به گزارش خبرنگار ایرنا كُردها، به عنوان یكی از اصیل ترین اقوام ایرانی، دارای جشن های مذهبی، قومی و باستانی زیبایی هستند كه ریشه در باورهای كهن مردم دارد و اغلب تاریخی و پاره‌ای اسطوره‌ای است.
عید نوروز یكی از اعیاد ملی است و بسیار قابل توجه مردم كردستان بوده كه البته این مهم با ورود تكنولوژی تا حد زیادی نسبت به گذشته كمرنگ شده است.
در اساطیر ایران، پیدایش نوروز را به بر تخت نشستن جمشید پیشدادی نسبت داده اند، اما در نزد مردمان كُرد، رأی غالب مربوط به داستان كاوه آهنگر و ضحاك می شود.
گفته می شود هنگامی كه كاوه بر ضحاك پیروز شد مردم به مناسبت این پیروزی بر كوه ها آتش افروختند و دست در دست هم به شادمانی پرداختند.
از آن سال تاكنون مردم كُرد هر ساله در اول بهار به بزرگداشت آن روز فرخنده، آتش روشن می كنند و به شادمانی می پردازند.
خانواده های كردستانی از نیمه های اسفند و كمی زودتر دست به تدارك نوروز می زنند و خود را برای استقبال از بهار طبیعت آماده می كنند.
چند روز مانده به عید، بازار شهرهای مختلف استان، مملو از مردمی می شود كه برای خرید لباس و كفش، برنج، گوشت، شیرینی و آجیل، در آنجا حضور یافته اند.
كارشناس ارشد مردم‌شناسی و مسئول پژوهش‌های مردم‌شناسی اداره‌كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان كردستان در رابطه با آداب نوروز در استان گفت: مردم كردستان به پیروی از سنت پیشینیان، تقریبا یك ماه قبل از نوروز، مقدمات تهیه سبزه كه در زبان كردی سمنی خوانده می شود را فراهم می كنند.
امیر صادقی افزود: گندم، نخود، عدس و كنجد را در سینی و ظرف های مسی قرار می دهند و روی آن را با پارچه ای می پوشانند، سپس به آن آب پاشیده تا جوانه زده و برای روز اول بهار روی سفره هفت سین بگذارند.
وی ادامه داد: خرید و خانه تكانی نیز از جمله مقدمات پیشوازی از عید نوروز است و خانواده های كردستانی در شهرها و روستاها، یك ماه قبل از عید به بازار رفته و اقدام به خرید لباس و كفش می كنند.
به گفته وی، همچنین حدود 10 روز قبل از عید، برنج، گوشت، روغن، تخم مرغ برای رنگ كردن، شیرینی ، میوه و آجیل خریداری می شود.
** چهارشنبه سوری(كوله چوار شه مه)
مسئول پژوهش‌های مردم‌شناسی اداره‌كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان كردستان با بیان اینكه در سنندج قدیم، افروختن آتش رسم نبوده است اضافه كرد: اما در برخی از مناطق مختلف استان، كودكان و جوانان، خار و هیزم جمع كرده و شب چهارشنبه سوری در پشت بام، حیاط خانه یا داخل كوچه، اقدام به افروختن آتش می كردند.
صادقی گفت: از مهمترین و رایج ترین رسوم مردم كُرد در چهارشنبه سوری، بیرون رفتن مردم از منزل و حضور در طبیعت و صحرا است.
وی اظهار كرد: زنان روستایی با خود قیچی به همراه برده تا چند تار مو از سر فرزندان خود بریده و دور بیندازند.
وی بیان كرد: رسم بر این بوده كه هنگام برگشت از صحرا، تعدادی سنگ ریزه(معمولا چهار عدد) جمع كرده و هنگام حركت از روی شانه های خود، به پشت پرتاب كنند.
وی ادامه داد: در كنار تمامی رسوم مربوط به چهارشنبه سوری، مردم دست در دست همدیگر به هه لپه ركی( رقص كردی) و سور و نشاط می پردازند.
** كوسه نوروز (كوسه وه وی)
مسئول پژوهش‌های مردم‌شناسی اداره‌كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان كردستان ادامه داد: كوسه گردی از جمله بازی ها و نمایش هایی است كه تا 2 دهه پیش به عنوان مقدمه نوروز در استان كردستان برگزار می شد.
صادقی با بیان اینكه كوسه، فردی از اهالی روستا (معمولا شبان روستا) است افزود: این فرد، ظاهری غیرعادی و در عین حال مضحك به خود می دهد.
به گفته وی، كوسه، شاخ هایی از چوب و داس برای خود درست كرده و ریشی از پنبه یا پشم و سبیل درازی از موی بز می سازد.
وی اظهار كرد: برای اجرای مراسم، یكی از جوانان روستا نقش زن كوسه را بازی می كند، لباس كُردی زنانه پوشیده و سرخاب، سفید آب می كند.
به گفته صادقی، كوسه و زنش به همراه جمعی از جوانان در داخل روستا شروع به گشت زنی كرده و موجب شوخی و خنده مردم می شوند.
كارشناس ارشد مردم شناسی ادامه داد: كوسه به هر خانه ای وارد می شود، صاحبخانه به استقبالش شتافته و هدایایی به مناسبت نوروز مانند انواع خشكبار، روغن، كره و تخم مرغ ارزانی می كنند.
صادقی افزود: نكته قابل توجه این است كه تا صاحبخانه هدیه ای به كوسه ارزانی نكند، وی خانه را ترك نخواهد كرد.
** هیلكه شكینی( تخم مرغ بازی)
كارشناس ارشد مردم شناسی اظهار كرد: در آخرین روزهای سال كهنه، مردم به ویژه زنان خانه، بر اساس تعداد جمعیت خود، شروع به خرید تخم مرغ، پختن و رنگ كردن آن می كنند.
صادقی افزود: برخی به دلیل آنكه ممكن است رنگ به داخل تخم مرغ نفوذ كند، از رنگ طبیعی استفاده می كنند.
وی به تخم مرغ بازی( هیلكه شكینی) در كردستان اشاره كرد و گفت: این آیین از چند روز قبل از عید تا چند روز بعد از عید ادامه دارد.
صادقی افزود: روش بازی به این صورت است كه یكی از 2 طرف، تخم مرغ را طوری در دست می گیرد كه انگشتانش به دور آن حلقه زده و تنها یكی از 2 سر آن مشخص باشد.
وی با بیان اینكه طرف دیگر نیز با تخم مرغ خود به آن ضربه وارد می كند اضافه كرد: تخم مرغ هر كدام كه شكست(ترك بر داشت)، باید آن را به طرف مقابل تقدیم كند.
** طبق كشی
مسئول پژوهش‌های مردم‌شناسی اداره‌كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان كردستان گفت: در كردستان رسم بر این است كه خوانچه هایی(طبق) برای عروس های نامزد شده یا به خانه شوهر رفته، فرستاده می شود.
صادقی با بیان اینكه معمولا سه تا چهار خوانچه ارسال می شود افزود: محتوای خوانچه ها عبارت از طلا، پارچه های رنگارنگ گران قیمت، جوراب، دستمال های تزئینی، عطر، انواع غذاها، سمنو، شیرینی، آجیل، میوه و به ویژه سیب سرخ كه نشانه محبت بسیار است.
وی با اشاره به اینكه این هدایا 'نوروزانه' نامیده می شود اضافه كرد: این خوانچه ها بر سر طبقه كش ها در آخرین روز سال برای خانواده عروس یا نامزد برده می شود.
** شال كشی
كارشناس ارشد مردم شناسی در ادامه به بحث شال كشی اشاره و اظهار كرد: بعد از تحویل سال و فرا رسیدن نوروز، كودكان و نوجوانان به صورت گروهی به پشب بام خانه ها می روند و شال را برای دریافت عیدی از دودكش پایین می فرستند.
صادقی ادامه داد: بعد از گذاشتن هدایا در داخل شال توسط صاحبخانه كه شامل پول، تخم مرغ رنگی، میوه و شكلات و شیری می شوند، كسی كه شال را پایین فرستاده با صدای 'هه لیكیشه'(بكش بالا ) صاحبخانه آن را بالا می كشد.
وی بیان كرد: امروز با وجود تغییر بافت ساختمان ها و حذف دودكش سنتی سقف خانه روستاها، این رسم همچنان برقرار است و جوانان شال را از پشت بام و از مقابل پنجره های ساختمان پایین می كشند و همچنان هدایای خود را از صاحب خانه دریافت می كنند.
باید اذعان كرد تعدادی از این آداب در كردستان تا حدودی زیادی رنگ باخته كه نیاز است برای احیای آن و آشنایی نسل جوان با این فرهنگ ها، جشنواره ها یا همایش هایی در سطوح مختلف برگزار شود؛ چرا كه چنین آیین هایی، معرف تاریخ و فرهنگ استان هستند.
7355/1904
**خبرنگار: وریا كرمی/انتشار دهنده: مسعود احمدی
سنندج- ایرنا- مردم نقاط مختلف جهان هر كدام برای استقبال از سال نو، رسوم خاص خود را دارند كه این آداب در استان كردستان با توجه به پیشینه تاریخی و فرهنگی، از زیبایی و تنوع منحصر به فردی برخوردار است.