صنعت نفت؛ موفق ترین حوزه اقتصادی در دولت یازدهم

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، صنعت نفت ایران بیشترین بهره ها را از برجام و لغو تحریم ها در دولت یازدهم نصیب خود كرد. دست اندركاران این صنعت كه شریان اقتصادی كشور را نیز در اختیار دارد با استفاده از فضای به وجود آمده پس از برجام و تجربه خود تلاش كردند جایگاه پیشین ایران را دوباره به دست آورند. آن ها دوهدف را به طور همزمان دنبال كردند و افزایش تولید نفت و جلب مشتریان از دست رفته را به شدت مورد تاكید قرار دادند.
آنچه كه باعث شگفتی تحلیلگران بازار نفت شد توانایی ایران برای بازسازی توانایی تولید در دوره كوتاه یك ساله پس از تحریم ها بود. در حالی كه بسیاری از نهادها و كارشناسان خارجی، افزایش تولید ایران برای دوره یك ساله پس از برجام را در خوشبینانه ترین حالت حداكثر 700 هزار بشكه در روز پیش بینی می كردند اما آمارها حاكی از آن است كه از سال 1394 كه برجام به اجرا در آمد تا دی ماه سال 1395 بیشتر از یك میلیون بشكه بر ظرفیت های تولید نفت ایران افزوده شد. افزون بر این در حالی كه بازگشت كشورمان به سطح پیش از تحریم ها، چیزی حدود سه سال ارزیابی می شد این هدف در حدود یك سال محقق شد.
در نتیجه تلاش كاركنان صنعت نفت، ایران توانست با تولید نزدیك به چهار میلیون بشكه نفت در روز جایگاه پیشین خود را در عرضه نفت به بازار به دست آورد. همین دستاورد در تولید و افزایش صادرات نفت در كنار تثبیت نسبی قیمت ها موجب شد تا صنعت نفت موتور محرك اقتصاد ایران باشد. رشد دو رقمی در صنعت نفت(بیشتر از 11 درصد) باعث شد كشورمان در سال 1395 رشد اقتصادی بیشتر از 6 درصدی را تجربه كند.

**نفت پیش از تحریم و پس از آن
بدون تردید، تحریم ها تاثیر بسیار زیادی بر صنعت نفت و اقتصاد ایران داشت. تا پیش از تحریم ها ایران روزانه نزدیك به چهار میلیون بشكه نفت تولید می كرد كه بیشتر از 2.5 میلیون بشكه را به دیگر كشورها صادر می كرد. از سال 1390 به تدریج با افزایش فشارهای بین المللی از میزان تولید و صادرات ایران كاسته شد تا اینكه در سال 1392 تولید نفت ایران به حدود 2.5 میلیون بشكه رسید. صادرات نفت كشورمان نیز به حدود یك میلیون بشكه در روز كاهش یافت. حتی در برخی دوره ها صادرات نفت ایران به 800 هزار بشكه هم می رسید.
با استقرار دولت یازدهم و نمایان شدن دیدگاه تعاملی «حسن روحانی» به تدریج صنعت نفت از ركود خارج شد. تا قبل از دی ماه 1394 تولید نفت ایران پایین تر از سه میلیون بشكه قرار داشت اما با توافق هسته ای و اجرای برجام به تدریج روند رشد تولید و صادرات نیز آغاز شد. با آغاز سال 1395 تولید نفت كشورمان به بیشتر از سه میلیون بشكه رسید و این روند افزایش تولید تا پایان سال گذشته ادامه یافت.
آخرین گزارش سازمان كشورهای صادركننده نفت (اوپك) برای ماه اسفند گذشته نشان می دهد تولید نفت ایران به بیشتر از 3 میلیون و 800 هزار بشكه رسیده و حتی نسبت به ماه پیش از آن روزانه بیش از 36 هزار بشكه بر تولید ایران افزوده شده است. ایران با تاكید بر ادامه روند توسعه صنعت نفت اعلام كرد در تلاش است تا سال 2021 تولید نفت خود را به 4.8 میلیون بشكه در روز برساند تا درآمد سالانه 70 میلیارد دلاری را كسب كند.
در كسب چنین موفقیتی توان فنی و مدیریتی صنعت نفت ایران بسیار تاثیرگذار بود. تاكید ایران بر ضرورت افزایش تولید با وجود فشار از سوی برخی كشورها به ویژه عربستان نمونه ای از موفقیت های دیپلماتیك و مدیریتی این حوزه بود.
در كنار افزایش تولید نفت، كشورمان در مدت یك سال گذشته توانست بسیاری از بازارهای از دست رفته خود در اروپا و آسیا را بازپس گیرد و صادرات خود به این مناطق را به سطح پیش از تحریم ها برساند. اكنون ایران روزانه نزدیك به 600 هزار بشكه نفت به اروپا صادر می كند و قرار است این رقم تا دوماه آینده به 800 هزار بشكه در روز برسد. در مورد كشورهای آسیایی نیز صادرات نفت ایران به چهار مشتری عمده قاره كهن در زمستان سال 1395 نسبت به سال پیش افزایش چشمگیری داشت.

**افزایش صادرات به آسیا و اروپا
در دوره تحریم ها میزان صادرات نفت ایران از حدود 2.5 میلیون بشكه به كمتر از یك میلیون بشكه رسید. به علت طولانی شدن تحریم ها بسیاری از مشتریان نفت ایران مجاب شدند كه منبع تامین انرژی خود را تغییر دهند. در این راستا شركت های نفتی طرف قرارداد با ایران نیز سیستم های پالایشی خود را تغییر دادند و به سوی فروشندگان جدید نفت رفتند.
بسیاری از خریداران نفت ایران در آسیا همچون ژاپن، هند و كره جنوبی به تدریج به علت فشارهای ایالات متحده به تدریج خرید نفت از ایران را كم كردند. همین وضعیت در مورد مشتریان اروپایی ایران نیز صادق بود و حتی برخی از آن كشورها خرید نفت از ایران را قطع كردند.
به تدریج كه از حجم فشارهای بین المللی برایران كاسته می شد ایران برای جذب مشتری برای نفت تولیدی خود تلاش می كرد. مدیریت درست و آینده نگری مدیران این صنعت برنامه های خود را از ابتدای ریاست جمهوری روحانی آغاز كرد و آن را در سال 1395 عملیاتی كرد. با آغاز اجرای برجام در زمستان 1394 ایران توانست همگام با افزایش تولید، نفت خود را در بازار عرضه كند و به فروش برساند.
در سال 1395 صنعت نفت كشورمان توانست دستاوردهای چشمگیری داشت كه موجب شگفتی فعالان این صنعت در داخل و خارج شد.
در سال 95 حدود 14.3 میلیارد دلار از محصولات پتروشیمی ایران به دیگر كشورها صادر شد كه نشاندهنده سهم 32.6 درصدی پتروشیمی از مجموع صادرات است. این در حالی است كه در سال پیش از آن، سهم پتروشیمی از صادرات ایران حدود 30 درصد و ارزش صادرات این بخش نیز یك میلیارد دلار كمتر بود.
در حالی كه در سال 1394 میزان صادرات میعانات گازی 11 درصد كل صادرات ایران را به ارزش حدود 4.6 میلیارد دلار تشكیل می داد اما در سال 1395 این میزان به 16.5 درصد و ارزش 7.3 میلیارد دلاری رسید.
به تازگی نیز وزیر نفت كشورمان اعلام كرد در طول دولت یازدهم صادرات میعانات گازی دو برابر شد. همچنین پیش بینی شده است در سال 96 حدود 20 میلیارد دلار طرح جدید شامل پتروشیمی، فازهای گازی جدید و لایه نفتی پارس جنوبی به تولید برسد.
در زمینه صادرات نفت نیز گفتنی است اكنون روزانه بیش از ٧٠٠ هزار بشكه نفت از كشورمان برای شركت ‌های اروپایی ارسال می شود كه حدود یك سوم از صادرات نفت كشورمان را تشكیل می دهد.
همچنین واردات نفت خام ایران از سوی 4 خریدار اصلی در آسیا در پایان سال 1395 در مقایسه با یك سال پیش از آن حدود 58 درصد افزایش داشته است.
چهار كشور چین، هند، ژاپن و كره جنوبی چهار خریدار اصلی نفت ایران در آسیا هستند كه در پایان سال 1395 روزانه 2 میلیون بشكه نفت خام از ایران خریداری كردند. این میزان خرید بیشترین رقم خرید كشورهای آسیایی از ایران از سال 2010 تاكنون است.
به عنوان نمونه به نقل از رویترز، در ماه فوریه میزان واردات نفت خام كره‌ جنوبی از ایران نسبت به سال گذشته 54 درصد افزایش داشت. همچنین كره در دوماهه نخست سال 2017 (دوماه آخر سال 1395) واردات نفت خام از ایران را نسبت به سال قبل بیشتر از 78 درصد افزایش داد. كره جنوبی در این دوره روزانه بیشتر از 425 هزار بشكه نفت خام از ایران خرید. صادرات نفت ایران به چین هم در ماه فوریه سال گذشته (بهمن 1395) نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن نزدیك به 18 درصد افزایش داشت و به 657 هزار و 900 بشكه در روز رسید.
برای آگاهی بیشتر از تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان به كانال ایرنا پژوهش Irnaresearch@ بپیوندید .
پژوهشم**9130 **1601**خبرنگار: حسین عباسی نسب** انتشاردهنده : شهناز حسنی