركمنستان
تركمنستان در حالی خواستار طلب 1.8 میلیارد دلاری از ایران بابت صادرات گاز در سال های 86 و 87 شده است كه تهران آن را قبول نداشته و خواستار ارجاع موضوع به داوری بین المللی است.
در دی ماه 1386 كه سرمای زمستان به اوج خود رسید و بیش از 20 استان كشور با افت شدید دمای هوا و یخبندان مواجه شدند، تركمنستان با سواستفاده از این فرصت اعلام كرد كه قیمت گاز صادراتی خود به ایران را 9 برابر بالا برده و از 40 دلار به ازای هر هزار مترمكعب به 360 دلار افزایش می دهد.
دولت وقت ایران، به هر دلیلی در آن مقطع زمانی با این درخواست تركمنستان موافقت كرد و بدین ترتیب براساس محاسبات تركمن ها، طلبی حدود 1.8 میلیارد دلار به حساب ایران نوشته می شود.
البته با گذشت زمان و پس از افت قیمت گاز در بازارهای جهانی، قیمت گاز صادراتی این كشور به ایران كاهش می یابد كه همچنان ادامه دارد.
زمانی كه ایران آماده پرداخت بدهی گازی تركمنستان می شود، تحریم ها شدت یافته و مراودات بانكی قطع می شود و بدین ترتیب روند پرداخت بدهی به این كشور بلاتكلیف باقی می ماند.
پس از استقرار دولت یازدهم، ایران به صورت ماهانه اقدام به تسویه بدهی گازی خود به تركمنستان كرده و بنابراین مبلغ دیگری به این طلب افزوده نمی شود.

** ایران بزرگترین مشتری گازی تركمنستان
ایران اكنون با خریداری روزانه 35 تا 40 میلیون مترمكعب گاز، به عنوان بزرگترین مشتری گاز تركمنستان به شمار می رود كه از 20 سال گذشته تاكنون اقدام به واردات گاز از این كشور كرده است.
بدلیل مسیر كوتاه خط لوله صادرات گاز تركمنستان به ایران، صادرات گاز این كشور به ایران با كمترین هزینه انجام می شود اما سایر مشتریان گازی تركمنستان مزیت های ایران را ندارند.
چین، اروپا و پاكستان مشتریان جدید گاز تركمنستان به شمار می روند كه هزینه صادرات گاز به آنها به دلیل نیاز به خط لوله چند هزار كیلومتری، هزینه سنگینی را به دنبال دارد.
گفته شده بیژن زنگنه وزیر نفت ایران اعلام كرده است كه در صورت پافشاری تركمنستان به قطع گاز ایران، مراودات گازی با این كشور متوقف خواهد شد كه به نظر كارشناسان، عشق آباد بزرگترین بازنده این اختلاف خواهد بود.
ایران در صورت قطع واردات گاز از تركمنستان می تواند با شتاب بخشیدن به ساخت خط لوله های دامغان به نكا و گیلان به مازندران، در مدت چند ماه، نیاز نواحی شمالی شرقی كشور را برطرف كند.
یك منبع آگاه در گفت وگو با ایرنا اعلام كرد كه ایران آمادگی دارد در صورت قطع گاز در روزهای پیش رو توسط تركمنستان، اولویت تامین گاز در مناطق مورد نیاز را به بخش خانگی داده و سوخت صنایع عمده را بجای گاز با سوخت مایع تامین كند تا روزهای سرد كه البته چند هفته ای به درازا نخواهد كشید، سپری شوند.
اما تركمنستان در صورت وقوع این رخداد، بزرگترین و به صرفه ترین مشتری خود را از دست داده و باید به سراغ صادرات گاز از مسیرهای صعب العبور به چین و سایر مناطق برود.

** ادامه مراودات گازی و ارجاع به دیوان داوری، بهترین گزینه
موافقت دولت سابق با درخواست غیرمنطقی و عجیب افزایش گاز از 40 به 360 دلار برای هر یك هزار مترمكعب، چالشی را ایجاد كرده كه به نظر كارشناسان فقط با مذاكره و ارجاع مساله به دیوان داوری حل و فصل خواهد شد.
ایران بدلیل هدفگذاری برای افزایش نقش در بازار انرژی منطقه، تمایل به ادامه مراودات گازی با تركمنستان دارد زیرا می تواند گاز این كشور را در آینده به پاكستان، تركیه، اروپا و یا سایر مناطق ترانزیت و یا سواپ (معاوضه) و از این طریق درآمد ارزی برای كشور كسب كند.
تركمنستان نیز به عنوان كشور بزرگ دارنده ذخایر گازی به تداوم قرارداد فروش گاز به ایران نیاز دارد، زیرا این كشور در منطقه آسیای میانه محصور بوده و ارتباط مستقیمی با بازارهای بزرگ مصرف گاز ندارد.
اقتصام**2022** 2023** گزارشگر: میثم طاهری ** انتشاردهنده: لطیف نكوئی