سفر به گرجستان؛ تلاش براي توسعه همكاري هاي گسترده تر فرهنگي- حسين ديوسالار **

دكتر ابوذر ابراهيمي تركمان عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي و رئيس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي به منظور توسعه و تحكيم روابط فرهنگي، بحث و بررسي در خصوص امضاي برنامه مبادلات فرهنگي، ديدار با مقامات عالي و بازديد از برخي مراكز، پيش بيني برنامه هاي متنوع فرهنگي از جمله برگزاري هفته هاي فرهنگي و فيلم، تعاملات سينمايي، ترجمه و انتشار آثار ادبي فاخر دو طرف، توسعه همكاري هاي دانشگاهي و علمي و ...از تاريخ 6 تا 10 فروردين 1396 به اجرا درآمد.
گرجستان (نام محلي ساكارتولو) يكي از كشورهاي مهم و با جايگاه ويژه در ميان كشورهاي تازه استقلال يافته شوروي سابق است كه توانسته در روند استقرار و توسعه ساختارهاي سياسي را به نحو مطلوبي پيگيري نمايد.
گرجستان حدود 4ميليون و 700هزار نفر جمعيت با دين رسمي مسيحيت ارتدوكس دارد؛ به گفته رئيس آژانس دولتي اديان اين كشور، مسلمانان نيز دومين اقليت ديني محسوب مي شوند و از جمله كشورهايي است كه با حمايت از فعاليت هاي ديني توانسته فضاي مناسبي را در ارتباط مسالميت آميز اديان در اين كشور فراهم نمايد وامروزه با اتخاذ همين سياست نيز برخلاف برخي از كشورهاي منطقه، از حضور برخي جريانات افراطي و تكفيري در امان است .
تفليس پايتخت اين كشور و كوتايسي، باتومي، تلاوي، بندرپوتي، متسختا، زوگديدي، روستاوي، گوري، مارنئولي، گارداباني و سيغناغي نيز از جمله شهرهاي مهم محسوب مي گردد و مارنئولي با حدود 160 هزار نفر بيشترين جمعيت مسلمان آذري را در خود جاي داده است.
سه منطقه خودمختار آجارستان، آبخازيا و اوستياي جنوبي نيز در اين جمهوري قرار داشته هر چند كه در جريان جنگ سال 2008 با روسيه دو منطقه اوستياي جنوبي و آبخازياي جنوبي از گرجستان جدا و در اختيار روسها قرار گرفت هر چندگرجستان همچنان در نقشه هاي خود نام اين دو منطقه جدا شده را به عنوان بخش اصلي خاك خود درج مي نمايد.
زبان و خط گرجي در اين كشور رسميت داشته اما استفاده از زبان روسي در سنين بزرگسال و انگليسي در جوانان نيز رايج است.
در مورد تاريخچه هم بايد گفت كه بخش اعظم سرزمين قفقاز در سال هاي متمادي، از دوره هخامنشيان و ساسانيان تا قاجاريه زير نظر حكومت مركزي ايران اداره مي شد و خراج خود را به ايران پرداخت مي كردند.
دربرخي مقاطع تاريخي، حكام محلي كه از طرف ايران منصوب مي شدند، اداره امور را برعهده داشتند و البته در برهه هايي نيز حكومت هاي محلي، مستقل عمل مي كردند و سيطره حكومت ايران و بعضا عثماني در قفقاز در دوره هاي مختلف تاريخي نيز شدت و وضعف داشته است .
اوايل دوره صفويه، اوج اقتدار ايران بر منطقه قفقاز بود، در اين دوره مرزهاي شمالغربي ايران بسياري از قلمرو كنوني قفقازجنوبي وداغستان را در برمي گرفت. در دوره جنگهاي ايران و عثماني، ايران وروسيه و روسيه و عثماني، قفقاز ميدان مبارزه سه دولت مقتدر آن زمان بود.
در دوره قاجاريه رفته رفته از اقتدار ايران كاسته شد و پس از امضاي معاهده هاي گلستان وتركمنچاي، مرزهاي ايران و روسيه به مرزهاي كنوني رسيد و قفقاز پس از آن از ايران جدا شد.
به دنبال اعلام استقلال گرجستان در سال 1918، ايران اين كشور را مورد شناسايي قرار داد و بدنبال فروپاشي شوروي در سال 1991نيز كشورمان استقلال گرجستان را به رسميت شناخت و پس ازگذشت چند ماه از استقلال گرجستان، روابط ديپلماتيك بين دو كشور برقرار و دوكشور ايران وگرجستان با درك ضرورتهاي دنياي معاصر كه منطقه گرايي از شاخص هاي مهم آن است همكاريهاي هرچه بيشتر منطقه اي و بسط وتعميق مناسبات فيمابين را در دستوركار قرار دادند.
مردم گرجستان داراي ريشه نژاد يگرجياز شاخه قفقازي هستند. گرجستان تاريخ و فرهنگ بسيار غني و كهني دارد و پادشاهان، شاعران، نويسندگان، دانشمندان، اديبان و سرداران جنگي نامدار بسياري دارد. پادشاهان گرجي در دوره‌هاي باستاني، يعني ايبريا در شرق كشور و اگريسي در غرب، از نخستين كشورهايي بودند كه به ترتيب در سالهاي 317 و 523 ميلادي، مسيحيت را دين رسمي خود اعلام كردند.
نكته مهم اين كه ايران و گرجستان داراي روابط طولاني، تاريخي و مثبت بوده اند كه به قبل از دوره هخامنشيان باز مي گردد و علاقه فراوان مردم آن به فرهنگ ايراني و زبان فارسي موجب گرديده كه ايران شناسان به نام و مهمي را در خود بپروراند و برخي از سرداران گرجي دوره صفويه نيز افرادي همچون اللّه وردي خان، امامقلي خان ورستم‌خان آقاسي هستند.
پيشينه زبان و ادبيات فارسي در اين كشوربه تاسيس دانشگاه دولتي تفليس در سال 1918 باز مي گردد هر چند كه برخي معتقدند مردم گرجستان با ترجمه آثار فارسي قبل از آن هم آشنايي داشتند(مانند ترجمه هاي ويس و رامين اثر فخرالدين اسعدگرگاني) كه در سفر رياست سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي نيز اين مهم و تقويت آن مورد توجه قرار گرفت.
جمهوري اسلامي ايران در حال حاضر داراي رايزني فرهنگي فعال در اين كشور مي باشد و موضوعات متنوع فرهنگي را با همكاري بخش هاي مختلف دنبال مي كند.

*گرجستان مقصد سفري براي تحكيم روابط فرهنگي
گرجستان و شهرهاي تفليس و مارنئولي مقصد سفري بود كه دكتر ابوذر ابراهيمي تركمان عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي و رئيس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي به منظور توسعه و تحكيم روابط فرهنگي، بحث و بررسي در خصوص امضاي برنامه مبادلات فرهنگي، ديدار با مقامات عالي و بازديد از برخي مراكز، پيش بيني برنامه هاي متنوع فرهنگي از جمله برگزاري هفته هاي فرهنگي و فيلم، تعاملات سينمايي، ترجمه و انتشار آثار ادبي فاخر دو طرف، توسعه همكاري هاي دانشگاهي و علمي و ...از تاريخ 6 تا 10 فروردين 1396 به اجرا درآمد.
وي اين سفر را به دعوت رسمي وزير علوم آغاز و در فرودگاه بين المللي تفليس مورد استقبال سفير، رايزن فرهنگي، رئيس جامعه المصطفي (ص) العالميه، نمايندگان وزارت علوم و تعدادي از مقامات محلي قرار گرفت و بعد از آن در جلسه اي كه با حضور جناب آقايان قوام شهيدي سفير كشورمان و كامرانفرد رايزن فرهنگي برگزار شد شركت و در خصوص آخرين وضعيت همكاري ها و دريافت گزارش هاي تكميلي اقدام كرد.
نكته قابل توجه در اين سفر تلاش فراواني بود كه جناب آقاي كامرانفرد رايزن فرهنگي و همكاران رايزني با بهره مندي از ظرفيت هايي كه از گذشته در اين كشور فراهم شده بود براي تعامل با بخش هاي مختلف و بسط و گسترش قابل توجه فعاليت هاي فرهنگي به لحاظ كميت و كيفيت اجرا نمودند و البته براي برنامه هاي اين سفر نيز تلاش فراواني به كار بستند كه مي توان نتايج اين سفر و مذاكرات انجام شده را مثبت و تاثير گذار توصيف نمود.

*ملاقات هاي فرهنگي و عزم جدي براي توسعه همكاري ها
روز دوشنبه 7 فروردين ماه در كنار برنامه هاي مختلف بازديد از رايزني، ملاقات با برخي مسئولان محلي و ... سه ديدار قابل مهم با مقامات عالي از جمله وزير اموزش و علوم، وزير فرهنگ و حفظ آثار فرهنگي و تاريخي و رئيس دانشگاه دولتي تفليس برنامه ريزي شد و در هركدام به تناسب، موضوعات مورد علاقه گفت و گو شد.
رئيس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي در اولين برنامه به ديدار ميزبان رسمي خود يعني آلكساندر ججلاوا، وزير آموزش و علوم رفت و در جلسه اي صميمي بر داشته‌هاي فرهنگي ايران و گرجستان به عنوان زيربناي روابط دو ملت تاكيد كرد و از جايگاه بسياري از ايران شناسان گرجي كه در اين كشور پرورش يافته بودند و بسياري از ظرفيت هاي علمي و تاريخي را در اختيار قرار داده اند تجليل كرد و البته از جايگاه مهم و تاثير گذار گرجستان در ميان ديگر كشورهاي منطقه و استقلال يافته از شوروي سابق هم گفت و وزير نيز كه از اين سخنان استقبال كرده بود بر ضرورت توسعه همكاري هاي علمي و فرهنگي تاكيد كرد و دو طرف برخي از زمينه هاي همكاري را بررسي و مورد توافق قرار دادند.
دكتر ابراهيمي به وضعيت نه چندان مطلوب جهان امروز و موضوع مدرك‌گرايي به جاي علم‌آموزي و مادي‌گرايي به جاي معنويت اشاره كردكه بايد همه و به ويژه كشورهاي با داشته‌هاي فرهنگي و تاريخي ارزشمند، همكاري‌هاي جدي را براي توجه به علم آموزي و معنويت داشته باشند.
ملاقات بعدي با ميخائيل گيور گادزه وزير فرهنگ و ميراث فرهنگي اين كشور برنامه ريزي شده بود كه بر اجراي برنامه هاي متنوع و توسعه همكاري هاي فرهنگي به ويژه با تهيه و امضاي برنامه مبادلات فرهنگي تاكيد شدو دكتر ابراهيمي هم با يادآوري اين كه زبان فرهنگ مهمترين نقش را در ارتباطات ملت هابرعهده دارد، به درستي يادآوري كرد كه گذشتگان ما بدون در اختيار داشتن امكانات و تجهيزات امروزي توانستند آثار و ارتباطات ماندگارتري را بر جاي گذارند و اين وظيفه متوليان فرهنگي است كه با رشد تكنولوژي و امكانات ارتباطاتي در جهت توسعه روابط گام بردارند و با همكاري و توسعه روابط،معنويتو زبان فرهنگ را در جهان تسري بخشند.
وزير هم ضمن خوش آمدگويي بر وجود زمينه هاي مناسب براي همكاري هاي فرهنگي تاكيد كرد و در ادامه برخي موضوعات از جمله برگزاري هفته هاي فرهنگي و فيلم، تبادلات هنري، سينمايي، تئاتر، ترجمه و انتشار آثار فاخر ادبي دو طرف، گسترش توريسم فرهنگي و ... مورد بحث قرار گرفت.
آخرين ديدار رسمي اين روز هم ملاقات با رئيس دانشگاه دولتي تفليس، مهمترين دانشگاه اين كشور بود كه كرسي زبان و ادبيات فارسي و ايران شناسي را در خود جاي داده و حمايت از اين گونه برنامه ها، اجراي برنامه هاي دانش افزايي استاد و دانشجو، تبادل هيئت هاي علمي، شركت در برنامه هاي علمي مشترك و ... در اين ملاقات مورد توجه قرار گرفت و البته در كنار رئيس، مدير حوزه شرق شناسي و همچنين رئيس بخش ايران شناسي نيز به صورت جداگانه گزارشي از اقدامات خود ارائه نمودند.

*بستر سازي براي آغاز گفتگوي اديان، زمينه اي براي شناخت بهتر و دقيق تر
روز چهارشنبه 9 فروردين ماه در برنامه هاي سفر، ديدار با زازا واشاقما دزه، مشاور نخست‌وزير و رييس آژانس دولتي اديان گرجستان برنامه ريزي شده بود و دكتر ابراهيمي در جلسه اي كه جناب آقاي قوام شهيدي سفير كشورمان كه از حدود يك ماه قبل در اين كشور مستقر شده است، به خوبي در خصوص جايگاه اين كشور در منطقه در ارتباط با همزيستي مسالمت اميز اديان، توجه دولت در حمايت از فعاليت هاي ديني و به ويژه اقليت ها اشاره و نتيجه گيري كرد كه به دليل سياست هاي درست اتخاذ شده مشكلاتي كه افراط گرايي و جريانات انحرافي ديني برخي كشورها را درگير نموده در اين كشور وجود ندارد.
دكتر ابراهيمي كه رياست شوراي سياستگذاري اديان را هم بر عهده دارد به تجربيات فراوان ايران با محوريت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي اشاره كرد ،گفت‌وگوي اديان را زمينه‌ساز صلح و امنيت پايدار دانست و آمادگي خود را براي برنامه ريزي و اجراي نشست هاي ديني با گرجستان اعلام نمود كه مورد استقبال قرار گرفت و مقرر شد رايزن فرهنگي كشورمان و مركز گفتگوي اديان سازمان دراين زمينه اقدامات و زمينه هاي لازم را فراهم نمايند.
بي ترديد در جهان امروز و با عنايت به تنش ها و چالش هاي جدي موجود، گفتگوي اديان و آموزش هاي دقيق در اين زمينه و معرفي چهره واقعي دين از ضرورت هاي انكارناپذير است كه رياست سازمان تلاش كرد در ادامه مباحث اين مهم را مورد واكاوي قرار داده و وظيفه مسئولين، تصميم سازان و تصميم گيران را مورد تاكيد قرار دهد.
مشاور نخست‌وزير و رئيس آژانس دولتي امور اديان گرجستان هم از اين مباحث استقبال كرد و در ارتباط با فعاليت هاي ديني به طور كلي و مسلمانان به طور خاص گزارشي را ارائه كرد.

*جامعه المصطفي (ص) العالميه مركزي براي معرفي چهره اي ناب و درست از اسلام واقعي
دكتر ابراهيمي كه به عنوان عضو هيئت امناي جامعه المصطفي(ص) العالميه، در سفر به كشورها معمولا با روساي مراكز وابسته به اين مجموعه ارزشمند نيز ديدار مي كند، در سفر به گرجستان نيزروز سه شنبه 8 فروردين با حضور در دفتر مركزي اين نهاد در سوغان لو در نزديكي تفليس با حجت الاسلام و المسلمين زارع و تعدادي از مديران و طلاب ديدار و در خصوص فعاليت هاي آموزشي به بحث نشست و البته توصيه هايي هم براي توسعه همكاري هاي علمي با مراكز دانشگاهي و ضرورت اين مهم در تبادل بهتر ديدگاه ها ارائه كرد.
البته با توجه به اين مجموعه ديگري هم در شهر مارنئولي با نام مبارك امام رضا(ع) متعلق به اين مركز فعاليت مي كند، در جلسه اي جداگانه از مركز مزبور نيز با حضور حجت الاسلام و المسلمين زارع بازديد كرد.

*سفر به مارنئولي، شهري با اكثريت آذري زبان
دكتر ابراهيمي روز سه شنبه 8 فروردين ماه را براي سفر به مارنئولي شهري در نزديكي تفليس با حدود 1600 نفر جمعيت كه بخش عمده اي از آنان را آذري زبانان تشكيل مي دهند اختصاص داد و از مساجد امام حسين(ع) ، امام علي (ع) و امامزاده سيد لر بازديد كرد و بعد از آن هم به مركز امام رضا(ع) وابسته به جامعه المصطفي (ص) العالميه رفت و با رئيس، مسئولان و تعدادي از طلاب ملاقات نمود.
از جمله برنامه هاي ديگر در اين سفر كوتاه يك روزه هم حضور در دفتر مجمع اهل بيت (ع) در اين شهر و ديدار با رئيس ، مديران و تعدادي از طلاب اين مركز بود و توصيه ها و پيشنهاداتي كه رئيس سازمان براي ارتقاء جايگاه معنوي، ديني و علمي ارائه كرد.
در مسير بازگشت هم از متسختا پايتخت حدود چهارصد سال قبلگرجستانديدن كرد.
در امامزاده سيد لر كه با حمايت جمهوري اسلامي ايران بازسازي شده بود، سيده خانمي 90 ساله به همراه فرزندش از نوادگان سادات مدفون در اين مجموعه كه بسيار مورد احترام اهالي شهر هستند از رئيس سازمان استقبال و پذيرايي كردند و دعاي خير نمودند.

*مسجدجمعه تفليس نمادي از وحدت مسلمانان
در تفليس و براي اقامه نماز به مسجد جمعهاين شهر رفتيم كه نمونه اي بي نظير در جهان مي باشد و داراي دو محراب مستقل و جداگانه براي شيعيان و اهل سنت است كه سابقه آن به زماني بازمي گردد كه در زمان شوروي سابق و به بهانه احداث جاده مسجد شيعيان در ابتداي همين خيابان را تخريب كردند و شيعيان و اهل سنت توافق كردند كه حياط در اختيار مسجد اهل سنت به شيعيان واگذار گردد تا براي خود و در ادامه مسجد قبلي مجموعه اي را بسازند و امروز اين مجموعه داراي دو محراب است و نام ائمه بزرگوار اهل بيت (ع) نيز در جاي جاي مسجد ديده مي شود و شيعيان و اهل سنت در كنار يكديگر به انجام اعمال عبادي خود بدون هيچ مشكلي مي پردازند.

*شركت در برنامه زنده تلويزيون
پايان بخش برنامه هاي دكتر ابراهيمي روز چهارشنبه 9 فروردين ،دعوت تلويزيون پاترياكي وابسته به اسقف اعظم و كليساي ارتدوكس اين كشور بود كه در برنامه زنده گزارشي از برنامه ها، ديدارهاو روند رو به رشد توسعه همكاري هاي فرهنگي ارائه كرد و بر عزم دو طرف بر گسترش همكاري ها تاكيد نمود.
آنچه مي توان در يك نگاه كلي به روابط ايران و گرجستان مورد توجه قرار داد آن كه ظرفيت ها و داشته هاي فراوان فرهنگي ميان دو كشور وجود دارد و شايسته است تا به نحو مطلوب تري مورد استفاده و فعال سازي قرار گيرد تا بتوان با گسترش تعاملات فرهنگي، همكاري در ديگر زمينه ها را فراهم و در جهت تحكيم و تعميق همه جانبه گام برداشت كه البته اين مهم مورد توجه مقامات دو كشور نيز قرار دارد.
**مدير كل ايرانيان خارج از كشور سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي