نیاز سعودی به بازنگری در مناسبات با تهران

مناسبات جمهوری اسلامی ایران و عربستان طی نزدیك به 2 سال گذشته و از زمان روی كار آمدن حاكمان تازه آل سعود شاهد تنش های بسیاری بوده و این در حالی است كه مقام های تهران به دنبال تنش زدایی در این روابط بوده اند اما هربار مقام های ریاض در این مسیر سنگ اندازی كرده اند. در این پیوند، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی روز چهارشنبه بیست و نهم دی ماه در حاشیه نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوییس، مواضع ایران در مسائل منطقه ای و بین المللی را تشریح كرد. او در بخشی از سخنان خود درباره روابط با عربستان گفت: دلیلی نمی‌بینم كه ایران و عربستان نسبت به یكدیگر سیاستی خصمانه داشته باشند. ما به واقع می‌توانیم برای پایان دادن به شرایط اسفبار مردم یمن، سوریه، بحرین و دیگر نقاط منطقه با یكدیگر كار كنیم.
این گزارش در بردارنده برجسته ترین محور تحلیل هایی است كه در رسانه های عربی درباره روابط ایران و عربستان منتشر شده است.

** ضرورت اصلاح رویكردهای عربستان در قبال ایران
روزنامه های «الدستور» اردن، «رای الیوم» چاپ لندن و صفحه عربی خبرگزاری «اسپوتنیك» روسیه با اشاره به سیاست تنش زدایی ایران و شكست های پی در پی عربستان در منطقه، ریاض را نیازمند تصحیح و برقراری روابط با تهران دانستند.
روزنامه الدستور سی ام دی ماه در گزارشی به قلم «عریب الرنتاوی» نوشت: پیام هایی كه تهران برای ریاض ارسال می كند قطع نشده بلكه افزایش یافته است. آخرین پیام صلح و آشتی را ظریف وزیر امور خارجه ایران از نشست داووس برای عربستان فرستاد. پیش از ظریف هم «حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی از عربستان خواست كه به جای درگیری و تنش با یكدیگر همكاری كنند. در همه پیام هایی كه تهران برای ریاض ارسال می كند یك شرط وجود دارد و آن هم این است عربستان مواضع، رفتارها و سیاست های خود را درباره پاره ای از مسائل منطقه تغییر دهد تا همكاری امكان پذیر باشد. شرط های تهران آن است كه ریاض به جنگ یمن و دخالت در بحرین و حمایت از گروه های تروریستی پایان دهد. در برابر، عربستان هم بر احساس نیاز خود به تصحیح روابط با همسایه خود در آن سوی خلیج (فارس) سرپوش نمی گذارد اما در این زمینه همانند تهران شرط هایی را مطرح می كند. این 2 كشور احساس می كنند كه ادامه تعارض بیهوده است و فرسایش منابع انسانی، مالی و اقتصادی را به دنبال دارد كه در مراحل بعد امنیت ملی هر 2 كشور را تهدید خواهد كرد.
به نوشته بیست و ششم دیماه روزنامه رای الیوم، «خالد جارالله» معاون وزیر امور خارجه كویت اعلام كرد كه قرار است كشورش پیامی را از جانب 6 كشور عربی حاشیه خلیج فارس به تهران برساند. در این پیام دیدگاه كشورهای عربی حاشیه خلیج فارس درباره مسائل مورد اختلاف ایران و این كشورها مطرح شده است. در این زمینه تماس هایی با تهران درباره چگونگی گفت وگو و تعیین زمان آن صورت گرفته است.
روزنامه رای الیوم در ادامه آورد: برای گفت وگو تمایل وجود دارد و كویت به طور رسمی از سوی كشورهای شورای همكاری خلیج فارس برای میانجیگری انتخاب شده است تا از شدت تنش ها به ویژه میان ایران و عربستان كاسته شود. ایران و عربستان بر سر برخی مسائل مانند جنگ در كشورهای سوریه، عراق و یمن و توقف حج اختلاف نظر دارند.
به نوشته رای الیوم، آشكار است كه عربستان پس از پیروزی ارتش سوریه در حلب و پیوستن تركیه به محور روسیه با شكست روبرو شده است. جنگ یمن در حالی وارد سومین سال خود می شود كه عربستان در آن دستاوردی نداشته است. این مسائل عواملی است كه سبب شد كویت واسطه شود. در این زمینه چهار موضوع قابل توجه است كه برای تحلیل موضع عربستان باید آن را در مرحله نخست به طور ژرف بررسی كرد؛ نخست اینكه عربستان پس از رحلت آیت الله «هاشمی رفسنجانی» بر خلاف دیگر كشورهای حاشیه خلیج فارس پیام تسلیت نفرستاد. این نشان می دهد كه مواضع كشورهای شورای همكاری خلیج فارس همیشه با ریاض هماهنگ نیست. دوم اینكه مقام های عربستان اعلام كرده اند كه از هیات مسوول حج ایران دعوت كرده اند تا درباره برگزاری مراسم حج آینده مشورت كنند. از این رو، می توان گفت اگر عربستان تمایلی برای ادامه تنش داشت می توانست از ارسال این پیام چشم پوشی كند. سوم اینكه «میشل عون» رییس جمهوری لبنان در سفر به عربستان با استقبال گرمی روبرو شد. عون برای وساطت میان ایران و عربستان و كاستن تنش ها آمادگی دارد. چهارم اینكه برخی از مقام های عربستان و در راس آنان «تركی الفیصل» مدیر پیشین سازمان اطلاعات عربستان با سیاست ها «دونالد ترامپ» در خصوص توافق هسته ای با ایران مخالفند زیرا این سیاست ها می تواند تنش ها در منطقه را افزایش دهد و مسابقه تسلیحات هسته ای و جنگ های منطقه ای را به دنبال داشته باشد. این موضع گیری های برخی مقام های عربستان با رویكرد كلی سعودی درباره توافق هسته ای در تضاد است. عربستان مخالف توافق هسته ای بود و پس از امضای توافق هسته ای با ناامیدی بزرگی روبرو شد.
روزنامه رای الیوم افزود: عربستان تمایل بیشتری برای گفت وگو با ایران دارد. عربستان در مقایسه با گذشته دست برتر ندارد كه بتواند شرط های خود را تحمیل كند و موضع گیری های سختی را در پیش بگیرد. در سایه افت بهای نفت و كاهش درآمدهای نفتی این كشور و راهیابی ترامپ به كاخ سفید این مساله آشكارتر می شود. ترامپ خواستار این است كه عربستان و كشورهای عربی هزینه حمایت آمریكا از این كشورها را پرداخت كنند. همچنین ترامپ به شدت از محاكمه مقام های عربستان در دادگاه های آمریكا به دلیل اتهام های حمایت از تروریست ها پشتیبانی می كند.
دكتر «عدنان سراج» رییس مركز توسعه رسانه های عراق نیز در مورد روابط تهران و ریاض به خبرگزاری اسپوتنیك گفت: عربستان اكنون نیاز به كمربند نجاتی دارد تا این كشور را از باتلاق های عراق، سوریه و یمن رهایی بخشد. عربستان در یمن در شرایط سختی گرفتار شده است. در جهان اسلام و عرب دیگر هیچ هواداری ندارد. از این رو، ریاض اكنون نیاز به یك فضای تازه دارد تا با به كاربستن سیاست های نوین به ویژه درباره ایران، از چالش هایش بكاهد.

** تداوم سیاست های اعتدالی آیت الله هاشمی؛ بستری برای رفع تنش ها
روزنامه «الیوم السابع» مصر با اشاره به سیاست اعتدالگرایی آیت الله هاشمی رفسنجانی، ادامه سیاست وی و اعتمادی سازی میان مقام های ایران و عربستان را لازمه بهبود روابط دانست.
روزنامه الیوم السابع بیستم دی ماه با اشاره به رحلت آیت الله هاشمی رفسنجانی نوشت: آیت الله رفسنجانی كلید گشایش روابط میان ایران و عربستان بود. او سیاست تنش زدایی با عربستان را در پیش گرفت. آیت الله هاشمی رفسنجانی پیش از رحلت گفت كه ایرانی ها می توانند همه مشكلات موجود در روابط با عربستان را بر طرف كنند. راه حل مشكلات همسان سازی دیدگاه ها و تقویت همكاری ها است.
در ادامه می خوانیم: در ایران تحلیلگران بر این باورند بر مبنایی كه آیت الله رفسنجانی در روابط با عربستان ایجاد كرد باردیگر می توان مناسبات را بازسازی كرد. اعتماد سازی مسوولان ایران و عربستان می تواند تنش ها را كاهش دهد و راه های برقراری تفاهم را هموار سازد تا در مراحل آینده این 2 كشور درباره بحران های منطقه همكاری كنند.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار: اصغر یوسفی** انتشاردهنده: سیدمحمد موسی كاظمی**پژوهشم**9278** 9279