یتیم خانه ایران عنوان فیلمی به نویسندگی و كارگردانی «ابوالقاسم طالبی» با بازی «علیرام نورایی»، «فرخ نعمتی»، «انوشیروان ارجمند»، «داریوش اسدزاده»، «علی شادمان»، «ایمان صفا»، «شهرام تیموریان»، «مهری آل آقا» و «جعفر دهقان» است كه هفته ها روی پرده قرار گرفته و هنوز در معدودی از سینماها اكران می شود.
این فیلم داستان قحطی و خشكسالی عظیم ایران را در سال های 1295 تا 1297 روایت می كند كه در كوران جنگ اول جهانی و در زمان اشغال ایران به دست قوای بیگانه روس و انگلیس رخ داد. یتیم خانه ایران به باور بسیاری از مخاطبان و منتقدان، فیلمی ارزشمند و قابل تامل است كه بخشی تاریك و ناگفته در تاریخ ایران را به نمایش درآورده و بازگو می كند.
** تحسین برخی منتقدان رویكرد سینمایی طالبی از ساخته تازه او
طالبی كارگردانی است كه تا پیش از این بسیاری به موجب آنچه نگاه ایدئولوژی محورش در سینما می خواندند، انتقادهایی را به او وارد می دانستند اما تازه ترین اثر او یعنی یتیم خانه ایران به اندازه ای مقبول افتاده كه حتی منتقدان رویكردهای وی در سینما نیز بر خوش ساخت و اثرگذار بودن فیلم جدید او صحه می گذارند.
«جواد مجابی» شاعر، نویسنده، نقاش، منتقد ادبی، طنزپرداز و روزنامه نگار در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، از یتیم خانه ایران به عنوان اثر خوب طالبی یاد كرد و گفت: فیلم یتیم خانه ایران فیلم ارزشمندی است و به زیبایی بخش مغفول مانده از تاریخ ایران و دشواری های زندگی هموطنانمان در این دوره را به تصویر می كشد. بنده اگرچه با برخی دیدگاه های آقای طالبی و رویكردهای وی در برخی آثارش مخالفم اما نمی توانم ارزشمندی های اثر جدید او را نادیده بگیرم. به گفته مجابی، تحول و پختگی عمیقی در ساخته جدید طالبی به چشم می خورد.
** منتقدان سینما چه می گویند؟
«جبار آذین» منتقد و مدرس سینما، همزمان با آغاز اكران فیلم سینمایی یتیم خانه ایران در نقدی شفاهی به یكی از تارنماهای سینمایی گفت: این اثر سینمایی بازگو كننده مظلومیت ها، باورها، سنت ها و مقاومت های مردمی و ملی ایرانیان و ظلم و تعدی متجاوزان بیگانه و كوشش های اجتماعی برای تداوم حیات جامعه و سربلندی ایرانیان است. فیلم یتیم خانه ایران یك اثر مرجع و ماندگار تصویری درباره گوشه ای از تاریخ ایران و نمونه ای آغازگر برای تولید آثار سینمایی تاریخی هدفمند و ارزشی مقاومت و ملی است.
«محمدتقی فهیم» بازیگر و منتقد سینما نیز در اواخر آبان ماه درباره یتیم خانه ایران چنین نظر داد: یتیم خانه ایران از لحاظ تاریخی و ایدئولوژیك دارای اهمیت زیادی است و ضعف های موجود باعث نمی‌شود كه كلیت آن نادیده گرفته شود. ما تا به حال همواره در زمینه دیپلماسی جهانی و بحث سیاست در دنیا حضور داشته ایم، ولی متاسفانه درعرصه فرهنگ و به ویژه سینما خیلی منفعل عمل كردیم و به جز یكی یا 2 مورد دیگر اثر، فیلمی نداشتیم كه بتواند در كنار دیپلماسی ما، در جهان بدرخشد.
وی افزود: عموما آثار ما از موضع حقارت آمیزی به مسائل كشور نگاه می كردند و حتی ایران را به دلخواه كشورهای دیگر به تصویر می كشیدند، ولی یتیم خانه ایران در عین افشاگری علیه اقدامات امپریالیسم و كشورگشایی قدرت های بزرگ، پرده از اقدامات آنها علیه ایران برداشته است.
«محمد تقی زاده» منتقد دیگری است كه چندی پیش در نشریه «بانی فیلم» به حمایت از محتوای یتیم خانه ایران و انتقاد از فرم آن پرداخت. وی با شعاری خواندن فرم این فیلم نوشت: ابوالقاسم طالبی را می توان دیگر، یكی از استراتژییست ترین فیلم سازان سینمای ایران نامید كه بخصوص در دو فیلم اخیرش نشان داده فراتر از پیام و ایدئولوژی و ارزش كه همفكرانش مانند حاتمی كیا وده نمكی و مرحوم سلحشور جستجو می كردند وی به دنبال اهداف استراتژیك تر و تاثیرگذارتری است.
به نوشته تقی زاده، طالبی در یتیم خانه ایران پرده از خیانت ها و استعمار و قلدری های دولت متجاوز انگلستان بر می دارد تا به قول خود او یكی از مهمترین اتفاقات این سرزمین را واكاوی و تعریف كند كه میلیون ها ایرانی در آن جان خود را از دست دادند و البته هیچ اثر و ردپایی در كتاب های دانشگاهی و حتی مدرسه دانش آموزان هم در آن دیده نمی شود و یكی از صدها هزار اتفاق و حادثه ای است كه پتانسیل فیلم شدن و آشنا كردن مردم با تاریخ كشورشان را دارد كه متاسفانه خیلی فیلم نامه نویسان مان سراغش نمی روند و طالبی این همت را انجام داد و این واقعه مهم تاریخ ایران را فیلم كرد.
«افشین علیار» در نقدی كه اواسط آبان ماه در روزنامه «هنرمند» منتشر ساخت تصریح كرد طالبی در جریان ساخت یتیم خانه ایران بارها به دام شعارزدگی در مبارزه با امپریالیسم می افتد و اجازه می دهد تا رویكردهای شعاری و ایدئولوژیك در كارش اثرگذار شود.
تقی زاده نیز این باره در نقد خود می نویسد: آنچه فیلم را دچار مشكل و روایت و باورپذیری داستان را سست وكم اثر می كند موضع واضح و بسیارتكرار شونده فیلمساز كه در اینجا فیلمنامه نویس هم هست به حساب میاید. طالبی نتوانسته فارغ از ایرانی بودن داستانی واقعی و تاریخی را بدون لكنت تعریف كند و بارها و بارها موضع گیری و جهت گیری اش را در فیلم القا می كند بطوریكه دیگر داستان از روند واقعی بودن و مستند بودن خارج می شود و گویی شخصی كه با دشمنی مواضع ضد استعماری اش را مكررا در حال تكرار كردن است.
** نگاه مخاطبان به یتیم خانه ایران
مخاطبان فیلم یتیم خانه ایران در برخی تارنماهای سینمایی در بخش نظرات كاربران نقدهایی را در مورد این فیلم مطرح كرده اند كه بیشتر این نقدها مثبت است. یكی از مخاطبان در سایت سلام سینما نوشته است: امروز فیلم رو دیدم جذاب، هیجان انگیز و غمگین بود. پایان فیلم هم با تشویق افراد داخل سالن همراه شد. «واقعا فوق العاده بود! اصلا انتظار دیدن چنین فیلم محشری را نداشتم...!»؛ این نیز نظر مخاطبی در سایت سلام سینما در خصوص یتیم خانه ایران است. كاربر دیگری هم نوشته است: شاید با تفكر آقای طالبی مشكل داشته باشم ولی این فیلم فوق العاده جذاب و دیدنی بود، تجربه ای واقعا متفاوت در سینمای ایران.
مخاطب دیگری نیز اگرچه انتقادهایی را به تكنیك های هنری در ساخت این فیلم وارد می داند اما می نویسد جدای مساله هنری و تكنیك های ساخت فیلم كه حتما جای بحث دارد، اما ممنونم از ساخت این فیلم و به تصویر كشیدن گوشه ای از جنایت انگلیس. اشك ریختم و فیلم را دیدم. اكثرا تماشاگرها ناخواسته اشك می ریختند.
كاربر دیگری هم یتیم خانه ایران را روایتی از تاریخ دانسته كه كمتر از آن اطلاع داریم. این فیلم شاید در بخش هایی هم ضعف داشته باشد مثلا صدا ولی فیلم متفاوتی بود.
در این میان نگاه ها و نظرهایی هم بود كه فیلم طالبی را اثری ضعیف می دانستند. نبود كشش داستانی، تصنعی و بی ایده بودن و ریتم كند از انتقادهایی است كه مخاطبان در خصوص یتیم خانه ایران مطرح ساخته اند.
** فروش دومیلیاردی با وجود سالن های اندك
یتیم خانه ایران كه به گفته بسیاری از منتقدان فیلم درخور توجهی است، از ابتدا با محدودیت سالن برای نمایش روبرو بود؛ نكته ای كه موجب گلایه مندی دست اندركاران تولید این اثر شده است. این اثری كه اكنون در تهران در 2 سینما اكران می شود و نزدیك به 17 سالن سینما را در شهرستان ها به خود اختصاص داده فروشی بالای 2 میلیارد تومان داشته است.
به باور برخی منتقدان، این فیلم كه هم اینك در سینماها اكران شده، به دلیل موضوع و تاكید مكرر افراد سرشناس در حوزه فرهنگ و هنر، تازه توانسته با مخاطب ارتباط برقرار كند اما امكان نمایش مناسبی در شهرهای دیگر ندارد. اكثر سالن های شهرستان در اختیار فیلم «سلام بمبئی» قرار گرفته و همانطور كه در گزارش خبری شبكه 2 سیما شاهد بودیم مخاطبان از اكران محدود و سالن های كوچكی كه به فیلم اختصاص داده شده، بسیار نگران هستند و اعتراضات خود را در شهر اصفهان هم اعلام كردند. این درحالی است كه اگر گروه هنر و تجربه امكان نمایش فیلم را به یتیم‌خانه ایران می‌داد و حتی دولت هم در هزینه‌های فیلم كمك نمی كرد، می‌توانست در ارتباط بهتر و بیشتر مخاطب با این اثر موفق‌تر عمل می شد.
«قطب الدین صادقی» نویسنده و كارگردان تئاتر و بازیگر سینما و تلویزیون نیز ماه گذشته به انتقاد از نوع برخورد با آثار مهمی چون یتیم خانه ایران پرداخت و گفت: در میان هجمه برخی آثار مبتذل و بی هویت فیلم هایی مانند یتیم خانه ایران را باید همه جانبه حمایت كرد؛ دلیل اینكه بنده پس از مدت ها دوری از سینما حاضر شدم در یتیم خانه ایران ایفای نقش كنم موضوع بسیار خوب آن بود.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار: مهتاب افشین نسب**انتشاردهنده: سیدمحمد موسی كاظمی**پژوهشم**9282** 9279
تهران- ایرنا- فیلم سینمایی یتیم خانه ایران كه مدت ها است روی پرده سینماهای كشور قرار گرفته بازگو كننده بخشی از تاریخ ایران زمین است كه كمتر در منابع و آثار تاریخی به آن پرداخته شده و همین موضوع سبب نگاه مثبت مخاطبان و منتقدان به این اثر سینمایی شده است.
