می گوید سالهاست با این شیوه زندگی كرده و دل كندن از آن را بر نمی تابد اما جوانترها دیگر دلبستگی های او را ندارند و در عین حال خیلی هم به یكجانشینی خوش بین نیست و این جمله نقل قولی مستقیم از اوست كه :'اگر سیاه چادرهایمان را برچینیم و به جای آن در پناه چاردیواری های آجری برویم بی آنكه فكری به حال شغل و درآمد و معیشت جوانان ایل شود فقط گرفتاری های ما بیشتر می شود.'
در تمام صحبت ها و سوال و جواب هایی كه با برخی از عشایر كوچرو و یا عشایر اسكان داده شده لرستان صورت گرفت در این نكته اشتراك نظر وجود دارد كه جمع كردن زندگی عشایری بدون فراهم كردن ضروریات یك زندگی كه اشتغال و تامین معیشت در اولویت آن است ، كاری به صرفه نیست.
علی ندری یكی از حدود 70 خانوار عشایری كوچرو پلدختر لرستان می گوید: هر خانوار عشایری حدود 400 تا 500 راس دام دارد و سالی دوبار كوچ می كنند.
وی اضافه كرد: هنوز هم دلبسته به سیاه چادرهایمان هستیم اما منكر سختی های زندكی عشایری هم نمی توانیم باشیم.
او می گوید: زندگی های عشایری هم امروزه سخت تر شده اند اما اینكه بدون انجام كارهای زیربنایی و بدون فراهم كردن مقدمات لازم برای اسكان ، در یك جا مستقر شویم و فكری به حال معیشت و درآمد ما نشود فقط سختی هایمان چند برابر می شود.
ندری می گوید: كاش كسی می آمد و از نزدیك سختی های زندگی ما را می دید سختی های زندگی عشایری باعث شده كه سالانه از تعداد عشایر كوچرو كم شود.
ناصر قاسمی یكی دیگر از عشایر لرستان در بخش مركزی ایمان آباد لرستان می گوید: 10 سال از اسكان ما می گذرد و تعدادمان به حدود 15 خانوار می رسد كه در یك منطقه ای كه نام روستای سادات بر آن را نهاده ایم زندگی می كنیم اما هیچ رضایتی از این تغییر سبك زندگی از كوچ به یكجانشینی را نداریم.
قاسمی افزود: منطقه ای كه آنها اسكان داده شده اند دارای میانگین سنی جوان است و این جمعیت جوان هر كدام مسئول خانواده و تامین مخارج آن هستند بدون اینكه شغلی مناسب داشته باشند.
از سختی های اقتصادی و ناتوانی خانوارها در تامین نیازهای اولیه زندگی و پایین آمدن قدرت اقتصادی شان می گوید و با یك جمله با تاكید می گوید من به هیچ وجه ازاین شیوه و تغییر در سبك زندگی رضایت ندارم و حتی معتقدم سختی های زندگی برای ما بیشتر هم شده است.
سیدد رحیم موسوی نیز یكی از عشایر منطقه سپید دشت لرستان است كه می گوید چند سالی از یكجا نشین شدنشان می گذرد با اینكه سختی هایی از نظر شغل و درآمد دارند اما این تغییر و دسترسی فرزندان و كودكان عشایری به مدرسه و فرصت تحصیل را با ارزش می داند.
می گوید فرزندان آنها برای تحصیل به روستاهای اطراف مسافت های طولانی 10 تا 12 كیلومتر را هم طی می كنند ولی در مجموع این امكان برای تحصیل آنها وجود دارد در حالیكه اگر مدام در كوچ باشند لاجرم فرصتی برای تحصیل و آینده فرزندان آنها هم وجود نخواهد داشت.
موسوی با اینكه از یكجانشینی به خاطر امكان تحصیل فرزندان ایل رضایت دارد اما از سختی های هر دو شیوه زندگی هم غافل نیست و می گوید زندگی عشایری با تمام سختی ها و بالا و پایین رفتن هایش هزینه بر شده است.
***جمعیت 84 هزار نفری عشایر لرستان
مدیركل امور عشایر لرستان در گفت و گو با ایرنا گفت: جامعه عشایری لرستان بالغ بر 14 هزار و 638 خانوار با جمعیتی معادل 84 هزار نفر است كه از این بین 11هزار و 200 خانوار كوچرو هستند.
حاجیمراد بیرانوند افزود:جامعه عشایری لرستان با داشتن یك و نیم میلیون واحد دامی سالانه 25 درصد از پروتئین مورد نیاز استان را تامین می كنند كه تولیدات سالانه عشایر لرستان شامل 12 هزار تن گوشت قرمز، 29 هزار تن شیر، هزار و 32 تن پشم، 18 تن عسل، 630 تن پروش ماهیان سردآبی ، 15 هزار و 557 تن گندم ، 15 هزار و 523 تن جو ، پنج هزار و 32 تن حبوبات ، هفت هزار و 460 تن صیفی جات وهمچنین پنج درصد صنایع دستی استان است.
بیرانوند گفت: جامعه عشایری لرستان مالكیت 75 هزار هكتار از اراضی استان و هزار و 300 هكتار از باغات استان را دارند.
مدیركل امور عشایر لرستان یادآور شد: لرستان از نظر جمعیت عشایری رتبه هفتم و از نظر خانوار رتبه 6 كشوری را دارد كه از نظر میزان سواد نیز در مقایسه با جمعیت شهری و روستایی از سطح سواد كمتری برخوردار هستند.
***اسكان سه هزار خانوار عشایر در لرستان
مدیركل امور عشایر لرستان همچنین گفت: تاكنون سه هزار خانوار از مجموع 14 هزار و 638 خانوار عشایری لرستان اسكان داده شده كه این افراد یا بصورت خودجوش در مكان های مورد نظر یكجا نشین شده اند و یا اینكه با انجام اقدامات مطالعاتی و كارشناسی شده به مكان های مورد نظر هدایت شده اند.
وی مناطق لمیس ازنا ، سید زیبا محمد بخش مركزی خرم آباد ، چشمه كمبود همیان و قلاسنگی خرم آباد را از جمله مناطقی ذكر كرد كه عشایر در آین مكانها اسكان داده شده اند.
بیرانوند تصریح كرد: هدف اصلی و سازمانی امور عشایر ، ارائه خدمات به قشر عشایری جامعه و اسكان داوطلبانه آنان است.
به گفته وی عشایر باید به صورت خودجوش و داوطلبانه متقاضی اسكان باشند و به اجبار نمی توان آنها را به اسكان وادار كرد در این صورت اگر 15 خانوار عشایر درخواست اسكان داشته باشند و پروانه چرای دام از اداره كل منابع طبیعی و آبخیزاری نیز داشته باشند می توانیم درخواست آنها را جهت اسكان بررسی كنیم.
***هر سیاه چادر نمادی از یك كارگاه تولیدی
مدیركل امور عشایر لرستان همچنین گفت: عشایر به عنوان قشری تولید كننده و اقتصادی به شمار می روند بطوریكه هر سیاه چادر نمادی از یك كارگاه تولیدی است كه از قدرت خودكفایی تامین تمام نیازهای خود بر می آید.
بیرانوند افزود: در اسكان عشایر باید به این نكته مهم یعنی تولیدی بودن عشایر توجه داشت و تنها زمانی اسكان عشایر كاری مفید خواهد بود كه قدرت تولید كنندگی و توان اقتصادی آنها از بین نرود در غیر اینصورت نه تنها قدرت اقتصادی آنها از بین می رود كه درگیر معضلات اجتماعی هم خواهند شد.
وی افزود: امسال در علی‌آباد شهرستان الیگودرز چهار هكتار زمین برای اسكان عشایر در نظر گرفته شده كه با فراهم كردن زیرساخت ها لازم از جمله تامین آب شرب، تامین اراضی كشاورزی و خدمات بهداشتی زمینه اسكات حدود 30 خانوار عشایری فراهم خواهد شد.
بیرانوند با بیان اینكه 14 ایل و 15 طایفه مستقل در لرستان وجود دارد كه هر كدام از مسیر خود اقدام به كوچ می كنند، گفت: 13 ایل راه در استان وجود دارد؛ اما این راههای ارتباطی به دلیل توسعه زیرساخت های شهری و روستایی دستخوش تغییرات شده اند به همین دلیل عشایر به هنگام كوچ مجبور هستند كه از جاده های اصلی آسفالته عبور كنند.
مدیركل امور عشایری لرستان گفت: عبور عشایر از جاده های اصلی استان در هنگام كوچ موجب شده كه سالانه بخشی از دام آنها در اثر تصادف تلف شود به عنوان نمونه سال گذشته بین 200 تا 300 راس دام تلف شد.
***تخریب 850 كیلومتر راه ارتباطی عشایر بر اثر سیل
مدیركل امور عشایر لرستان همچنین گفت: طی سال های اخیر 850 كیلومتر از راههای ارتباطی و جاده های مناطق عشایری لرستان بین 50 تا 100 درصد تخریب شده كه هنوز اعتبارات لازم برای بازسازی آنها تامین نشده است.
وی افزود: امسال حدود 200 كیلومتر از راههای ارتباطی مناطق عشایری استان بازسازی شد كه در صورت تامین اعتبارات لازم می توان مابقی را هم تكمیل كرد.
*** وجود 10 زیست بوم عشایری در لرستان
بیرانوند با بیان اینكه زیست بوم ها محل زندگی عشایر در 2 بخش ییلاقی و قشلاقی است اضافه كرد: در این زیست بوم ها ممكن است در بخش ییلاقی دارای سرپناه های ساختمانی و در بخش قشلاقی ساختمان و یا سیاه چادر وجود داشته باشد.
به گفته وی معمولا در زیست بوم های عشایری احداث راه ، تامین آب، مدرسه، جایگاه توزیع سوخت فسیلی و طرح های تبدیلی اراضی دیم به آبی جهت اسكان دائم عشایر اجرا می شود.
وی یادآور شد: در لرستان 10 زیست بوم برای عشایر در نظر گرفته شده كه این مناطق شامل دادآباد - تخت چان، همیان - ضرون، مركزی خرم آباد- پشمینه زار، زاغه - بن طویله، پریز(عمارت)، زعفران الشتر، چغلوندی پشتكوه، دلفان وره زرد، زیست بوم بزرگ الیگودرز و زیست بوم پاپی است.
***نگاه جامعه شناختی به اسكان عشایر
مجتبی تركارانی ، رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان در این زمینه در گفت و گو با ایرنا گفت: اسكان عشایر اگر به عنوان شیوه ای برای ایجاد تحول و بهبود زندگی عشایر مطرح شود و ابزار و الزامات آن فراهم شود می تواند طرحی موفق در گرو حفظ قابلیت تولید كنندگی عشایری اسكان داده شده باشد.
وی گفت: ابهام در سیاست گذاری های مرتبط با عشایر اعم از كوچ و یا اسكان آنها صرفا مشكلات زندگی عشایری را بیشتر می كند از طرفی بین زندگی های عشایری و واقعیت زندگی های امروزی ناسازگاری وجود دارد و درعین حال همین افراد با تعلق خاطری كه به زندگی های عشایری دارند نمی توانند زندگی های جدید را بطور كامل قبول كنند.
رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان یادآور شد: لرستان دارای سابقه و پیشینه قوی تاریخی است بطوریكه در گذشته حدود 80 درصد مردم عشایر بودند اما به مرور این شیوع زندگی كاهش یافت ، به طوریكه هم اكنون حدود چهار درصد جمعیت لرستان را عشایر تشكیل می دهند.
تركارانی در خصوص چالش های زیست محیطی متعاقب زندگی عشایری گفت: در حالی كه بسیاری از منابع طبیعی و زیست محیطی در معرض فرسایش و نابودی قرار دارند و چرای بی رویه دام های عشایری در مراتع و آسیبی كه به جنگ های وارد می شود لزوم اسكان عشایر را بیشتر می كند.
وی افزود: در حالیكه سود خانواده عشایر در افزایش تعداد دام است و باید مراتع بیشتری هم در اختیار آنها نهاد كه در نتیجه چنین رویه ای اسكان دادن عشایر می تواند راهكار مفیدی حتی در حفظ محیط زیست باشد اما تنها در صورتی موفقیت آمیز است كه خانوار عشایری از نظر معیشتی و اقتصادی تامین شود.
تركارانی اظهار كرد: صرف یكجا نشین كردن عشایر و تبدیل قشری مولد به قشری منفعل و وابسته به اقتصاد شهری طرحی موفق نمی تواند باشد بلكه باید تلاش كرد در اجرای طرح اسكان ، اشتغال و رفاه خانواده عشایری در اولویت قرار گیرد تا روی آوردن به حاشیه نشینی برای كسب حداقل های زندگی آنها را در معرض آسیب های اجتماعی قرار ندهد.
1920/6060
خبرنگار:مهری میردریكوند**انتشاردهنده: محمد علیدوستی
خرم آباد - ایرنا - سیدكاظم از ریش سفیدان عشایر لرستان با عصایی در دست در درگاه چادر ایستاده و با لذتی كه در پهنای صورتش هویداست به صدای هی هی چوپان گله گوش می دهد و در اندیشه آن روزی است كه دیگر اثری از این دشت و گله و سیاه چادر نباشد.